وضعیت جغرافیایی شهرستان اقلید
وضعیت جغرافیایی شهرستان اقلید که مرکز آن شهر اقلید می باشد،در شمال استان فارس واقع گردیده و با وسعت 7054 کیلومتر مربع حدود 7/5 درصد کل مساحت خاکی استان را به خود اختصاص داده است این شهرستان در محدوده جغرافیایی 52 درجه و 55 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 13 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است و از شمال به شهرستان آباده،از جنوب به شهرستانهای مرودشت و سپیدان،از شرق به شهرستان های خرمبید وپاسارگادو از غرب به استانهای اصفهان(شهرستان سمیرم)وکهکیلویه و بویراحمد(شهرستان یاسوج) محدود می شود. راه های ارتباطی:اقلید ، در فاصله 18 کیلومتری سورمق(بزرگراه شیراز –اصفهان) قرار گرفته و فاصله آن تا شیراز از مسیر اصلی 275 کیلومتر و از مسیرسرحد چهار دانگه( دشت بکان) 220 کیلومتر و تا اصفهان 230 کیلومتر و تا یزد 210 کیلومتر وتا یاسوج 175کیلومتروتاتهران 680کیلومتراست.عبور بزرگراه یزد – یاسوج(طریق الرضا) از اقلید ، موجب کوتاهی راه ارتباطی این دو استان می شود . آب و هواي اقلید،در آب و هوای کوهستانی شرق زاگرس بازمستان سرد و طولانی وتابستانی معتدل و ملایم قرار گرفته است بارندگی :میانگین بارندگی سالیانه در این شهرستان بین 300 تا 330 میلی متر در مرکز شهر و روستاهای اطراف و در ارتفاعات بین 400 تا 600 میلیمتر می باشد بطوریکه تاکنون بیشترین بارندگی مربوط به سال 83 – 82 با میزان 605 میلیمتر و کمترین بارندگی مربوط به سال 78- 77 با میزان 9/150 میلیمتر بوده است. بیشترین بارش در منطقه نیز به صورت برف می باشد. درجه حرارت:این شهرستان به علت کوهستانی بودن دارای زمستانی سرد و تابستانی معتدل و دلپذیر می باشد و به علت اختلاف ارتفاع زیاد آن از سطح دریا درجه حرارت در آن متغییر می باشد چنانچه در طول سال حداقل درجه حرارت برابر با 22- درجه سانتیگرادو حداکثر آن برابر با 37 درجه سانتیگراد در سردترین و گرمترین ماه سال می باشد. باد : شهرستان اقلید از نواحی بادخیز استان بوده و اکثر مواقع سال سرعت باد در این منطقه قابل ملاحظه می باشد. مسیر ورزش باد در ماههای مختلف سال متفاوت بوده، اما به طور معمول به سمت جنوب غربی تا غرب است. سرعت باد بنا به گزارش های ثبت شده تا 160 کیلومتر در ساعت رسیده است. دشت ها و کوهها: این شهرستان در منطقه کوهستانی(پیشکوه های داخلی زاگرس) قرار گرفته و هیچ نقطه ی آن کمتر از 2000 متر از سطح دریا ارتفاع ندارد. میانگین ارتفاع 2300 متر از سطح دریا واز نظر مساحت ، پنجمین شهر استان می باشد و بلندترین شهردرفارس و ششمین شهر مرتفع کشور است. مهمترین دشتهای شهرستان اقلید :دشت بکان:که هم اکنون طرح اسکان عشایر در چهار شهرک در این دشت اجرا گردیده است. · دشت سده و آسپاس: دشتهای سده و آسپاس دو دشت به هم چسبیده هستند که مساحت آنها 1688 کیلومترمربع می باشد. · دشت نمدان: این دشت یکی از مناطق عمده ییلاقی ایل های قشقایی و خمسه است. در واقع مجموعه ای از سه دشت به هم پیوسته ساریتان، شادکام و نمدان است. میانگین ارتفاع این دشت از سطح دریا 2200 متر و حداکثر ارتفاع آن 3370 متر است. مهمترین کوه های شهرستان: v کوه سفید :این رشته کوه از 30 کیلومتری شمال غربی اقلید آغاز شده و به صورت قوسی رو به جنوب شهرستان ادامه می یابد و سپس به سوی شمال منحرف شده و در شرق اقلید پایان می یابد ،دارای 950 کیلومتر وسعت بوده و به دلیل بارش برف در زمستان ، در بیشتر روزهای سال سفیدپوش است . علت نامگذاری این کوه به سفید نیز همین دلیل است . اگر چه برخی گفته اند : چون ازسنگ های سفیدتشکیل شده ، کوه سفید نامیده شده است و از کوههای انگه دونی، خرمنکوه، علی آباد، درغوک، سلمه کوه، تنگ کورک، بِل و یال خری تشکیل یافته و بلندترین قله آن بِل نام دارد که 3943 متر ارتفاع داشته و در 14 کیلومتری جنوب شرقی اقلید واقع شده است. v کوه بکان: این کوه در 14 کیلومتری جنوب شهرسده قرار دارد و ارتفاع آن 3117 متر می باشد که از جنوب غربی به کوه لای سواری و از شمال شرقی به کوه لیلمان متصل است. رودخانه ها و دریاچه ها: این شهرستان ، حوزه ی آبریز دریاچه مهارلو و بختگان می باشد . به این صورت که قسمتی از آب مربوط به چشمه سارها به سمت جنوب سرازیر می شوندو شعبه ای از رود کر را تشکیل می دهند و به دریاچه مهارلو و بختگان می ریزد . رودخانه بروک و هِرا ، از رودهایی هستند که جریان های سیلابی را ازشهر اقلید خارج می کنند . مهمترین رودخانه های شهرستان : Ø رودخانه سفید: Ø رودخانه گاوگدار: از چشمه های سده ، بالنگان، آسپاس ورود اوجان سرچشمه می گیرد . این دو رودخانه با گذشتن از تنگ براق با شاخه دِژکُرد یکی شده و به نام رودخانه کر وارد شهرستان مرودشت می شود . Ø رودخانه شادکام : در دشت نمدان جریان دارد که سرچشمه آن دو شاخه فرعی رودخانه اران و شیخ احمدمی باشد. رودخانه شادکام در وسط دشت به صورت زهکشی عمل کرده و سیلابهای منطقه را به دریاچه کافتر می ریزد. این رودخانه از دشت نمدان تا دریاچه کافتر در زمره رودخانه های دائمی به شمار می آید. دریاچه کافتر: دریاچه کافتردر فاصله 45 کیلومتری جنوب شهر اقلید در کنار روستای کافتر ، دشت نمدان را به صورت حوضه ای بسته درآورده است . این دریاچه در سالهای پر آب حداکثر 48 کیومتر مربع و در سالهای خشک حدود 5 کیلومتر مربع وسعت داشته و به صورت میانگین حدود 23 کیلومتر مربع وسعت دارد. دریاچه کافتر که دومین دریاچه طبیعی آب شیرین فارس می باشد با وجود عمق ناچیز از نظر زیست محیطی و جذب پرندگان مهاجر اهمیت زیادی دارد و سالانه 30 هزار پرنده مهاجر از نواحی سیبری و آلاسکا به این منطقه کوچ می کنند . این دریاچه ، محل پرورش انواع ماهی ها، همچون کپور و آمور می باشد جمعیت و تقسیمات کشوری : شهرستان اقلید با داشتن حدود 103000 نفرجمعیت ساکن و حدود 50000 نفر جمعیت عشایری و مهاجر پر جمعیت ترین شهرستان شمال استان پهناور فارس است . بخش ها و دهستان ها: شهرستان اقلیدبا7054 کیلومترمربع وسیع ترین شهرستان در شمال فارس بوده و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای سه بخش مرکزی، سده و حسن آباد و دو نقطه شهری (اقلید – سده) و8 دهستان (سده – دژکرد – آسپاس – حسن آباد – احمد آباد – بکان – خنجشت و شهرمیان) می باشد . همچنین این شهرستان دارای 396 پارچه آبادی است که 85 پارچه آبادی مسکونی و مابقی خالی از سکنه می باشد. طبق قانون تقسیمات کشوری شهرستان اقلید در سال 1354 ایجاد و به تصویب دولت رسیده است . پوشش گیاهی ونمونه جانوری : در کوهستان های اقلید ، درختان بنه ، بادام کوهی ، ارژن ، کُندُر ، کُما و گیاهان خوراکی ، مانند قارچ ، جاشیر ، پیاز کوهی ، چیویل ، بِلهَر ، لیزک ، کنگر ، ریواس به فراوانی دیده می شود در سراسر منطقه گیاهان دارویی مانند گل هُرمونِه،زیره کوهی،کاسنی، آویشن ، گل مادردختر ، بو مادران ،پونه کوهی، شاتره و توسک و گیاهان صنعتی مانند شیرین بیان ،گون وآنغوزه و.. وجود دارد. یکی از گیاهان تیره لاله به نام لاله ی واژگون ، در دامنه ی کوه های این شهرستان وجود دارد که نام محلی آن گل اشک می باشد و زمان شکوفایی آن اواخر فروردین ماه است . گونه ای بلبل ، به نام ( بلبل هَزار )در اقلید وجود دارد که در اوایل بهار از گرمسیر به باغ های اقلید وارد شده و شروع به لانه سازی و تخم گذاری می کند و صدایی دلنشین و منحصر به فرد دارد. جزء پرندگان کمیاب بوده وتنهادراقلیدویکی دو نقطه ی دیگر ایران یافت می شود. در دامنه ها و ارتفاعات اقلید ، پستاندارانی همچون بز کوهی ( پازن ) ، خرگوش ، پلنگ ، گرگ و آهو دیده می شوند و پرندگانی چون کبک و بلدرچین نیز به وفور یافت می شود . وضعیت تاریخی وجه تسمیه و سابقه تاریخی : در مورد وجه تسمیه اقلید در فارس نامه ناصری مرحوم حاج میرزا حسین فسائی آمده است: "اقلید در لغت عرب به معنای کلید است که آن را مفتاح گویند یعنی آن بلوک کلید گشودن مملکت فارس است ، هر آن که آن را فتح نمود گویا فارس را فتح نموده است . " مردم ( دال ) کلمه کلید را به ( لام ) تبدیل کرده و در محاورات خود کلیل می گفته اند . اقلید در آثار جهانگردان و نویسندگان: آنچه می توان درباره قدمت تاریخی شهرستان اقلید بیان نمود به استناد آثاری است که از کتب تاریخی و سفرنامه های جهانگردان به جای مانده و بیانگر این است که اقلید در دوران پیش از اسلام نیز شهری آباد و مطرح بوده است . ابن بطوطه ، مورخ مراکشی در سفرنامه خود که در سال 725 هجری تألیف شده ، می نویسد : " وقتی از اصفهان به سوی شیراز حرکت کردیم ، نخست به شهر کلیل رسیدیم که شهرکی است دارای شهرها و باغ ها ومیوه های فراوان . " در شاهنامه فردوسی ، اقلید ( جَز ) نام داشته که به معنای جزیره است و این عنوان به این جهت بوده که در قسمت های جنوبی اقلید ، به دلیل فراوانی آب وبارندگی زیاد ، دریاچه هایی وجود داشته است . فرصت الدوله شیرازی در کتاب ارزشمند خود ( آثار عجم ) ، از اقلید نام می برد و در سفر شیراز به تهران ، در چمن آسپاس منزل کرده و چند شب را در آن جا گذرانده است . ابن بلخی در کتاب فارسنامه خود که بین سالهای 500 تا 550 هجری قمری نگاشته است ، در مورد اقلید می گوید : " اقلید ، شهرکی کوچک است و حصاری دارد و جامع و منبر دارد و هوای آن سردسیر است و آب آن خوش است و روان و میوه و غله از هر نوع است " . حمداله مستوفی در کتاب نزهت القلوب می نویسد : " اقلید شهری کوچک است و حصاری دارد و هوایش معتدل است و آب روان دارد و در او از همه نوع میوه است و غله . سورمق و ارجمان از توابع اقلید است ." سنگ نوشته ای مربوط به دوران ساسانیان بر دیواره حوض مشهور به دختر گبردر تل قلات قرار دارد که مشتمل بر 21 سطر خط پهلوی ساسانی است و کتیبه آن حدود 2متر طول و 88 سانتی متر عرض داشته وابعاد حوض6 / 1 متر طول و 1 متر عرض و 27 سانتی متر عمق می باشد و نشان از قدمت و رونق اقلیددر عهد ساسانیان دارد. ژان گوتر در کتاب خواجه تاجدار می نویسد : " سپاه آقامحمدخان قاجار با تصرف فارس، یک هفته در آسپاس و کوشک زر اتراق کرده و از آنجا به شیراز عزیمت نموده اند . " مادام ژان دیولافوا که همراه شوهرش مارسل دیولافوا باستان شناس فرانسوی در سال 1881 میلادی به ایران مسافرت کرده است ، در سفرنامه خود می نویسد : " به اقلید رفتیم تا مسجدی را که تعریف آن را شنیده بودیم ببینیم. خرابه های یک کاخ کوچک صفوی را هم دیدیم . هوای اقلید صاف ، آب آن گوارا و چشمه های فراوان دارد . " ایران شناس معروف آلمانی پروفسور والتر هیتس، چند سال پیش، ضمن خواندن آثار باستانی معروف به حوض دختر گبر در تل قلات اقلید ، مقالاتی در این زمینه نوشته است . مرحوم دهخدا ، در واژه نامه خود می نویسد : " اقلید شهرکی است واقع در استخر فارس، دارای ولایات و مزارع بیشمار ، دارای یک بخش مرکزی و مهم به نام سرحد چهاردانگه که سابقاً دشت روم گفته می شده است . " جاذبه های مذهبی و تفریحی شهرستان اقلید: اقلیدیکی ازکهن ترین شهرهای ایران به معنی کلیدسرزمین پارس باآثارباستانی ومذهبی، با بیش از 20 بقعه متبرکه و272 رقبه موقوفات، جاذبه های تفریحی و گردشگری تابلویی رنگارنگ از جلوه های قدرت خداوندی است که طبیعت زیبا و مردمان خون گرم و مهمان دوست آن مقدم شما را گلباران می کنند . 