تهيه شده توسط مهندس محمدحسين خدابخش
اماکن خصوصی
استفاده از کاشی برای دیوار و کف برای آشپزخانه
کاشیهای استفاده شده در کف آشپزخانه منزل درخطر بیشترین میزان فرسودگی و آسیب دیدگی است. معمولاً بیشتر از هرجای دیگر بر روی کاشیهای آشپزخانه میایستیم و در آن منطقه حرکت میکنیم و به عنوان مثال در مسیر بین سینک و یخچال تردد میکنیم. همچنین این کاشیها بیشتر از هرجای دیگر ممکن است کثیف شود و چربی غذا و ... بر روی آن ریخته شود و بنابراین باید تمیز شده و در نتیجه باید از نظر استحکام و مقاومت شیمیایی شرایط کیفی بالایی داشته باشند.
همچنین در آشپزخانه این امکان وجود دارد که اشیاء مختلف بر روی کاشی بیفتد و یا اینکه باید تحمل وزن بالای یخچال، اجاقگاز و ماشین لباسشویی را داشته باشد. بنابراین به هنگام انتخاب کاشی برای آشپزخانه باید به استحکام و مقاومت شیمیایی آن دقت داشته باشیم.
کاشیهای استفاده شده در دیوار آشپزخانه البته تحت تاثیر تنش کمتری است زیرا هیچگاه بر روی آن راه نمیرویم و یا وسایل ما بر روی آن قرار داده نشده است. البته این کاشیها همانند کاشیهای کف با توجه به اینکه در معرض آلودگی مواد غذایی و مواد پاککننده هستند باید مقاومت شیمیایی بالایی داشته باشد (شامل مقاومت در برابر اسید و باز).
![]()
کاشیهای کف و دیوار استفاده شده در محیط بیرون ساختمان
با توجه به اینکه دمای محیط در فصول سرد سال به زیر صفر میرسد، برای استفاده از کاشی در محیط بیرون ساختمان باید از کاشیهایی استفاده کنیم که مقاومت نسبت به یخزدگی داشته باشند. کاشیهای مناسب برای این محیطها، کاشیهایی هستند که بهوسیله پرس تولید شده و جذب آب پایینی دارند. این کاشیها را میتوانید از بین کاشیهای لعابدار تکپخت، پرسلانی لعابدار و یا کاشیهای بدون لعاب پرسلانی استنور و یا استنور قرمز انتخاب نمایید. همچنین کاشیهای تهیه شده به روش اکسترود نظیر کاشیهای cotto و clinker نیز میتواند مورد استفاده قرار گیرد.
استفاده از کاشی در اماکن عمومی
استحکام مکانیکی و مقاومت در برابر تنشهای شیمیایی در این کاشیها باید اصولاً بالا باشد. همچنین زیبایی این کاشیها نیز از نکاتی است که باید به هنگام خرید مدنظر قرار گیرد زیرا تفاوت دارد که از کاشی بخواهید در محیط یک کارخانه استفاده کنید و یا آن را در سالن غذاخوری مصرف شود. در این اماکن باید از کاشیهایی استفاده شود که بسیار سخت بوده و مقاومت سایشی بالایی داشته باشند و نسبت به حملات شیمیایی و آلودگی مقاوم باشند. درصورتیکه برای محیطی میخواهید کاشی کف انتخاب کنید که دقیقاً ورودی محیط از بیرون ساختمان است باید در انتخاب کاشی لعابدار با سطح شیشهای دقت نمایید. کاشیها به دلیل اینکه در معرض آلودگی ناشی از عبور بازدیدکنندگان قرار گرفته و حالت ماتی پیدا کند. برای استفاده در رستوران باید در انتخاب کاشی پرسلانی پولیش خورده دقت نمود. کاشیهای با سطح شیشهای جلوه زیبایی دارند اما قطعا نسبت به کاشیهای دیکر استعداد بیشتری برای نشان دادن خراش به دلیل سایش را دارد. به همین دلیل استفاده از کاشی مات برای سطوح پررفت و آمد مناسبتر است.
![]()
استفاده از کاشی برای محیطهای صنعتی
کاشیهای مورد استفاده در محیطهای صنعتی به دلیل وجود ماشینآلات، وسایل حمل و نقل و افراد تحت تاثیر بار زیاد و تنش مکانیکی و آلودگی ناشی از سایش قرار دارد و همچنین به دلیل مواد شیمیایی موجود در محیط باید مقاومت شیمیایی بالایی داشته باشد. همچنین باید به دلیل اینکه ممکن است براثر وجود مایعات در روی کاشی، سطح لغزنده شود باید تمهیدات ایمنی رعایت شود. در صورتی که در محیطهایی که مواد غذایی وجود دارد کاشی میکنیم باید در انتخاب کاشی دقت شود که کاشیها به سرعت تمیز شود تا موارد بهداشتی رعایت شود. با افزایش ضخامت کاشی اصولاًَ باید استحکام کاشی و تحمل فشار وارده افزایش یابد. بنابراین کاشیهای مورد استفاده در محیطهای صنعتی باید ضخیمتر باشند. در محیطهایی که خطر لغزش وجود دارد، باید از کاشیهای مقاوم نسبت به لغزش استفاده نمود که معمولاً سطح آن برجستکی دارد.