1-مسجد جامع اقلید : یکی از مساجد قدیمی ایران می باشد که از گذشته های دور مکانی مقدس بوده و کتیبه ای چوبی مبنی بر تعمیر مسجد در سال 849 هجری قمری و منبر منبت کاری شده ای مربوط به دوران صفوی ساخته شده به سال 1008 هجری قمری دارد که ارزشهای هنری فراوانی دارد . 2-امامزاده عبدالرحمن (ع) : در پای تپه ای کوچک بارگاه امامزاده عبدالرحمن(ع) از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) قرار دارد که گلزار شهدای گلگون کفن انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع مقدس در کنار آن قرار دارد. 3- امامزاده زینب خاتون(س): در مرکز شهر ودر محله ی قدیمی الیاسان بقعه ی مبارکه امامزاده زینب خاتون(س) از نوادگان امام محمد باقر (ع)قرار گرفته است . 4-امامزاده زبیده خاتون (س): بقعه ی مبارکه امامزاده زبیده خاتون (س) از نوادگان امام محمد باقر (ع) در مسیر جاده اقلید به یاسوج قرار داشته و به دلیل وجود قنات و چشمه سارها چشم انداز زیبایی را به وجود آورده است . 5-امامزاده سید محمد(ع) کافتر : این مجموعه ی زیارتی – سیاحتی شامل بارگاه مقدس امامزاده سیدمحمد (ع)از نوادگان حضرت ابالفضل العباس (ع) ، دریاچه ،قلعه کافوری (مربوط به دوره ی ساسانی)و کوههای سر به فلک کشیده زاگرس، یکی از زیباترین مناطقی است که پذیرای خیل مشتاقان و علاقمندان است . 6-امامزاده اسماعیل (ع): در روستایی به همین نام کوههای پوشیده از جنگل و باغ های مو(انگور) بارگاه مقدس امامزاده اسماعیل (ع) از نوادگان امام موسی کاظم (ع) را در برگرفته اند که گنبد و بارگاه آن به دستور شاه اسماعیل صفوی ساخته شده است. تفریح گاه غوره دان نیزدر نزدیکی آن قرار دارد . 7-امامزاده ابراهیم(ع): در دهستان خنجشت واقع گردیده و از نوادگان حضرت امام موسی کاظم (ع) می باشد . 8-امامزاده اسداله(ع): در روستای شولان ( بین مهجان و شولان ) قرار دارد و از نوادگان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 9-امامزاده جعفر(ع): در روستای بازبچه واقع گرذیده و از فرزندان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 10- امامزاده شاهزاده ابراهیم(ع): در بخش حسن آباد قرار دارد . 11-امامزاده شاه غیب(ع): در روستای آسپاس واقع شده است . 12-امامزاده شاه نجف(ع): در روستای جدول نو قرار دارد و احتمالاً از نوادگان امام علی (ع) می باشد . 13-امامزاده شمس الدین محمد (ع): در دهستان دزکرد واقع گردیده و از نوادگان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 14 -امامزاده عباس علی(ع): در روستای کوشک زر قرار گرفته و از نوادگان امام علی (ع) می باشد . علاوه بر امامزادگان مقبره اولیا الهی زیر مورد توجه مردم می باشد . سیدابوالحسن ،سیدمحمد ، سلطان ابراهیم ،پیر محمود ،علمدار ،با با عبدالله، 15-چشمه محمدرسول الله (ص) : از زیر یک تپه سنگی ، آب زلالی می جوشد که تفرجگاه محمد رسول الله را پدید آورده است . بر بلندای این تفرجگاه سنگ دُل دُل قرارداشته که نوعی نیایشگاه بوده است .وجود چشمه سارهای چال باباشاه و کَشکوک بر زیبایی این منطقه افزوده است .از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ،طرح جامع گردشگری این تفرج گاه در حال اجرا می باشد که آن رابه یکی از قطب های توریستی استان تبدیل می نماید . 16-حوض دختر گبر و کتیبه پهلوی : در مرکز شهر و بردامنه ی تپه سنگی قلات حوض دختر گبریادگاری از عهد ساسانی ، شامل سه پله و یک حوض با عمق کم وجود دارد که بر دیواره ی آن کتیبه ای به خط پهلوی ساسانی به طول 2 متر و عرض 88 سانتیمتر کنده شده است . 17-چشمه گور بهرام آسپاس : در کنار روستای آسپاس چشمه ای قرار دارد که نقل شده بهرام گور در هنگام شکار در آن فرو رفته است . بیشه زارهای سرسبز و قلعه بهرام گور و کوه شکارگاه و .... از جمله جاهای دیدنی مجاور این چشمه است . 18-تنگ براق و کتیبه ساسانی : در دوره ای زیبا فرو ریختن آب از صخره های بلند بهشتی را پدید آورده است که خنکای نسیم آن روح فزاست . در مجاور آبشار زیبای آن کتیبه ای به خط پهلوی از دوران ساسانی به جای مانده است . 19- رود کر. دشت های وسیع و کوههای پوشیده از برف منظره ای دل انگیز را در شهرستان اقليدبه نمایش درآورده است . 20-پارک انقلاب و پارك پارسيان : در مجاورت شهر اقلید چشمه سار چغرسیاه قرار گرفته است که پارک انقلاب و پارك پارسيان و گلزار شهدای گمنام در کنار این چشمه واقع شده است . 21-چشمه بالنگان حاجی آباد : مجاور روستای حاجی آباد تفریح گاه چشمه بالنگان خستگی را از جسم و جان مسافران جاده طریق الرضا(ع) می زداید . 22-قدمگاه سده : درختان کهنسال چشمه ی قدمگاه را که از زیر کوه می جوشد در برگرفته است . نزدیکی به شهر سده و آثاری مانند تپه نقاره خانه ، تپه فیلی و تپه مهرعلی فارسی از ویژگیهای این تفرجگاه زیبا می باشد . 23-چشمه چهل شهیدان دِژکرد : در مجاورت دهستان دژکرد زلال آب چشمه ساران در پای کوههای بلند با درختان با طراوت خویش تپه ماهورهای زیبا و جنگلی را طی می کند . این تفرجگاه دارای چشم اندازهای زیبا نظیر چشمه ، کوه و فضای سبز می باشد. 24-دریاچه کافتر: ایندریاچه که قابل قایقرانی و ماهیگیری است زیستگاه پرندگان می باشدویکی از مناطق مستعد در زمینه اکو توریسم بوده و طرح جامع آن در حال تهیه می باشد. 25- چشمه آب باریک: این چشمه در دامنه کوه و در فاصله 6 کیلومتری روستای آب باریک قرار دارد و در فصول بهار و تابستان بیش از 700 لیتر در ثانیه آبدهی دارد 26-ترناس و قله بل: ترناس در دامنه های قله بل قرار دارد و دارای چمن زارومناظر طبیعی و چشمه سار است که علاقمندان به کوهنوردی را به سوی خود فرا می خواند. مفاخر علمی فرهنگی: ¯ شیخ علی اکبر اقلیدی ¯ محمد دیّاب اقلیدی ¯ شیخ عبدالرحمان اقلیدی : از زاهدان عصرخود بوده و در سال 565 هجری وفات یافته است . ¯ شیخ عبدالعزیز اقلیدی : امامی متبحر در فنون عملیه ، بویژه فقه و حدیث و نخستین کسی است که بساط علم را در شیراز مبسوط نموده و در سال 610 هجری ، در شیراز وفات یافته و در قبرستان باهلیه مدفون است . ¯ شیخ عبداله ابن احمد الخالدی اقلیدی : عالمی فقیه که در صدق و صفا سخن می گفته و در سال 615 هجری در شیراز فوت کرده و در مقبره شیخ کبیر ( ابن خفیف ) مدفون است . ¯ خواجه کافی : زاویه دار معروف سده هفتم که اموال خود را صرف امور خیر ، می کرده است . ¯ علی ابن محمود اقلیدی : خطاطی معروف و توانا که مدت 3 ماه در سال 714 هجری ، نسخه ای از کتاب مولانا را خطاطی و در ترویج آیین مولویه همت داشته است . ¯ عبدالسلام اقلیدی : دستور ارشاد از شیخ جنید داشته و در ترویج طریقت صفوی نقش مهمی داشته است . ¯ درویش کمال اقلیدی : جزء سلسله حروفیه بوده و در سال 1002 هجری به دستور شاه عباس به قتل رسیده است . ¯ شیخ الاسلام اقلیدی : رهبری نهضت جنوب را علیه انگلیسی ها بر عهده داشته و در ایجاد وحدت بین مردم اقلید نقش داشته است . ¯ پیرغیب اقلیدی : که از منبت کاران معروف اقلید بوده ایت . ¯ استاد شاه محمد نجار اقلیدی : نجار هنرمندی که در زمینه منبت کاری استاد بوده است . ¯ استاد حبیب اله : وی فرزند استاد شاه محمد و نوه ی استاد پیر غیب اقلیدی است که این سه نفر از اواخر قرن دهم تا اواسط قرن یازدهم هجری قمری آثاری مانند منبر مسجد جامع و درب امامزاده ومحجر سلطان ابراهیم را ساخته اند . ¯ استاد ذبیح اله توانگر: که در منبت کاری استادی توانمند بود . ¯ غلامحسین روحانی: مشهور به سراج از شاعران برجسته اقلید که شعر های طنز او نزد مردم معروف است . ¯ روح الامین : از شاعران بزرگ اقلیدی که شعر هایی از او به یادگار مانده است ¯ شیخ مهدی فقیه اقلیدی : در سده اخیر می زیسته و عارفی برجسته و مجتهدی بزرگ بود که هنگام سلام نماز پاسخ سلام را از حضرت ختمی مرتبت محمد (ص) می شنیده و نقل می کنند که در حرم ائمه داخل نمی شده ، مگر آنکه پاسخ سلام خویش را از آن امام می شنیده است وضعیت جغرافیایی شهرستان اقلید وضعیت جغرافیایی شهرستان اقلید که مرکز آن شهر اقلید می باشد،در شمال استان فارس واقع گردیده و با وسعت 7054 کیلومتر مربع حدود 7/5 درصد کل مساحت خاکی استان را به خود اختصاص داده است این شهرستان در محدوده جغرافیایی 52 درجه و 55 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 13 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است و از شمال به شهرستان آباده،از جنوب به شهرستانهای مرودشت و سپیدان،از شرق به شهرستان های خرمبید وپاسارگادو از غرب به استانهای اصفهان(شهرستان سمیرم)وکهکیلویه و بویراحمد(شهرستان یاسوج) محدود می شود. راه های ارتباطی:اقلید ، در فاصله 18 کیلومتری سورمق(بزرگراه شیراز –اصفهان) قرار گرفته و فاصله آن تا شیراز از مسیر اصلی 275 کیلومتر و از مسیرسرحد چهار دانگه( دشت بکان) 220 کیلومتر و تا اصفهان 230 کیلومتر و تا یزد 210 کیلومتر وتا یاسوج 175کیلومتروتاتهران 680کیلومتراست.عبور بزرگراه یزد – یاسوج(طریق الرضا) از اقلید ، موجب کوتاهی راه ارتباطی این دو استان می شود . آب و هواي اقلید،در آب و هوای کوهستانی شرق زاگرس بازمستان سرد و طولانی وتابستانی معتدل و ملایم قرار گرفته است بارندگی :میانگین بارندگی سالیانه در این شهرستان بین 300 تا 330 میلی متر در مرکز شهر و روستاهای اطراف و در ارتفاعات بین 400 تا 600 میلیمتر می باشد بطوریکه تاکنون بیشترین بارندگی مربوط به سال 83 – 82 با میزان 605 میلیمتر و کمترین بارندگی مربوط به سال 78- 77 با میزان 9/150 میلیمتر بوده است. بیشترین بارش در منطقه نیز به صورت برف می باشد. درجه حرارت:این شهرستان به علت کوهستانی بودن دارای زمستانی سرد و تابستانی معتدل و دلپذیر می باشد و به علت اختلاف ارتفاع زیاد آن از سطح دریا درجه حرارت در آن متغییر می باشد چنانچه در طول سال حداقل درجه حرارت برابر با 22- درجه سانتیگرادو حداکثر آن برابر با 37 درجه سانتیگراد در سردترین و گرمترین ماه سال می باشد. باد : شهرستان اقلید از نواحی بادخیز استان بوده و اکثر مواقع سال سرعت باد در این منطقه قابل ملاحظه می باشد. مسیر ورزش باد در ماههای مختلف سال متفاوت بوده، اما به طور معمول به سمت جنوب غربی تا غرب است. سرعت باد بنا به گزارش های ثبت شده تا 160 کیلومتر در ساعت رسیده است. دشت ها و کوهها: این شهرستان در منطقه کوهستانی(پیشکوه های داخلی زاگرس) قرار گرفته و هیچ نقطه ی آن کمتر از 2000 متر از سطح دریا ارتفاع ندارد. میانگین ارتفاع 2300 متر از سطح دریا واز نظر مساحت ، پنجمین شهر استان می باشد و بلندترین شهردرفارس و ششمین شهر مرتفع کشور است. مهمترین دشتهای شهرستان اقلید :دشت بکان:که هم اکنون طرح اسکان عشایر در چهار شهرک در این دشت اجرا گردیده است. · دشت سده و آسپاس: دشتهای سده و آسپاس دو دشت به هم چسبیده هستند که مساحت آنها 1688 کیلومترمربع می باشد. · دشت نمدان: این دشت یکی از مناطق عمده ییلاقی ایل های قشقایی و خمسه است. در واقع مجموعه ای از سه دشت به هم پیوسته ساریتان، شادکام و نمدان است. میانگین ارتفاع این دشت از سطح دریا 2200 متر و حداکثر ارتفاع آن 3370 متر است. مهمترین کوه های شهرستان: v کوه سفید :این رشته کوه از 30 کیلومتری شمال غربی اقلید آغاز شده و به صورت قوسی رو به جنوب شهرستان ادامه می یابد و سپس به سوی شمال منحرف شده و در شرق اقلید پایان می یابد ،دارای 950 کیلومتر وسعت بوده و به دلیل بارش برف در زمستان ، در بیشتر روزهای سال سفیدپوش است . علت نامگذاری این کوه به سفید نیز همین دلیل است . اگر چه برخی گفته اند : چون ازسنگ های سفیدتشکیل شده ، کوه سفید نامیده شده است و از کوههای انگه دونی، خرمنکوه، علی آباد، درغوک، سلمه کوه، تنگ کورک، بِل و یال خری تشکیل یافته و بلندترین قله آن بِل نام دارد که 3943 متر ارتفاع داشته و در 14 کیلومتری جنوب شرقی اقلید واقع شده است. v کوه بکان: این کوه در 14 کیلومتری جنوب شهرسده قرار دارد و ارتفاع آن 3117 متر می باشد که از جنوب غربی به کوه لای سواری و از شمال شرقی به کوه لیلمان متصل است. رودخانه ها و دریاچه ها: این شهرستان ، حوزه ی آبریز دریاچه مهارلو و بختگان می باشد . به این صورت که قسمتی از آب مربوط به چشمه سارها به سمت جنوب سرازیر می شوندو شعبه ای از رود کر را تشکیل می دهند و به دریاچه مهارلو و بختگان می ریزد . رودخانه بروک و هِرا ، از رودهایی هستند که جریان های سیلابی را ازشهر اقلید خارج می کنند . مهمترین رودخانه های شهرستان : Ø رودخانه سفید: Ø رودخانه گاوگدار: از چشمه های سده ، بالنگان، آسپاس ورود اوجان سرچشمه می گیرد . این دو رودخانه با گذشتن از تنگ براق با شاخه دِژکُرد یکی شده و به نام رودخانه کر وارد شهرستان مرودشت می شود . Ø رودخانه شادکام : در دشت نمدان جریان دارد که سرچشمه آن دو شاخه فرعی رودخانه اران و شیخ احمدمی باشد. رودخانه شادکام در وسط دشت به صورت زهکشی عمل کرده و سیلابهای منطقه را به دریاچه کافتر می ریزد. این رودخانه از دشت نمدان تا دریاچه کافتر در زمره رودخانه های دائمی به شمار می آید. دریاچه کافتر: دریاچه کافتردر فاصله 45 کیلومتری جنوب شهر اقلید در کنار روستای کافتر ، دشت نمدان را به صورت حوضه ای بسته درآورده است . این دریاچه در سالهای پر آب حداکثر 48 کیومتر مربع و در سالهای خشک حدود 5 کیلومتر مربع وسعت داشته و به صورت میانگین حدود 23 کیلومتر مربع وسعت دارد. دریاچه کافتر که دومین دریاچه طبیعی آب شیرین فارس می باشد با وجود عمق ناچیز از نظر زیست محیطی و جذب پرندگان مهاجر اهمیت زیادی دارد و سالانه 30 هزار پرنده مهاجر از نواحی سیبری و آلاسکا به این منطقه کوچ می کنند . این دریاچه ، محل پرورش انواع ماهی ها، همچون کپور و آمور می باشد جمعیت و تقسیمات کشوری : شهرستان اقلید با داشتن حدود 103000 نفرجمعیت ساکن و حدود 50000 نفر جمعیت عشایری و مهاجر پر جمعیت ترین شهرستان شمال استان پهناور فارس است . بخش ها و دهستان ها: شهرستان اقلیدبا7054 کیلومترمربع وسیع ترین شهرستان در شمال فارس بوده و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای سه بخش مرکزی، سده و حسن آباد و دو نقطه شهری (اقلید – سده) و8 دهستان (سده – دژکرد – آسپاس – حسن آباد – احمد آباد – بکان – خنجشت و شهرمیان) می باشد . همچنین این شهرستان دارای 396 پارچه آبادی است که 85 پارچه آبادی مسکونی و مابقی خالی از سکنه می باشد. طبق قانون تقسیمات کشوری شهرستان اقلید در سال 1354 ایجاد و به تصویب دولت رسیده است . پوشش گیاهی ونمونه جانوری : در کوهستان های اقلید ، درختان بنه ، بادام کوهی ، ارژن ، کُندُر ، کُما و گیاهان خوراکی ، مانند قارچ ، جاشیر ، پیاز کوهی ، چیویل ، بِلهَر ، لیزک ، کنگر ، ریواس به فراوانی دیده می شود در سراسر منطقه گیاهان دارویی مانند گل هُرمونِه،زیره کوهی،کاسنی، آویشن ، گل مادردختر ، بو مادران ،پونه کوهی، شاتره و توسک و گیاهان صنعتی مانند شیرین بیان ،گون وآنغوزه و.. وجود دارد. یکی از گیاهان تیره لاله به نام لاله ی واژگون ، در دامنه ی کوه های این شهرستان وجود دارد که نام محلی آن گل اشک می باشد و زمان شکوفایی آن اواخر فروردین ماه است . گونه ای بلبل ، به نام ( بلبل هَزار )در اقلید وجود دارد که در اوایل بهار از گرمسیر به باغ های اقلید وارد شده و شروع به لانه سازی و تخم گذاری می کند و صدایی دلنشین و منحصر به فرد دارد. جزء پرندگان کمیاب بوده وتنهادراقلیدویکی دو نقطه ی دیگر ایران یافت می شود. در دامنه ها و ارتفاعات اقلید ، پستاندارانی همچون بز کوهی ( پازن ) ، خرگوش ، پلنگ ، گرگ و آهو دیده می شوند و پرندگانی چون کبک و بلدرچین نیز به وفور یافت می شود . وضعیت تاریخی وجه تسمیه و سابقه تاریخی : در مورد وجه تسمیه اقلید در فارس نامه ناصری مرحوم حاج میرزا حسین فسائی آمده است: "اقلید در لغت عرب به معنای کلید است که آن را مفتاح گویند یعنی آن بلوک کلید گشودن مملکت فارس است ، هر آن که آن را فتح نمود گویا فارس را فتح نموده است . " مردم ( دال ) کلمه کلید را به ( لام ) تبدیل کرده و در محاورات خود کلیل می گفته اند . اقلید در آثار جهانگردان و نویسندگان: آنچه می توان درباره قدمت تاریخی شهرستان اقلید بیان نمود به استناد آثاری است که از کتب تاریخی و سفرنامه های جهانگردان به جای مانده و بیانگر این است که اقلید در دوران پیش از اسلام نیز شهری آباد و مطرح بوده است . ابن بطوطه ، مورخ مراکشی در سفرنامه خود که در سال 725 هجری تألیف شده ، می نویسد : " وقتی از اصفهان به سوی شیراز حرکت کردیم ، نخست به شهر کلیل رسیدیم که شهرکی است دارای شهرها و باغ ها ومیوه های فراوان . " در شاهنامه فردوسی ، اقلید ( جَز ) نام داشته که به معنای جزیره است و این عنوان به این جهت بوده که در قسمت های جنوبی اقلید ، به دلیل فراوانی آب وبارندگی زیاد ، دریاچه هایی وجود داشته است . فرصت الدوله شیرازی در کتاب ارزشمند خود ( آثار عجم ) ، از اقلید نام می برد و در سفر شیراز به تهران ، در چمن آسپاس منزل کرده و چند شب را در آن جا گذرانده است . ابن بلخی در کتاب فارسنامه خود که بین سالهای 500 تا 550 هجری قمری نگاشته است ، در مورد اقلید می گوید : " اقلید ، شهرکی کوچک است و حصاری دارد و جامع و منبر دارد و هوای آن سردسیر است و آب آن خوش است و روان و میوه و غله از هر نوع است " . حمداله مستوفی در کتاب نزهت القلوب می نویسد : " اقلید شهری کوچک است و حصاری دارد و هوایش معتدل است و آب روان دارد و در او از همه نوع میوه است و غله . سورمق و ارجمان از توابع اقلید است ." سنگ نوشته ای مربوط به دوران ساسانیان بر دیواره حوض مشهور به دختر گبردر تل قلات قرار دارد که مشتمل بر 21 سطر خط پهلوی ساسانی است و کتیبه آن حدود 2متر طول و 88 سانتی متر عرض داشته وابعاد حوض6 / 1 متر طول و 1 متر عرض و 27 سانتی متر عمق می باشد و نشان از قدمت و رونق اقلیددر عهد ساسانیان دارد. ژان گوتر در کتاب خواجه تاجدار می نویسد : " سپاه آقامحمدخان قاجار با تصرف فارس، یک هفته در آسپاس و کوشک زر اتراق کرده و از آنجا به شیراز عزیمت نموده اند . " مادام ژان دیولافوا که همراه شوهرش مارسل دیولافوا باستان شناس فرانسوی در سال 1881 میلادی به ایران مسافرت کرده است ، در سفرنامه خود می نویسد : " به اقلید رفتیم تا مسجدی را که تعریف آن را شنیده بودیم ببینیم. خرابه های یک کاخ کوچک صفوی را هم دیدیم . هوای اقلید صاف ، آب آن گوارا و چشمه های فراوان دارد . " ایران شناس معروف آلمانی پروفسور والتر هیتس، چند سال پیش، ضمن خواندن آثار باستانی معروف به حوض دختر گبر در تل قلات اقلید ، مقالاتی در این زمینه نوشته است . مرحوم دهخدا ، در واژه نامه خود می نویسد : " اقلید شهرکی است واقع در استخر فارس، دارای ولایات و مزارع بیشمار ، دارای یک بخش مرکزی و مهم به نام سرحد چهاردانگه که سابقاً دشت روم گفته می شده است . " جاذبه های مذهبی و تفریحی شهرستان اقلید: اقلیدیکی ازکهن ترین شهرهای ایران به معنی کلیدسرزمین پارس باآثارباستانی ومذهبی، با بیش از 20 بقعه متبرکه و272 رقبه موقوفات، جاذبه های تفریحی و گردشگری تابلویی رنگارنگ از جلوه های قدرت خداوندی است که طبیعت زیبا و مردمان خون گرم و مهمان دوست آن مقدم شما را گلباران می کنند . 