چه میزان کاشی باید تهیه نمود؟
برای پاسخ به سئوال زیر باید ابتدا به این سئوال پاسخ داده شود که سطحی که میخواهیم کاشی کنیم به چه میزان است و روش نصب کاشی که مد نظر است چیست و چه میزان فاصله بین کاشیها قرار است وجود داشته باشد. معمولاً باید دقت نمایید درصورتی که کاشیهای درجه یک انتخاب مینمایید در استاندارد تعیین شده است که به میزان حدود 5 درصد ممکن است کاشیها دارای عیب باشند. همچنین باید به این نکته نیز دقت شود که به هنگام کارکردن کاشی ممکن است یک کاشی بیفتد و بشکند و یا به هنگام بریدن، کاشی از بین برود. قطعاً درصورتیکه محیطی که میخواهید کاشی کنید سطح نامنظم داشته باشد میزان ضایعات ناشی از برش کاشی افزایش مییابد. همچنین باید تعدادی کاشی برای شکستنهای احتمالی آینده درنظر گرفته شود و نگهداری نمود بنابراین بادرنظر گرفتن تمامی موارد ذکر شده حدود 10 تا 15 درصد کاشی، علاوه بر سطح مورد نظر باید سفارش داده شود.
تمام مشخصات کاشی بر روی کارتن آن اعم از کارخانه تولیدی، نوع طرح، اندازه کاشی، درجهبندی آن، تنالیته با شماره ردیابی تاریخ تولید و ... درج شده است.
کاشی درجه یک به کاشیای اطلاق میشود که از نظر مشخصات با نمونه استاندارد آن تطابق داشته باشد و حداکثر 5 عدد کاشی از میان 100 عدد کاشی میتواند دارای عیوب سطحی باشند. در درجهبندی کاشی درجات دو، سه، چهار و ... و ضایعات قابل قبول نیز میتواند وجود داشته باشد. نوع درجهبندی بستگی به استانداردهای بکار گرفته شده در کارخانه دارد و ممکن است کارخانه به کارخانه متفاوت باشد. هنگامی که کاشی با درجهبندی پایین خریداری مینمایید باید از فروشنده کاشی دقیقاً مفهوم درجه دو و نوع عیب را برای شما مشخص سازد تا پس از خرید و نصب به مشکل برنخورید زیرا معمولاً بر روی کاشی قید شده است که شکایت از محصول خریداری شده پس از نصب، قابل قبول نمیباشد. شید رنگی و سایز کاری دو موردی است که باید به هنگام خرید به آن دقت نمود. در هنگام تولید کاشی، شرایط، امکان تولید تمام محصولات در طول دورههای تولیدی با یک تن رنگی را نمیدهد و ممکن است تولیدات به میزان کمی از نظر رنگ متفاوت باشند و البته این تفاوت در هنگامی مشخص میشود که کاشیها دقیقاً کنار یکدیگر قرار داده شوند. بدین علت قبل از اینکه کاشیها بستهبندی شوند، کاشیهای مشکلدار جداسازی شده و مابقی تولیدات به درجات مختلف باتوجه به شیدرنگی آن تقسیمبندی میشوند که بر روی کارتن درج میشود.
سایز کاری یا ابعاد تولیدی کارخانه نیز همچون شید رنگی، ممکن است بسته به زمان تولید در کارخانه متفاوت باشد و بسته به تغییرات ایجاد شده در کوره و یا شرایط دیگر تولیدی ابعاد تغییر کند. به همین منظور تمامی کاشیهایی که در یک بستهبندی وجود دارند باید از نظر ابعاد در یک رنج و محدوده باشند. ابعاد کاری کاشی نیز میتواند بر روی بستهبندی کاشی در کنار ابعاد اسمی کاشی درج شود. به عنوان مثال ممکن است یک کاشی در ابعاد 20 در 20 دارای ابعاد واقعی 198 در 198 میلیمتر باشد.