1-مسجد جامع اقلید : یکی از مساجد قدیمی ایران می باشد که از گذشته های دور مکانی مقدس بوده و کتیبه ای چوبی مبنی بر تعمیر مسجد در سال 849 هجری قمری و منبر منبت کاری شده ای مربوط به دوران صفوی ساخته شده به سال 1008 هجری قمری دارد که ارزشهای هنری فراوانی دارد . 2-امامزاده عبدالرحمن (ع) : در پای تپه ای کوچک بارگاه امامزاده عبدالرحمن(ع) از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) قرار دارد که گلزار شهدای گلگون کفن انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع مقدس در کنار آن قرار دارد. 3- امامزاده زینب خاتون(س): در مرکز شهر ودر محله ی قدیمی الیاسان بقعه ی مبارکه امامزاده زینب خاتون(س) از نوادگان امام محمد باقر (ع)قرار گرفته است . 4-امامزاده زبیده خاتون (س): بقعه ی مبارکه امامزاده زبیده خاتون (س) از نوادگان امام محمد باقر (ع) در مسیر جاده اقلید به یاسوج قرار داشته و به دلیل وجود قنات و چشمه سارها چشم انداز زیبایی را به وجود آورده است . 5-امامزاده سید محمد(ع) کافتر : این مجموعه ی زیارتی – سیاحتی شامل بارگاه مقدس امامزاده سیدمحمد (ع)از نوادگان حضرت ابالفضل العباس (ع) ، دریاچه ،قلعه کافوری (مربوط به دوره ی ساسانی)و کوههای سر به فلک کشیده زاگرس، یکی از زیباترین مناطقی است که پذیرای خیل مشتاقان و علاقمندان است . 6-امامزاده اسماعیل (ع): در روستایی به همین نام کوههای پوشیده از جنگل و باغ های مو(انگور) بارگاه مقدس امامزاده اسماعیل (ع) از نوادگان امام موسی کاظم (ع) را در برگرفته اند که گنبد و بارگاه آن به دستور شاه اسماعیل صفوی ساخته شده است. تفریح گاه غوره دان نیزدر نزدیکی آن قرار دارد . 7-امامزاده ابراهیم(ع): در دهستان خنجشت واقع گردیده و از نوادگان حضرت امام موسی کاظم (ع) می باشد . 8-امامزاده اسداله(ع): در روستای شولان ( بین مهجان و شولان ) قرار دارد و از نوادگان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 9-امامزاده جعفر(ع): در روستای بازبچه واقع گرذیده و از فرزندان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 10- امامزاده شاهزاده ابراهیم(ع): در بخش حسن آباد قرار دارد . 11-امامزاده شاه غیب(ع): در روستای آسپاس واقع شده است . 12-امامزاده شاه نجف(ع): در روستای جدول نو قرار دارد و احتمالاً از نوادگان امام علی (ع) می باشد . 13-امامزاده شمس الدین محمد (ع): در دهستان دزکرد واقع گردیده و از نوادگان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 14 -امامزاده عباس علی(ع): در روستای کوشک زر قرار گرفته و از نوادگان امام علی (ع) می باشد . علاوه بر امامزادگان مقبره اولیا الهی زیر مورد توجه مردم می باشد . سیدابوالحسن ،سیدمحمد ، سلطان ابراهیم ،پیر محمود ،علمدار ،با با عبدالله، 15-چشمه محمدرسول الله (ص) : از زیر یک تپه سنگی ، آب زلالی می جوشد که تفرجگاه محمد رسول الله را پدید آورده است . بر بلندای این تفرجگاه سنگ دُل دُل قرارداشته که نوعی نیایشگاه بوده است .وجود چشمه سارهای چال باباشاه و کَشکوک بر زیبایی این منطقه افزوده است .از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ،طرح جامع گردشگری این تفرج گاه در حال اجرا می باشد که آن رابه یکی از قطب های توریستی استان تبدیل می نماید . 16-حوض دختر گبر و کتیبه پهلوی : در مرکز شهر و بردامنه ی تپه سنگی قلات حوض دختر گبریادگاری از عهد ساسانی ، شامل سه پله و یک حوض با عمق کم وجود دارد که بر دیواره ی آن کتیبه ای به خط پهلوی ساسانی به طول 2 متر و عرض 88 سانتیمتر کنده شده است . 17-چشمه گور بهرام آسپاس : در کنار روستای آسپاس چشمه ای قرار دارد که نقل شده بهرام گور در هنگام شکار در آن فرو رفته است . بیشه زارهای سرسبز و قلعه بهرام گور و کوه شکارگاه و .... از جمله جاهای دیدنی مجاور این چشمه است . 18-تنگ براق و کتیبه ساسانی : در دوره ای زیبا فرو ریختن آب از صخره های بلند بهشتی را پدید آورده است که خنکای نسیم آن روح فزاست . در مجاور آبشار زیبای آن کتیبه ای به خط پهلوی از دوران ساسانی به جای مانده است . 19- رود کر. دشت های وسیع و کوههای پوشیده از برف منظره ای دل انگیز را در شهرستان اقليدبه نمایش درآورده است . 20-پارک انقلاب و پارك پارسيان : در مجاورت شهر اقلید چشمه سار چغرسیاه قرار گرفته است که پارک انقلاب و پارك پارسيان و گلزار شهدای گمنام در کنار این چشمه واقع شده است . 21-چشمه بالنگان حاجی آباد : مجاور روستای حاجی آباد تفریح گاه چشمه بالنگان خستگی را از جسم و جان مسافران جاده طریق الرضا(ع) می زداید . 22-قدمگاه سده : درختان کهنسال چشمه ی قدمگاه را که از زیر کوه می جوشد در برگرفته است . نزدیکی به شهر سده و آثاری مانند تپه نقاره خانه ، تپه فیلی و تپه مهرعلی فارسی از ویژگیهای این تفرجگاه زیبا می باشد . 23-چشمه چهل شهیدان دِژکرد : در مجاورت دهستان دژکرد زلال آب چشمه ساران در پای کوههای بلند با درختان با طراوت خویش تپه ماهورهای زیبا و جنگلی را طی می کند . این تفرجگاه دارای چشم اندازهای زیبا نظیر چشمه ، کوه و فضای سبز می باشد. 24-دریاچه کافتر: ایندریاچه که قابل قایقرانی و ماهیگیری است زیستگاه پرندگان می باشدویکی از مناطق مستعد در زمینه اکو توریسم بوده و طرح جامع آن در حال تهیه می باشد. 25- چشمه آب باریک: این چشمه در دامنه کوه و در فاصله 6 کیلومتری روستای آب باریک قرار دارد و در فصول بهار و تابستان بیش از 700 لیتر در ثانیه آبدهی دارد 26-ترناس و قله بل: ترناس در دامنه های قله بل قرار دارد و دارای چمن زارومناظر طبیعی و چشمه سار است که علاقمندان به کوهنوردی را به سوی خود فرا می خواند. مفاخر علمی فرهنگی: ¯ شیخ علی اکبر اقلیدی ¯ محمد دیّاب اقلیدی ¯ شیخ عبدالرحمان اقلیدی : از زاهدان عصرخود بوده و در سال 565 هجری وفات یافته است . ¯ شیخ عبدالعزیز اقلیدی : امامی متبحر در فنون عملیه ، بویژه فقه و حدیث و نخستین کسی است که بساط علم را در شیراز مبسوط نموده و در سال 610 هجری ، در شیراز وفات یافته و در قبرستان باهلیه مدفون است . ¯ شیخ عبداله ابن احمد الخالدی اقلیدی : عالمی فقیه که در صدق و صفا سخن می گفته و در سال 615 هجری در شیراز فوت کرده و در مقبره شیخ کبیر ( ابن خفیف ) مدفون است . ¯ خواجه کافی : زاویه دار معروف سده هفتم که اموال خود را صرف امور خیر ، می کرده است . ¯ علی ابن محمود اقلیدی : خطاطی معروف و توانا که مدت 3 ماه در سال 714 هجری ، نسخه ای از کتاب مولانا را خطاطی و در ترویج آیین مولویه همت داشته است . ¯ عبدالسلام اقلیدی : دستور ارشاد از شیخ جنید داشته و در ترویج طریقت صفوی نقش مهمی داشته است . ¯ درویش کمال اقلیدی : جزء سلسله حروفیه بوده و در سال 1002 هجری به دستور شاه عباس به قتل رسیده است . ¯ شیخ الاسلام اقلیدی : رهبری نهضت جنوب را علیه انگلیسی ها بر عهده داشته و در ایجاد وحدت بین مردم اقلید نقش داشته است . ¯ پیرغیب اقلیدی : که از منبت کاران معروف اقلید بوده ایت . ¯ استاد شاه محمد نجار اقلیدی : نجار هنرمندی که در زمینه منبت کاری استاد بوده است . ¯ استاد حبیب اله : وی فرزند استاد شاه محمد و نوه ی استاد پیر غیب اقلیدی است که این سه نفر از اواخر قرن دهم تا اواسط قرن یازدهم هجری قمری آثاری مانند منبر مسجد جامع و درب امامزاده ومحجر سلطان ابراهیم را ساخته اند . ¯ استاد ذبیح اله توانگر: که در منبت کاری استادی توانمند بود . ¯ غلامحسین روحانی: مشهور به سراج از شاعران برجسته اقلید که شعر های طنز او نزد مردم معروف است . ¯ روح الامین : از شاعران بزرگ اقلیدی که شعر هایی از او به یادگار مانده است ¯ شیخ مهدی فقیه اقلیدی : در سده اخیر می زیسته و عارفی برجسته و مجتهدی بزرگ بود که هنگام سلام نماز پاسخ سلام را از حضرت ختمی مرتبت محمد (ص) می شنیده و نقل می کنند که در حرم ائمه داخل نمی شده ، مگر آنکه پاسخ سلام خویش را از آن امام می شنیده است وضعیت جغرافیایی شهرستان اقلید وضعیت جغرافیایی شهرستان اقلید که مرکز آن شهر اقلید می باشد،در شمال استان فارس واقع گردیده و با وسعت 7054 کیلومتر مربع حدود 7/5 درصد کل مساحت خاکی استان را به خود اختصاص داده است این شهرستان در محدوده جغرافیایی 52 درجه و 55 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 13 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است و از شمال به شهرستان آباده،از جنوب به شهرستانهای مرودشت و سپیدان،از شرق به شهرستان های خرمبید وپاسارگادو از غرب به استانهای اصفهان(شهرستان سمیرم)وکهکیلویه و بویراحمد(شهرستان یاسوج) محدود می شود. راه های ارتباطی:اقلید ، در فاصله 18 کیلومتری سورمق(بزرگراه شیراز –اصفهان) قرار گرفته و فاصله آن تا شیراز از مسیر اصلی 275 کیلومتر و از مسیرسرحد چهار دانگه( دشت بکان) 220 کیلومتر و تا اصفهان 230 کیلومتر و تا یزد 210 کیلومتر وتا یاسوج 175کیلومتروتاتهران 680کیلومتراست.عبور بزرگراه یزد – یاسوج(طریق الرضا) از اقلید ، موجب کوتاهی راه ارتباطی این دو استان می شود . آب و هواي اقلید،در آب و هوای کوهستانی شرق زاگرس بازمستان سرد و طولانی وتابستانی معتدل و ملایم قرار گرفته است بارندگی :میانگین بارندگی سالیانه در این شهرستان بین 300 تا 330 میلی متر در مرکز شهر و روستاهای اطراف و در ارتفاعات بین 400 تا 600 میلیمتر می باشد بطوریکه تاکنون بیشترین بارندگی مربوط به سال 83 – 82 با میزان 605 میلیمتر و کمترین بارندگی مربوط به سال 78- 77 با میزان 9/150 میلیمتر بوده است. بیشترین بارش در منطقه نیز به صورت برف می باشد. درجه حرارت:این شهرستان به علت کوهستانی بودن دارای زمستانی سرد و تابستانی معتدل و دلپذیر می باشد و به علت اختلاف ارتفاع زیاد آن از سطح دریا درجه حرارت در آن متغییر می باشد چنانچه در طول سال حداقل درجه حرارت برابر با 22- درجه سانتیگرادو حداکثر آن برابر با 37 درجه سانتیگراد در سردترین و گرمترین ماه سال می باشد. باد : شهرستان اقلید از نواحی بادخیز استان بوده و اکثر مواقع سال سرعت باد در این منطقه قابل ملاحظه می باشد. مسیر ورزش باد در ماههای مختلف سال متفاوت بوده، اما به طور معمول به سمت جنوب غربی تا غرب است. سرعت باد بنا به گزارش های ثبت شده تا 160 کیلومتر در ساعت رسیده است. دشت ها و کوهها: این شهرستان در منطقه کوهستانی(پیشکوه های داخلی زاگرس) قرار گرفته و هیچ نقطه ی آن کمتر از 2000 متر از سطح دریا ارتفاع ندارد. میانگین ارتفاع 2300 متر از سطح دریا واز نظر مساحت ، پنجمین شهر استان می باشد و بلندترین شهردرفارس و ششمین شهر مرتفع کشور است. مهمترین دشتهای شهرستان اقلید :دشت بکان:که هم اکنون طرح اسکان عشایر در چهار شهرک در این دشت اجرا گردیده است. · دشت سده و آسپاس: دشتهای سده و آسپاس دو دشت به هم چسبیده هستند که مساحت آنها 1688 کیلومترمربع می باشد. · دشت نمدان: این دشت یکی از مناطق عمده ییلاقی ایل های قشقایی و خمسه است. در واقع مجموعه ای از سه دشت به هم پیوسته ساریتان، شادکام و نمدان است. میانگین ارتفاع این دشت از سطح دریا 2200 متر و حداکثر ارتفاع آن 3370 متر است. مهمترین کوه های شهرستان: v کوه سفید :این رشته کوه از 30 کیلومتری شمال غربی اقلید آغاز شده و به صورت قوسی رو به جنوب شهرستان ادامه می یابد و سپس به سوی شمال منحرف شده و در شرق اقلید پایان می یابد ،دارای 950 کیلومتر وسعت بوده و به دلیل بارش برف در زمستان ، در بیشتر روزهای سال سفیدپوش است . علت نامگذاری این کوه به سفید نیز همین دلیل است . اگر چه برخی گفته اند : چون ازسنگ های سفیدتشکیل شده ، کوه سفید نامیده شده است و از کوههای انگه دونی، خرمنکوه، علی آباد، درغوک، سلمه کوه، تنگ کورک، بِل و یال خری تشکیل یافته و بلندترین قله آن بِل نام دارد که 3943 متر ارتفاع داشته و در 14 کیلومتری جنوب شرقی اقلید واقع شده است. v کوه بکان: این کوه در 14 کیلومتری جنوب شهرسده قرار دارد و ارتفاع آن 3117 متر می باشد که از جنوب غربی به کوه لای سواری و از شمال شرقی به کوه لیلمان متصل است. رودخانه ها و دریاچه ها: این شهرستان ، حوزه ی آبریز دریاچه مهارلو و بختگان می باشد . به این صورت که قسمتی از آب مربوط به چشمه سارها به سمت جنوب سرازیر می شوندو شعبه ای از رود کر را تشکیل می دهند و به دریاچه مهارلو و بختگان می ریزد . رودخانه بروک و هِرا ، از رودهایی هستند که جریان های سیلابی را ازشهر اقلید خارج می کنند . مهمترین رودخانه های شهرستان : Ø رودخانه سفید: Ø رودخانه گاوگدار: از چشمه های سده ، بالنگان، آسپاس ورود اوجان سرچشمه می گیرد . این دو رودخانه با گذشتن از تنگ براق با شاخه دِژکُرد یکی شده و به نام رودخانه کر وارد شهرستان مرودشت می شود . Ø رودخانه شادکام : در دشت نمدان جریان دارد که سرچشمه آن دو شاخه فرعی رودخانه اران و شیخ احمدمی باشد. رودخانه شادکام در وسط دشت به صورت زهکشی عمل کرده و سیلابهای منطقه را به دریاچه کافتر می ریزد. این رودخانه از دشت نمدان تا دریاچه کافتر در زمره رودخانه های دائمی به شمار می آید. دریاچه کافتر: دریاچه کافتردر فاصله 45 کیلومتری جنوب شهر اقلید در کنار روستای کافتر ، دشت نمدان را به صورت حوضه ای بسته درآورده است . این دریاچه در سالهای پر آب حداکثر 48 کیومتر مربع و در سالهای خشک حدود 5 کیلومتر مربع وسعت داشته و به صورت میانگین حدود 23 کیلومتر مربع وسعت دارد. دریاچه کافتر که دومین دریاچه طبیعی آب شیرین فارس می باشد با وجود عمق ناچیز از نظر زیست محیطی و جذب پرندگان مهاجر اهمیت زیادی دارد و سالانه 30 هزار پرنده مهاجر از نواحی سیبری و آلاسکا به این منطقه کوچ می کنند . این دریاچه ، محل پرورش انواع ماهی ها، همچون کپور و آمور می باشد جمعیت و تقسیمات کشوری : شهرستان اقلید با داشتن حدود 103000 نفرجمعیت ساکن و حدود 50000 نفر جمعیت عشایری و مهاجر پر جمعیت ترین شهرستان شمال استان پهناور فارس است . بخش ها و دهستان ها: شهرستان اقلیدبا7054 کیلومترمربع وسیع ترین شهرستان در شمال فارس بوده و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای سه بخش مرکزی، سده و حسن آباد و دو نقطه شهری (اقلید – سده) و8 دهستان (سده – دژکرد – آسپاس – حسن آباد – احمد آباد – بکان – خنجشت و شهرمیان) می باشد . همچنین این شهرستان دارای 396 پارچه آبادی است که 85 پارچه آبادی مسکونی و مابقی خالی از سکنه می باشد. طبق قانون تقسیمات کشوری شهرستان اقلید در سال 1354 ایجاد و به تصویب دولت رسیده است . پوشش گیاهی ونمونه جانوری : در کوهستان های اقلید ، درختان بنه ، بادام کوهی ، ارژن ، کُندُر ، کُما و گیاهان خوراکی ، مانند قارچ ، جاشیر ، پیاز کوهی ، چیویل ، بِلهَر ، لیزک ، کنگر ، ریواس به فراوانی دیده می شود در سراسر منطقه گیاهان دارویی مانند گل هُرمونِه،زیره کوهی،کاسنی، آویشن ، گل مادردختر ، بو مادران ،پونه کوهی، شاتره و توسک و گیاهان صنعتی مانند شیرین بیان ،گون وآنغوزه و.. وجود دارد. یکی از گیاهان تیره لاله به نام لاله ی واژگون ، در دامنه ی کوه های این شهرستان وجود دارد که نام محلی آن گل اشک می باشد و زمان شکوفایی آن اواخر فروردین ماه است . گونه ای بلبل ، به نام ( بلبل هَزار )در اقلید وجود دارد که در اوایل بهار از گرمسیر به باغ های اقلید وارد شده و شروع به لانه سازی و تخم گذاری می کند و صدایی دلنشین و منحصر به فرد دارد. جزء پرندگان کمیاب بوده وتنهادراقلیدویکی دو نقطه ی دیگر ایران یافت می شود. در دامنه ها و ارتفاعات اقلید ، پستاندارانی همچون بز کوهی ( پازن ) ، خرگوش ، پلنگ ، گرگ و آهو دیده می شوند و پرندگانی چون کبک و بلدرچین نیز به وفور یافت می شود . وضعیت تاریخی وجه تسمیه و سابقه تاریخی : در مورد وجه تسمیه اقلید در فارس نامه ناصری مرحوم حاج میرزا حسین فسائی آمده است: "اقلید در لغت عرب به معنای کلید است که آن را مفتاح گویند یعنی آن بلوک کلید گشودن مملکت فارس است ، هر آن که آن را فتح نمود گویا فارس را فتح نموده است . " مردم ( دال ) کلمه کلید را به ( لام ) تبدیل کرده و در محاورات خود کلیل می گفته اند . اقلید در آثار جهانگردان و نویسندگان: آنچه می توان درباره قدمت تاریخی شهرستان اقلید بیان نمود به استناد آثاری است که از کتب تاریخی و سفرنامه های جهانگردان به جای مانده و بیانگر این است که اقلید در دوران پیش از اسلام نیز شهری آباد و مطرح بوده است . ابن بطوطه ، مورخ مراکشی در سفرنامه خود که در سال 725 هجری تألیف شده ، می نویسد : " وقتی از اصفهان به سوی شیراز حرکت کردیم ، نخست به شهر کلیل رسیدیم که شهرکی است دارای شهرها و باغ ها ومیوه های فراوان . " در شاهنامه فردوسی ، اقلید ( جَز ) نام داشته که به معنای جزیره است و این عنوان به این جهت بوده که در قسمت های جنوبی اقلید ، به دلیل فراوانی آب وبارندگی زیاد ، دریاچه هایی وجود داشته است . فرصت الدوله شیرازی در کتاب ارزشمند خود ( آثار عجم ) ، از اقلید نام می برد و در سفر شیراز به تهران ، در چمن آسپاس منزل کرده و چند شب را در آن جا گذرانده است . ابن بلخی در کتاب فارسنامه خود که بین سالهای 500 تا 550 هجری قمری نگاشته است ، در مورد اقلید می گوید : " اقلید ، شهرکی کوچک است و حصاری دارد و جامع و منبر دارد و هوای آن سردسیر است و آب آن خوش است و روان و میوه و غله از هر نوع است " . حمداله مستوفی در کتاب نزهت القلوب می نویسد : " اقلید شهری کوچک است و حصاری دارد و هوایش معتدل است و آب روان دارد و در او از همه نوع میوه است و غله . سورمق و ارجمان از توابع اقلید است ." سنگ نوشته ای مربوط به دوران ساسانیان بر دیواره حوض مشهور به دختر گبردر تل قلات قرار دارد که مشتمل بر 21 سطر خط پهلوی ساسانی است و کتیبه آن حدود 2متر طول و 88 سانتی متر عرض داشته وابعاد حوض6 / 1 متر طول و 1 متر عرض و 27 سانتی متر عمق می باشد و نشان از قدمت و رونق اقلیددر عهد ساسانیان دارد. ژان گوتر در کتاب خواجه تاجدار می نویسد : " سپاه آقامحمدخان قاجار با تصرف فارس، یک هفته در آسپاس و کوشک زر اتراق کرده و از آنجا به شیراز عزیمت نموده اند . " مادام ژان دیولافوا که همراه شوهرش مارسل دیولافوا باستان شناس فرانسوی در سال 1881 میلادی به ایران مسافرت کرده است ، در سفرنامه خود می نویسد : " به اقلید رفتیم تا مسجدی را که تعریف آن را شنیده بودیم ببینیم. خرابه های یک کاخ کوچک صفوی را هم دیدیم . هوای اقلید صاف ، آب آن گوارا و چشمه های فراوان دارد . " ایران شناس معروف آلمانی پروفسور والتر هیتس، چند سال پیش، ضمن خواندن آثار باستانی معروف به حوض دختر گبر در تل قلات اقلید ، مقالاتی در این زمینه نوشته است . مرحوم دهخدا ، در واژه نامه خود می نویسد : " اقلید شهرکی است واقع در استخر فارس، دارای ولایات و مزارع بیشمار ، دارای یک بخش مرکزی و مهم به نام سرحد چهاردانگه که سابقاً دشت روم گفته می شده است . " جاذبه های مذهبی و تفریحی شهرستان اقلید: اقلیدیکی ازکهن ترین شهرهای ایران به معنی کلیدسرزمین پارس باآثارباستانی ومذهبی، با بیش از 20 بقعه متبرکه و272 رقبه موقوفات، جاذبه های تفریحی و گردشگری تابلویی رنگارنگ از جلوه های قدرت خداوندی است که طبیعت زیبا و مردمان خون گرم و مهمان دوست آن مقدم شما را گلباران می کنند . 1-مسجد جامع اقلید : یکی از مساجد قدیمی ایران می باشد که از گذشته های دور مکانی مقدس بوده و کتیبه ای چوبی مبنی بر تعمیر مسجد در سال 849 هجری قمری و منبر منبت کاری شده ای مربوط به دوران صفوی ساخته شده به سال 1008 هجری قمری دارد که ارزشهای هنری فراوانی دارد . 2-امامزاده عبدالرحمن (ع) : در پای تپه ای کوچک بارگاه امامزاده عبدالرحمن(ع) از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) قرار دارد که گلزار شهدای گلگون کفن انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع مقدس در کنار آن قرار دارد. 3- امامزاده زینب خاتون(س): در مرکز شهر ودر محله ی قدیمی الیاسان بقعه ی مبارکه امامزاده زینب خاتون(س) از نوادگان امام محمد باقر (ع)قرار گرفته است . 4-امامزاده زبیده خاتون (س): بقعه ی مبارکه امامزاده زبیده خاتون (س) از نوادگان امام محمد باقر (ع) در مسیر جاده اقلید به یاسوج قرار داشته و به دلیل وجود قنات و چشمه سارها چشم انداز زیبایی را به وجود آورده است . 5-امامزاده سید محمد(ع) کافتر : این مجموعه ی زیارتی – سیاحتی شامل بارگاه مقدس امامزاده سیدمحمد (ع)از نوادگان حضرت ابالفضل العباس (ع) ، دریاچه ،قلعه کافوری (مربوط به دوره ی ساسانی)و کوههای سر به فلک کشیده زاگرس، یکی از زیباترین مناطقی است که پذیرای خیل مشتاقان و علاقمندان است . 