بنابراین به هنگام انتخاب کاشی باید دقت نمود که کاشیهای انتخاب شده از نظر ابعاد و شید رنگی نیز یکسان باشند. حال در صورتی که بچی که تهیه نمودهاید از نظر شید رنگی و یا ابعاد کاری متفاوت هستند باید کاشیها را ابتدا یکسانسازی نمود و سپس کاشیهایی که با هم ازنظر شید و اندازه تطابق دارند را باهم بکار برد. به عنوان مثال در صورتیکه برای برای یک مجتمع کاشی تهیه نمودهاید و این کاشیها از نظر شید رنگی و اندازه با یکدیگر تفاوت دارند باید این تفکیک انجام شود و برای هر واحد کاشیهای یکسان استفاده شود.
تفاوت بین کاشی و سطح کاشیکاری شده دقیقاً مشابه پارچه و لباس است. برای تهیه یک لباس مناسب باید پارچه خوبی تهیه نمود اما این مورد به تنهایی کافی نیست. کار خیاط و طراح ساختمان در اینجا دقیقاً مشابه یکدیگر است و برای ایجاد یک سطح کاشیکاری شده خوب باید علاوه بر انتخاب یک کاشی مناسب، باید یک طراح خوب و یک اجراکننده خوب نیز وجود داشته باشد.
چگونه میتوان فهمید که سطحی خوب کاشیکاری شده است یا خیر؟
برای تشخیص یک اجرای خوب کاشی، باید نظم و ترتیب در اجرا، در یک ردیف بودن کاشیها، هارمونی چیدمان، استفاده مناسب از بوردر و حاشیه کاشیها، همسطحبودن کاشی در سطوح مختلف دیوار اتاق باید مد نظر قرار گیرد. همچنین باید دقت نمود که کاشی بهصورت کامل در جای خود قرار گرفته و چسب و یا ملات تمامی زیر سطح کاشی را پر نموده و به قول معروف کاشی لق نمیزند. همچنین باید تمامی قسمتهای کاشی به سطح مورد نظر چسبانده شده تا براثر مرور زمان آسیب نبیند.
برای اینکه کاشیکاری سطح به خوبی انجام شود، باید به مشخصات سطحی که میخواهیم کاشی کنیم دقت کنیم و به قول معروف سطح زیر کاشی را آمادهسازی نماییم تا کاملاً صاف بوده و قابلیت اجرای کاشی را داشته باشد. همچنین باید محیطی را که میخواهیم کاشی کنیم را نیز درنظر بگیریم.
اجرای طرح
قبل از اجرای کار باید کاشی مورد نظر انتخاب شود، سطح مورد نظر برای اجرای طرح آماده شود و ابزار و وسایل مورد نیاز تهیه شود. باید قبل از اجرای طرح به گوشههای محلی که میخواهیم کاشی کنیم دقت کنیم و از صافی کف و همچنین ترازبودن دیوار و کف اطمینان حاصل نماییم. اگر عیوبی قابل مشاهده در سطح و دیوار وجود دارد باید قبل از اجرا نسبت به رفع آن اقدام نماییم.
هنگامی که کاشی مورد نظر خود را انتخاب کردیم، باید به نوشتههایی که بر روی جعبه کاشی توسط شرکت سازنده درج شده است دقت کنیم. این نوشتهها معمولاً شامل درجه کاشی، رنگ، تن مورد نظر در آن رنگ، اندازه آن و مشخصات تکنولوژیکی دیگر از جمله استانداردی که تحت لیسانس آن تهیه شده است و مشخصات استحکام و ... میباشد. به همین دلیل، قبل از شروع به نصب باید کاشیها را از جعبه بیرون آورده و از نظر رنگ و ... بررسی نماییم تا تفاوتی در کاشیها از این دست نباشد. زیرا ممکن است جعبههای انتخابی از نظر تن و یا اندازه به دلیل متفاوت بودن دوره تولید یکسان نباشد. به همین دلیل بهتر است معمولاً کاشیهایی را انتخاب نماییم که از یک دوره تولید باشد تا در هنگام اجرای کار به مشکل برنخوریم. با توجه به اینکه معمولاً بر روی کارتنها قید شده است که بعد از نصب کاشی، شکایت درخصوص کاشی پذیرفته نیست بنابراین باید پیش از اجرای کار نسبت به بررسی کاشیها اقدام نماییم. باید کاشیها از نظر تاب نیز بررسی شوند زیرا در صورتی که کاشی دارای تاب تقعر باشد، به هنگام نصب با مشکل روبرو خواهیم شد. یک کاشی مناسب معمولاً دارای تاب تحدب اندک است که پس از اجرای کار، به دلیل انبساط رطوبتی و ... این تاب تاحدی برگشته و کاشی اندکی صافتر خواهد شد.