6-امامزاده اسماعیل (ع): در روستایی به همین نام کوههای پوشیده از جنگل و باغ های مو(انگور) بارگاه مقدس امامزاده اسماعیل (ع) از نوادگان امام موسی کاظم (ع) را در برگرفته اند که گنبد و بارگاه آن به دستور شاه اسماعیل صفوی ساخته شده است. تفریح گاه غوره دان نیزدر نزدیکی آن قرار دارد . 7-امامزاده ابراهیم(ع): در دهستان خنجشت واقع گردیده و از نوادگان حضرت امام موسی کاظم (ع) می باشد . 8-امامزاده اسداله(ع): در روستای شولان ( بین مهجان و شولان ) قرار دارد و از نوادگان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 9-امامزاده جعفر(ع): در روستای بازبچه واقع گرذیده و از فرزندان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 10- امامزاده شاهزاده ابراهیم(ع): در بخش حسن آباد قرار دارد . 11-امامزاده شاه غیب(ع): در روستای آسپاس واقع شده است . 12-امامزاده شاه نجف(ع): در روستای جدول نو قرار دارد و احتمالاً از نوادگان امام علی (ع) می باشد . 13-امامزاده شمس الدین محمد (ع): در دهستان دزکرد واقع گردیده و از نوادگان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 14 -امامزاده عباس علی(ع): در روستای کوشک زر قرار گرفته و از نوادگان امام علی (ع) می باشد . علاوه بر امامزادگان مقبره اولیا الهی زیر مورد توجه مردم می باشد . سیدابوالحسن ،سیدمحمد ، سلطان ابراهیم ،پیر محمود ،علمدار ،با با عبدالله، 15-چشمه محمدرسول الله (ص) : از زیر یک تپه سنگی ، آب زلالی می جوشد که تفرجگاه محمد رسول الله را پدید آورده است . بر بلندای این تفرجگاه سنگ دُل دُل قرارداشته که نوعی نیایشگاه بوده است .وجود چشمه سارهای چال باباشاه و کَشکوک بر زیبایی این منطقه افزوده است .از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ،طرح جامع گردشگری این تفرج گاه در حال اجرا می باشد که آن رابه یکی از قطب های توریستی استان تبدیل می نماید . 16-حوض دختر گبر و کتیبه پهلوی : در مرکز شهر و بردامنه ی تپه سنگی قلات حوض دختر گبریادگاری از عهد ساسانی ، شامل سه پله و یک حوض با عمق کم وجود دارد که بر دیواره ی آن کتیبه ای به خط پهلوی ساسانی به طول 2 متر و عرض 88 سانتیمتر کنده شده است . 17-چشمه گور بهرام آسپاس : در کنار روستای آسپاس چشمه ای قرار دارد که نقل شده بهرام گور در هنگام شکار در آن فرو رفته است . بیشه زارهای سرسبز و قلعه بهرام گور و کوه شکارگاه و .... از جمله جاهای دیدنی مجاور این چشمه است . 18-تنگ براق و کتیبه ساسانی : در دوره ای زیبا فرو ریختن آب از صخره های بلند بهشتی را پدید آورده است که خنکای نسیم آن روح فزاست . در مجاور آبشار زیبای آن کتیبه ای به خط پهلوی از دوران ساسانی به جای مانده است . 19- رود کر. دشت های وسیع و کوههای پوشیده از برف منظره ای دل انگیز را در شهرستان اقليدبه نمایش درآورده است . 20-پارک انقلاب و پارك پارسيان : در مجاورت شهر اقلید چشمه سار چغرسیاه قرار گرفته است که پارک انقلاب و پارك پارسيان و گلزار شهدای گمنام در کنار این چشمه واقع شده است . 21-چشمه بالنگان حاجی آباد : مجاور روستای حاجی آباد تفریح گاه چشمه بالنگان خستگی را از جسم و جان مسافران جاده طریق الرضا(ع) می زداید . 22-قدمگاه سده : درختان کهنسال چشمه ی قدمگاه را که از زیر کوه می جوشد در برگرفته است . نزدیکی به شهر سده و آثاری مانند تپه نقاره خانه ، تپه فیلی و تپه مهرعلی فارسی از ویژگیهای این تفرجگاه زیبا می باشد . 23-چشمه چهل شهیدان دِژکرد : در مجاورت دهستان دژکرد زلال آب چشمه ساران در پای کوههای بلند با درختان با طراوت خویش تپه ماهورهای زیبا و جنگلی را طی می کند . این تفرجگاه دارای چشم اندازهای زیبا نظیر چشمه ، کوه و فضای سبز می باشد. 24-دریاچه کافتر: ایندریاچه که قابل قایقرانی و ماهیگیری است زیستگاه پرندگان می باشدویکی از مناطق مستعد در زمینه اکو توریسم بوده و طرح جامع آن در حال تهیه می باشد. 25- چشمه آب باریک: این چشمه در دامنه کوه و در فاصله 6 کیلومتری روستای آب باریک قرار دارد و در فصول بهار و تابستان بیش از 700 لیتر در ثانیه آبدهی دارد 26-ترناس و قله بل: ترناس در دامنه های قله بل قرار دارد و دارای چمن زارومناظر طبیعی و چشمه سار است که علاقمندان به کوهنوردی را به سوی خود فرا می خواند. مفاخر علمی فرهنگی: ¯ شیخ علی اکبر اقلیدی ¯ محمد دیّاب اقلیدی ¯ شیخ عبدالرحمان اقلیدی : از زاهدان عصرخود بوده و در سال 565 هجری وفات یافته است . ¯ شیخ عبدالعزیز اقلیدی : امامی متبحر در فنون عملیه ، بویژه فقه و حدیث و نخستین کسی است که بساط علم را در شیراز مبسوط نموده و در سال 610 هجری ، در شیراز وفات یافته و در قبرستان باهلیه مدفون است . ¯ شیخ عبداله ابن احمد الخالدی اقلیدی : عالمی فقیه که در صدق و صفا سخن می گفته و در سال 615 هجری در شیراز فوت کرده و در مقبره شیخ کبیر ( ابن خفیف ) مدفون است . ¯ خواجه کافی : زاویه دار معروف سده هفتم که اموال خود را صرف امور خیر ، می کرده است . ¯ علی ابن محمود اقلیدی : خطاطی معروف و توانا که مدت 3 ماه در سال 714 هجری ، نسخه ای از کتاب مولانا را خطاطی و در ترویج آیین مولویه همت داشته است . ¯ عبدالسلام اقلیدی : دستور ارشاد از شیخ جنید داشته و در ترویج طریقت صفوی نقش مهمی داشته است . ¯ درویش کمال اقلیدی : جزء سلسله حروفیه بوده و در سال 1002 هجری به دستور شاه عباس به قتل رسیده است . ¯ شیخ الاسلام اقلیدی : رهبری نهضت جنوب را علیه انگلیسی ها بر عهده داشته و در ایجاد وحدت بین مردم اقلید نقش داشته است . ¯ پیرغیب اقلیدی : که از منبت کاران معروف اقلید بوده ایت . ¯ استاد شاه محمد نجار اقلیدی : نجار هنرمندی که در زمینه منبت کاری استاد بوده است . ¯ استاد حبیب اله : وی فرزند استاد شاه محمد و نوه ی استاد پیر غیب اقلیدی است که این سه نفر از اواخر قرن دهم تا اواسط قرن یازدهم هجری قمری آثاری مانند منبر مسجد جامع و درب امامزاده ومحجر سلطان ابراهیم را ساخته اند . ¯ استاد ذبیح اله توانگر: که در منبت کاری استادی توانمند بود . ¯ غلامحسین روحانی: مشهور به سراج از شاعران برجسته اقلید که شعر های طنز او نزد مردم معروف است . ¯ روح الامین : از شاعران بزرگ اقلیدی که شعر هایی از او به یادگار مانده است ¯ شیخ مهدی فقیه اقلیدی : در سده اخیر می زیسته و عارفی برجسته و مجتهدی بزرگ بود که هنگام سلام نماز پاسخ سلام را از حضرت ختمی مرتبت محمد (ص) می شنیده و نقل می کنند که در حرم ائمه داخل نمی شده ، مگر آنکه پاسخ سلام خویش را از آن امام می شنیده است وضعیت جغرافیایی شهرستان اقلید وضعیت جغرافیایی شهرستان اقلید که مرکز آن شهر اقلید می باشد،در شمال استان فارس واقع گردیده و با وسعت 7054 کیلومتر مربع حدود 7/5 درصد کل مساحت خاکی استان را به خود اختصاص داده است این شهرستان در محدوده جغرافیایی 52 درجه و 55 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 13 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است و از شمال به شهرستان آباده،از جنوب به شهرستانهای مرودشت و سپیدان،از شرق به شهرستان های خرمبید وپاسارگادو از غرب به استانهای اصفهان(شهرستان سمیرم)وکهکیلویه و بویراحمد(شهرستان یاسوج) محدود می شود. راه های ارتباطی:اقلید ، در فاصله 18 کیلومتری سورمق(بزرگراه شیراز –اصفهان) قرار گرفته و فاصله آن تا شیراز از مسیر اصلی 275 کیلومتر و از مسیرسرحد چهار دانگه( دشت بکان) 220 کیلومتر و تا اصفهان 230 کیلومتر و تا یزد 210 کیلومتر وتا یاسوج 175کیلومتروتاتهران 680کیلومتراست.عبور بزرگراه یزد – یاسوج(طریق الرضا) از اقلید ، موجب کوتاهی راه ارتباطی این دو استان می شود . آب و هواي اقلید،در آب و هوای کوهستانی شرق زاگرس بازمستان سرد و طولانی وتابستانی معتدل و ملایم قرار گرفته است بارندگی :میانگین بارندگی سالیانه در این شهرستان بین 300 تا 330 میلی متر در مرکز شهر و روستاهای اطراف و در ارتفاعات بین 400 تا 600 میلیمتر می باشد بطوریکه تاکنون بیشترین بارندگی مربوط به سال 83 – 82 با میزان 605 میلیمتر و کمترین بارندگی مربوط به سال 78- 77 با میزان 9/150 میلیمتر بوده است. بیشترین بارش در منطقه نیز به صورت برف می باشد. درجه حرارت:این شهرستان به علت کوهستانی بودن دارای زمستانی سرد و تابستانی معتدل و دلپذیر می باشد و به علت اختلاف ارتفاع زیاد آن از سطح دریا درجه حرارت در آن متغییر می باشد چنانچه در طول سال حداقل درجه حرارت برابر با 22- درجه سانتیگرادو حداکثر آن برابر با 37 درجه سانتیگراد در سردترین و گرمترین ماه سال می باشد. باد : شهرستان اقلید از نواحی بادخیز استان بوده و اکثر مواقع سال سرعت باد در این منطقه قابل ملاحظه می باشد. مسیر ورزش باد در ماههای مختلف سال متفاوت بوده، اما به طور معمول به سمت جنوب غربی تا غرب است. سرعت باد بنا به گزارش های ثبت شده تا 160 کیلومتر در ساعت رسیده است. دشت ها و کوهها: این شهرستان در منطقه کوهستانی(پیشکوه های داخلی زاگرس) قرار گرفته و هیچ نقطه ی آن کمتر از 2000 متر از سطح دریا ارتفاع ندارد. میانگین ارتفاع 2300 متر از سطح دریا واز نظر مساحت ، پنجمین شهر استان می باشد و بلندترین شهردرفارس و ششمین شهر مرتفع کشور است. مهمترین دشتهای شهرستان اقلید :دشت بکان:که هم اکنون طرح اسکان عشایر در چهار شهرک در این دشت اجرا گردیده است. · دشت سده و آسپاس: دشتهای سده و آسپاس دو دشت به هم چسبیده هستند که مساحت آنها 1688 کیلومترمربع می باشد. · دشت نمدان: این دشت یکی از مناطق عمده ییلاقی ایل های قشقایی و خمسه است. در واقع مجموعه ای از سه دشت به هم پیوسته ساریتان، شادکام و نمدان است. میانگین ارتفاع این دشت از سطح دریا 2200 متر و حداکثر ارتفاع آن 3370 متر است. مهمترین کوه های شهرستان: v کوه سفید :این رشته کوه از 30 کیلومتری شمال غربی اقلید آغاز شده و به صورت قوسی رو به جنوب شهرستان ادامه می یابد و سپس به سوی شمال منحرف شده و در شرق اقلید پایان می یابد ،دارای 950 کیلومتر وسعت بوده و به دلیل بارش برف در زمستان ، در بیشتر روزهای سال سفیدپوش است . علت نامگذاری این کوه به سفید نیز همین دلیل است . اگر چه برخی گفته اند : چون ازسنگ های سفیدتشکیل شده ، کوه سفید نامیده شده است و از کوههای انگه دونی، خرمنکوه، علی آباد، درغوک، سلمه کوه، تنگ کورک، بِل و یال خری تشکیل یافته و بلندترین قله آن بِل نام دارد که 3943 متر ارتفاع داشته و در 14 کیلومتری جنوب شرقی اقلید واقع شده است. v کوه بکان: این کوه در 14 کیلومتری جنوب شهرسده قرار دارد و ارتفاع آن 3117 متر می باشد که از جنوب غربی به کوه لای سواری و از شمال شرقی به کوه لیلمان متصل است. رودخانه ها و دریاچه ها: این شهرستان ، حوزه ی آبریز دریاچه مهارلو و بختگان می باشد . به این صورت که قسمتی از آب مربوط به چشمه سارها به سمت جنوب سرازیر می شوندو شعبه ای از رود کر را تشکیل می دهند و به دریاچه مهارلو و بختگان می ریزد . رودخانه بروک و هِرا ، از رودهایی هستند که جریان های سیلابی را ازشهر اقلید خارج می کنند . مهمترین رودخانه های شهرستان : Ø رودخانه سفید: Ø رودخانه گاوگدار: از چشمه های سده ، بالنگان، آسپاس ورود اوجان سرچشمه می گیرد . این دو رودخانه با گذشتن از تنگ براق با شاخه دِژکُرد یکی شده و به نام رودخانه کر وارد شهرستان مرودشت می شود . Ø رودخانه شادکام : در دشت نمدان جریان دارد که سرچشمه آن دو شاخه فرعی رودخانه اران و شیخ احمدمی باشد. رودخانه شادکام در وسط دشت به صورت زهکشی عمل کرده و سیلابهای منطقه را به دریاچه کافتر می ریزد. این رودخانه از دشت نمدان تا دریاچه کافتر در زمره رودخانه های دائمی به شمار می آید. دریاچه کافتر: دریاچه کافتردر فاصله 45 کیلومتری جنوب شهر اقلید در کنار روستای کافتر ، دشت نمدان را به صورت حوضه ای بسته درآورده است . این دریاچه در سالهای پر آب حداکثر 48 کیومتر مربع و در سالهای خشک حدود 5 کیلومتر مربع وسعت داشته و به صورت میانگین حدود 23 کیلومتر مربع وسعت دارد. دریاچه کافتر که دومین دریاچه طبیعی آب شیرین فارس می باشد با وجود عمق ناچیز از نظر زیست محیطی و جذب پرندگان مهاجر اهمیت زیادی دارد و سالانه 30 هزار پرنده مهاجر از نواحی سیبری و آلاسکا به این منطقه کوچ می کنند . این دریاچه ، محل پرورش انواع ماهی ها، همچون کپور و آمور می باشد جمعیت و تقسیمات کشوری : شهرستان اقلید با داشتن حدود 103000 نفرجمعیت ساکن و حدود 50000 نفر جمعیت عشایری و مهاجر پر جمعیت ترین شهرستان شمال استان پهناور فارس است . بخش ها و دهستان ها: شهرستان اقلیدبا7054 کیلومترمربع وسیع ترین شهرستان در شمال فارس بوده و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای سه بخش مرکزی، سده و حسن آباد و دو نقطه شهری (اقلید – سده) و8 دهستان (سده – دژکرد – آسپاس – حسن آباد – احمد آباد – بکان – خنجشت و شهرمیان) می باشد . همچنین این شهرستان دارای 396 پارچه آبادی است که 85 پارچه آبادی مسکونی و مابقی خالی از سکنه می باشد. طبق قانون تقسیمات کشوری شهرستان اقلید در سال 1354 ایجاد و به تصویب دولت رسیده است . پوشش گیاهی ونمونه جانوری : در کوهستان های اقلید ، درختان بنه ، بادام کوهی ، ارژن ، کُندُر ، کُما و گیاهان خوراکی ، مانند قارچ ، جاشیر ، پیاز کوهی ، چیویل ، بِلهَر ، لیزک ، کنگر ، ریواس به فراوانی دیده می شود در سراسر منطقه گیاهان دارویی مانند گل هُرمونِه،زیره کوهی،کاسنی، آویشن ، گل مادردختر ، بو مادران ،پونه کوهی، شاتره و توسک و گیاهان صنعتی مانند شیرین بیان ،گون وآنغوزه و.. وجود دارد. یکی از گیاهان تیره لاله به نام لاله ی واژگون ، در دامنه ی کوه های این شهرستان وجود دارد که نام محلی آن گل اشک می باشد و زمان شکوفایی آن اواخر فروردین ماه است . گونه ای بلبل ، به نام ( بلبل هَزار )در اقلید وجود دارد که در اوایل بهار از گرمسیر به باغ های اقلید وارد شده و شروع به لانه سازی و تخم گذاری می کند و صدایی دلنشین و منحصر به فرد دارد. جزء پرندگان کمیاب بوده وتنهادراقلیدویکی دو نقطه ی دیگر ایران یافت می شود. در دامنه ها و ارتفاعات اقلید ، پستاندارانی همچون بز کوهی ( پازن ) ، خرگوش ، پلنگ ، گرگ و آهو دیده می شوند و پرندگانی چون کبک و بلدرچین نیز به وفور یافت می شود . وضعیت تاریخی وجه تسمیه و سابقه تاریخی : در مورد وجه تسمیه اقلید در فارس نامه ناصری مرحوم حاج میرزا حسین فسائی آمده است: "اقلید در لغت عرب به معنای کلید است که آن را مفتاح گویند یعنی آن بلوک کلید گشودن مملکت فارس است ، هر آن که آن را فتح نمود گویا فارس را فتح نموده است . " مردم ( دال ) کلمه کلید را به ( لام ) تبدیل کرده و در محاورات خود کلیل می گفته اند . اقلید در آثار جهانگردان و نویسندگان: آنچه می توان درباره قدمت تاریخی شهرستان اقلید بیان نمود به استناد آثاری است که از کتب تاریخی و سفرنامه های جهانگردان به جای مانده و بیانگر این است که اقلید در دوران پیش از اسلام نیز شهری آباد و مطرح بوده است . ابن بطوطه ، مورخ مراکشی در سفرنامه خود که در سال 725 هجری تألیف شده ، می نویسد : " وقتی از اصفهان به سوی شیراز حرکت کردیم ، نخست به شهر کلیل رسیدیم که شهرکی است دارای شهرها و باغ ها ومیوه های فراوان . " در شاهنامه فردوسی ، اقلید ( جَز ) نام داشته که به معنای جزیره است و این عنوان به این جهت بوده که در قسمت های جنوبی اقلید ، به دلیل فراوانی آب وبارندگی زیاد ، دریاچه هایی وجود داشته است . فرصت الدوله شیرازی در کتاب ارزشمند خود ( آثار عجم ) ، از اقلید نام می برد و در سفر شیراز به تهران ، در چمن آسپاس منزل کرده و چند شب را در آن جا گذرانده است . ابن بلخی در کتاب فارسنامه خود که بین سالهای 500 تا 550 هجری قمری نگاشته است ، در مورد اقلید می گوید : " اقلید ، شهرکی کوچک است و حصاری دارد و جامع و منبر دارد و هوای آن سردسیر است و آب آن خوش است و روان و میوه و غله از هر نوع است " . حمداله مستوفی در کتاب نزهت القلوب می نویسد : " اقلید شهری کوچک است و حصاری دارد و هوایش معتدل است و آب روان دارد و در او از همه نوع میوه است و غله . سورمق و ارجمان از توابع اقلید است ." سنگ نوشته ای مربوط به دوران ساسانیان بر دیواره حوض مشهور به دختر گبردر تل قلات قرار دارد که مشتمل بر 21 سطر خط پهلوی ساسانی است و کتیبه آن حدود 2متر طول و 88 سانتی متر عرض داشته وابعاد حوض6 / 1 متر طول و 1 متر عرض و 27 سانتی متر عمق می باشد و نشان از قدمت و رونق اقلیددر عهد ساسانیان دارد. ژان گوتر در کتاب خواجه تاجدار می نویسد : " سپاه آقامحمدخان قاجار با تصرف فارس، یک هفته در آسپاس و کوشک زر اتراق کرده و از آنجا به شیراز عزیمت نموده اند . " مادام ژان دیولافوا که همراه شوهرش مارسل دیولافوا باستان شناس فرانسوی در سال 1881 میلادی به ایران مسافرت کرده است ، در سفرنامه خود می نویسد : " به اقلید رفتیم تا مسجدی را که تعریف آن را شنیده بودیم ببینیم. خرابه های یک کاخ کوچک صفوی را هم دیدیم . هوای اقلید صاف ، آب آن گوارا و چشمه های فراوان دارد . " ایران شناس معروف آلمانی پروفسور والتر هیتس، چند سال پیش، ضمن خواندن آثار باستانی معروف به حوض دختر گبر در تل قلات اقلید ، مقالاتی در این زمینه نوشته است . مرحوم دهخدا ، در واژه نامه خود می نویسد : " اقلید شهرکی است واقع در استخر فارس، دارای ولایات و مزارع بیشمار ، دارای یک بخش مرکزی و مهم به نام سرحد چهاردانگه که سابقاً دشت روم گفته می شده است . " جاذبه های مذهبی و تفریحی شهرستان اقلید: اقلیدیکی ازکهن ترین شهرهای ایران به معنی کلیدسرزمین پارس باآثارباستانی ومذهبی، با بیش از 20 بقعه متبرکه و272 رقبه موقوفات، جاذبه های تفریحی و گردشگری تابلویی رنگارنگ از جلوه های قدرت خداوندی است که طبیعت زیبا و مردمان خون گرم و مهمان دوست آن مقدم شما را گلباران می کنند . 1-مسجد جامع اقلید : یکی از مساجد قدیمی ایران می باشد که از گذشته های دور مکانی مقدس بوده و کتیبه ای چوبی مبنی بر تعمیر مسجد در سال 849 هجری قمری و منبر منبت کاری شده ای مربوط به دوران صفوی ساخته شده به سال 1008 هجری قمری دارد که ارزشهای هنری فراوانی دارد . 2-امامزاده عبدالرحمن (ع) : در پای تپه ای کوچک بارگاه امامزاده عبدالرحمن(ع) از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) قرار دارد که گلزار شهدای گلگون کفن انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع مقدس در کنار آن قرار دارد. 3- امامزاده زینب خاتون(س): در مرکز شهر ودر محله ی قدیمی الیاسان بقعه ی مبارکه امامزاده زینب خاتون(س) از نوادگان امام محمد باقر (ع)قرار گرفته است . 4-امامزاده زبیده خاتون (س): بقعه ی مبارکه امامزاده زبیده خاتون (س) از نوادگان امام محمد باقر (ع) در مسیر جاده اقلید به یاسوج قرار داشته و به دلیل وجود قنات و چشمه سارها چشم انداز زیبایی را به وجود آورده است . 5-امامزاده سید محمد(ع) کافتر : این مجموعه ی زیارتی – سیاحتی شامل بارگاه مقدس امامزاده سیدمحمد (ع)از نوادگان حضرت ابالفضل العباس (ع) ، دریاچه ،قلعه کافوری (مربوط به دوره ی ساسانی)و کوههای سر به فلک کشیده زاگرس، یکی از زیباترین مناطقی است که پذیرای خیل مشتاقان و علاقمندان است . 6-امامزاده اسماعیل (ع): در روستایی به همین نام کوههای پوشیده از جنگل و باغ های مو(انگور) بارگاه مقدس امامزاده اسماعیل (ع) از نوادگان امام موسی کاظم (ع) را در برگرفته اند که گنبد و بارگاه آن به دستور شاه اسماعیل صفوی ساخته شده است. تفریح گاه غوره دان نیزدر نزدیکی آن قرار دارد . 7-امامزاده ابراهیم(ع): در دهستان خنجشت واقع گردیده و از نوادگان حضرت امام موسی کاظم (ع) می باشد . 8-امامزاده اسداله(ع): در روستای شولان ( بین مهجان و شولان ) قرار دارد و از نوادگان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 9-امامزاده جعفر(ع): در روستای بازبچه واقع گرذیده و از فرزندان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 10- امامزاده شاهزاده ابراهیم(ع): در بخش حسن آباد قرار دارد . 11-امامزاده شاه غیب(ع): در روستای آسپاس واقع شده است . 12-امامزاده شاه نجف(ع): در روستای جدول نو قرار دارد و احتمالاً از نوادگان امام علی (ع) می باشد . 