قبل از اجرای کار باید باید فاصله بندکشی و استفاده از مواد مناسب برای بندکشی از قبل محاسبه و بررسی شده تا میزان مورد نیاز کاشی سفارش داده شود. میتوان از تجهیزات قابل تهیه در بازار برای بندکشی استفاده نمود تا کاشیها دقیقاً در کنار یکدیگر و با فاصله مناسب چیده شود. چسب و یا سیمانی که برای بندکشی میخواهیم استفاده کنیم باید از پیش تهیه و آماده شود. بعد از اینکه زمان سفتشدن کاشیهای نصب شده به اتمام رسید، میتوان به تمیز نمودن سطح کاشیها اقدام نمود زیرا معمولاً سطح کاشیها توسط مواد نصب، آلوده میشود که در صورت باقیماندن بر روی کاشی، در آینده به راحتی جدا نمیشود.
باید دقت نمود که موادی که برای اتصال کاشی بکاربرده میشودمعمولاً به مقداری زمان برای سفت شدن نیاز دارند و این میزان بسته به نوع ماده میتواند متفاوت باشد. به عنوان مثال قبل از سفت شدن سطح زیرین کاشیهای کف نباید به هیچ عنوان بر روی آن راه رفت و یا اشیاء و وسایل منزل را بر روی آن داد. اگر این پیشگیریها انجام نشود، این امکان وجود دارد که کاشیها از جای خود جابجا شود.
باید قبل از اجرای کار دقت داشته باشیم اگر قرار است که عملیاتهای لولهکشی، سیمکشی و ... انجام شود این عملیات پیش از اجرای کار بررسی و انجام شده باشد.
کاشیهای بدون لعاب، کاشیهای پولیش شده و ... معمولاً ممکن است به وسیله آلودگیهای ناشی از محیط و یا سیمان و مواد نصب کاشی آلوده شوند و این آلودگی و لک بر روی کار باقی بماند. بنابراین قبل از اجرا باید حتماً این موارد بررسی شده تا در هنگام اجرای کار دقت لازم برای نصب انجام شود.
در هنگام انتخاب کاشی باید دقت کنیم که کاشی انتخابی ما برای محیطی که میخواهیم از آن در آن استفاده کنیم مناسب باشد. به عنوان مثال استفاده از کاشی با سطح صیقلی برای کف به دلیل لغزنده بودن مناسب نیست و استفاده از کاشی با جذب آب بالا برای محیط بیرون ساختمان صحیح نیست.
نگهداری و استفاده:
کاشی یکی از مستحکمترین و سختترین موادی است که میتوان برای پوشش محیط استفاده نمود اما عمر مفید کاشیها علاوه بر جنس و کیفیت کاشی، ارتباط مستقیم با نحوه نصب دارد. همچنین استفاده بهینه از کاشی، محیطی که استفاده میشود و شرایط کف و دیوار نیز بر این مهم تاثیرگذار است. اگر زیرسازی مناسب نباشد از عمر سطح کاشی شده کاشته خواهد شد. برای تمیز کردن کاشی باید از موادی استفاده کرد که استاندارد بوده و به سطح کاشی آسیب نزند زیرا اسیدها و بازهای قوی به دلیل خوردنده بودن میتواند سطح کاشی را از بین ببرد. همچنین برخی مواد اسیدی میتواند بر روی سیمانی که برای بندکشی استفاده شده است تاثیرات مخرب داشته باشد. البته چسبهای تهیه شده با استفاده از مواد اپوکسی معمولاً مواد مقاومتری نسبت به حملات شیمیایی محسوب میشوند.
با توجه به اینکه کاشیها جزء مواد قابل ارتجاع محسوب نمیشوند، باید به هنگام استفاده دقت نمود که مواد سنگین بر روی سطح کاشیها نیفتد. در قسمتهایی که امکان افتادن وسایل بر روی سطح کاشی وجود دارد باید به وسیله فرش و یا حصیر پوشانده شود.
تمیز کردن سطح کاشیها:
به هنگام تمیز کردن باید دقت نمود که از مواد ساینده استفاده ننمود ولی اگر ناگزیر به استفاده از این مواد هستیم باید نهایت دقت لازمه انجام شود زیرا معمولاً سطوح شیشهای لعابدار سطح کاشی ممکن است بر اثر خراش این مواد آسیب ببییند و سطح شیشهای آن اسیب ببیند.
همچنین باید دقت نمود زیرا برخی مواد آلوده کننده نظیر شن، ماسه و ... ممکن است بر روی کاشی ایجاد خش نماید زیرا ماسه جزء مواد سخت بوده و هنگامی که بر روی کاشی کشیده شود به آن آسیب خواهد زد. بنابراین باید همواره سطح کاشیها را تمیز نمود مخصوصاً اگر در محیطهای ساحلی هستیم و بر اثر عبور و مرور ممکن است ماسه به خانه مخصوصاً در ورودی خانه وارد شود.