13-امامزاده شمس الدین محمد (ع): در دهستان دزکرد واقع گردیده و از نوادگان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 14 -امامزاده عباس علی(ع): در روستای کوشک زر قرار گرفته و از نوادگان امام علی (ع) می باشد . علاوه بر امامزادگان مقبره اولیا الهی زیر مورد توجه مردم می باشد . سیدابوالحسن ،سیدمحمد ، سلطان ابراهیم ،پیر محمود ،علمدار ،با با عبدالله، 15-چشمه محمدرسول الله (ص) : از زیر یک تپه سنگی ، آب زلالی می جوشد که تفرجگاه محمد رسول الله را پدید آورده است . بر بلندای این تفرجگاه سنگ دُل دُل قرارداشته که نوعی نیایشگاه بوده است .وجود چشمه سارهای چال باباشاه و کَشکوک بر زیبایی این منطقه افزوده است .از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ،طرح جامع گردشگری این تفرج گاه در حال اجرا می باشد که آن رابه یکی از قطب های توریستی استان تبدیل می نماید . 16-حوض دختر گبر و کتیبه پهلوی : در مرکز شهر و بردامنه ی تپه سنگی قلات حوض دختر گبریادگاری از عهد ساسانی ، شامل سه پله و یک حوض با عمق کم وجود دارد که بر دیواره ی آن کتیبه ای به خط پهلوی ساسانی به طول 2 متر و عرض 88 سانتیمتر کنده شده است . 17-چشمه گور بهرام آسپاس : در کنار روستای آسپاس چشمه ای قرار دارد که نقل شده بهرام گور در هنگام شکار در آن فرو رفته است . بیشه زارهای سرسبز و قلعه بهرام گور و کوه شکارگاه و .... از جمله جاهای دیدنی مجاور این چشمه است . 18-تنگ براق و کتیبه ساسانی : در دوره ای زیبا فرو ریختن آب از صخره های بلند بهشتی را پدید آورده است که خنکای نسیم آن روح فزاست . در مجاور آبشار زیبای آن کتیبه ای به خط پهلوی از دوران ساسانی به جای مانده است . 19- رود کر. دشت های وسیع و کوههای پوشیده از برف منظره ای دل انگیز را در شهرستان اقليدبه نمایش درآورده است . 20-پارک انقلاب و پارك پارسيان : در مجاورت شهر اقلید چشمه سار چغرسیاه قرار گرفته است که پارک انقلاب و پارك پارسيان و گلزار شهدای گمنام در کنار این چشمه واقع شده است . 21-چشمه بالنگان حاجی آباد : مجاور روستای حاجی آباد تفریح گاه چشمه بالنگان خستگی را از جسم و جان مسافران جاده طریق الرضا(ع) می زداید . 22-قدمگاه سده : درختان کهنسال چشمه ی قدمگاه را که از زیر کوه می جوشد در برگرفته است . نزدیکی به شهر سده و آثاری مانند تپه نقاره خانه ، تپه فیلی و تپه مهرعلی فارسی از ویژگیهای این تفرجگاه زیبا می باشد . 23-چشمه چهل شهیدان دِژکرد : در مجاورت دهستان دژکرد زلال آب چشمه ساران در پای کوههای بلند با درختان با طراوت خویش تپه ماهورهای زیبا و جنگلی را طی می کند . این تفرجگاه دارای چشم اندازهای زیبا نظیر چشمه ، کوه و فضای سبز می باشد. 24-دریاچه کافتر: ایندریاچه که قابل قایقرانی و ماهیگیری است زیستگاه پرندگان می باشدویکی از مناطق مستعد در زمینه اکو توریسم بوده و طرح جامع آن در حال تهیه می باشد. 25- چشمه آب باریک: این چشمه در دامنه کوه و در فاصله 6 کیلومتری روستای آب باریک قرار دارد و در فصول بهار و تابستان بیش از 700 لیتر در ثانیه آبدهی دارد 26-ترناس و قله بل: ترناس در دامنه های قله بل قرار دارد و دارای چمن زارومناظر طبیعی و چشمه سار است که علاقمندان به کوهنوردی را به سوی خود فرا می خواند. مفاخر علمی فرهنگی: ¯ شیخ علی اکبر اقلیدی ¯ محمد دیّاب اقلیدی ¯ شیخ عبدالرحمان اقلیدی : از زاهدان عصرخود بوده و در سال 565 هجری وفات یافته است . ¯ شیخ عبدالعزیز اقلیدی : امامی متبحر در فنون عملیه ، بویژه فقه و حدیث و نخستین کسی است که بساط علم را در شیراز مبسوط نموده و در سال 610 هجری ، در شیراز وفات یافته و در قبرستان باهلیه مدفون است . ¯ شیخ عبداله ابن احمد الخالدی اقلیدی : عالمی فقیه که در صدق و صفا سخن می گفته و در سال 615 هجری در شیراز فوت کرده و در مقبره شیخ کبیر ( ابن خفیف ) مدفون است . ¯ خواجه کافی : زاویه دار معروف سده هفتم که اموال خود را صرف امور خیر ، می کرده است . ¯ علی ابن محمود اقلیدی : خطاطی معروف و توانا که مدت 3 ماه در سال 714 هجری ، نسخه ای از کتاب مولانا را خطاطی و در ترویج آیین مولویه همت داشته است . ¯ عبدالسلام اقلیدی : دستور ارشاد از شیخ جنید داشته و در ترویج طریقت صفوی نقش مهمی داشته است . ¯ درویش کمال اقلیدی : جزء سلسله حروفیه بوده و در سال 1002 هجری به دستور شاه عباس به قتل رسیده است . ¯ شیخ الاسلام اقلیدی : رهبری نهضت جنوب را علیه انگلیسی ها بر عهده داشته و در ایجاد وحدت بین مردم اقلید نقش داشته است . ¯ پیرغیب اقلیدی : که از منبت کاران معروف اقلید بوده ایت . ¯ استاد شاه محمد نجار اقلیدی : نجار هنرمندی که در زمینه منبت کاری استاد بوده است . ¯ استاد حبیب اله : وی فرزند استاد شاه محمد و نوه ی استاد پیر غیب اقلیدی است که این سه نفر از اواخر قرن دهم تا اواسط قرن یازدهم هجری قمری آثاری مانند منبر مسجد جامع و درب امامزاده ومحجر سلطان ابراهیم را ساخته اند . ¯ استاد ذبیح اله توانگر: که در منبت کاری استادی توانمند بود . ¯ غلامحسین روحانی: مشهور به سراج از شاعران برجسته اقلید که شعر های طنز او نزد مردم معروف است . ¯ روح الامین : از شاعران بزرگ اقلیدی که شعر هایی از او به یادگار مانده است ¯ شیخ مهدی فقیه اقلیدی : در سده اخیر می زیسته و عارفی برجسته و مجتهدی بزرگ بود که هنگام سلام نماز پاسخ سلام را از حضرت ختمی مرتبت محمد (ص) می شنیده و نقل می کنند که در حرم ائمه داخل نمی شده ، مگر آنکه پاسخ سلام خویش را از آن امام می شنیده است
وضعیت جغرافیایی شهرستان اقلید که مرکز آن شهر اقلید می باشد،در شمال استان فارس واقع گردیده و با وسعت 7054 کیلومتر مربع حدود 7/5 درصد کل مساحت خاکی استان را به خود اختصاص داده است این شهرستان در محدوده جغرافیایی 52 درجه و 55 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 13 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است و از شمال به شهرستان آباده،از جنوب به شهرستانهای مرودشت و سپیدان،از شرق به شهرستان های خرمبید وپاسارگادو از غرب به استانهای اصفهان(شهرستان سمیرم)وکهکیلویه و بویراحمد(شهرستان یاسوج) محدود می شود. راه های ارتباطی:اقلید ، در فاصله 18 کیلومتری سورمق(بزرگراه شیراز –اصفهان) قرار گرفته و فاصله آن تا شیراز از مسیر اصلی 275 کیلومتر و از مسیرسرحد چهار دانگه( دشت بکان) 220 کیلومتر و تا اصفهان 230 کیلومتر و تا یزد 210 کیلومتر وتا یاسوج 175کیلومتروتاتهران 680کیلومتراست.عبور بزرگراه یزد – یاسوج(طریق الرضا) از اقلید ، موجب کوتاهی راه ارتباطی این دو استان می شود . آب و هواي اقلید،در آب و هوای کوهستانی شرق زاگرس بازمستان سرد و طولانی وتابستانی معتدل و ملایم قرار گرفته است بارندگی :میانگین بارندگی سالیانه در این شهرستان بین 300 تا 330 میلی متر در مرکز شهر و روستاهای اطراف و در ارتفاعات بین 400 تا 600 میلیمتر می باشد بطوریکه تاکنون بیشترین بارندگی مربوط به سال 83 – 82 با میزان 605 میلیمتر و کمترین بارندگی مربوط به سال 78- 77 با میزان 9/150 میلیمتر بوده است. بیشترین بارش در منطقه نیز به صورت برف می باشد. درجه حرارت:این شهرستان به علت کوهستانی بودن دارای زمستانی سرد و تابستانی معتدل و دلپذیر می باشد و به علت اختلاف ارتفاع زیاد آن از سطح دریا درجه حرارت در آن متغییر می باشد چنانچه در طول سال حداقل درجه حرارت برابر با 22- درجه سانتیگرادو حداکثر آن برابر با 37 درجه سانتیگراد در سردترین و گرمترین ماه سال می باشد. باد : شهرستان اقلید از نواحی بادخیز استان بوده و اکثر مواقع سال سرعت باد در این منطقه قابل ملاحظه می باشد. مسیر ورزش باد در ماههای مختلف سال متفاوت بوده، اما به طور معمول به سمت جنوب غربی تا غرب است. سرعت باد بنا به گزارش های ثبت شده تا 160 کیلومتر در ساعت رسیده است. دشت ها و کوهها: این شهرستان در منطقه کوهستانی(پیشکوه های داخلی زاگرس) قرار گرفته و هیچ نقطه ی آن کمتر از 2000 متر از سطح دریا ارتفاع ندارد. میانگین ارتفاع 2300 متر از سطح دریا واز نظر مساحت ، پنجمین شهر استان می باشد و بلندترین شهردرفارس و ششمین شهر مرتفع کشور است. مهمترین دشتهای شهرستان اقلید :دشت بکان:که هم اکنون طرح اسکان عشایر در چهار شهرک در این دشت اجرا گردیده است. · دشت سده و آسپاس: دشتهای سده و آسپاس دو دشت به هم چسبیده هستند که مساحت آنها 1688 کیلومترمربع می باشد. · دشت نمدان: این دشت یکی از مناطق عمده ییلاقی ایل های قشقایی و خمسه است. در واقع مجموعه ای از سه دشت به هم پیوسته ساریتان، شادکام و نمدان است. میانگین ارتفاع این دشت از سطح دریا 2200 متر و حداکثر ارتفاع آن 3370 متر است. مهمترین کوه های شهرستان: v کوه سفید :این رشته کوه از 30 کیلومتری شمال غربی اقلید آغاز شده و به صورت قوسی رو به جنوب شهرستان ادامه می یابد و سپس به سوی شمال منحرف شده و در شرق اقلید پایان می یابد ،دارای 950 کیلومتر وسعت بوده و به دلیل بارش برف در زمستان ، در بیشتر روزهای سال سفیدپوش است . علت نامگذاری این کوه به سفید نیز همین دلیل است . اگر چه برخی گفته اند : چون ازسنگ های سفیدتشکیل شده ، کوه سفید نامیده شده است و از کوههای انگه دونی، خرمنکوه، علی آباد، درغوک، سلمه کوه، تنگ کورک، بِل و یال خری تشکیل یافته و بلندترین قله آن بِل نام دارد که 3943 متر ارتفاع داشته و در 14 کیلومتری جنوب شرقی اقلید واقع شده است. v کوه بکان: این کوه در 14 کیلومتری جنوب شهرسده قرار دارد و ارتفاع آن 3117 متر می باشد که از جنوب غربی به کوه لای سواری و از شمال شرقی به کوه لیلمان متصل است. رودخانه ها و دریاچه ها: این شهرستان ، حوزه ی آبریز دریاچه مهارلو و بختگان می باشد . به این صورت که قسمتی از آب مربوط به چشمه سارها به سمت جنوب سرازیر می شوندو شعبه ای از رود کر را تشکیل می دهند و به دریاچه مهارلو و بختگان می ریزد . رودخانه بروک و هِرا ، از رودهایی هستند که جریان های سیلابی را ازشهر اقلید خارج می کنند . مهمترین رودخانه های شهرستان : Ø رودخانه سفید: Ø رودخانه گاوگدار: از چشمه های سده ، بالنگان، آسپاس ورود اوجان سرچشمه می گیرد . این دو رودخانه با گذشتن از تنگ براق با شاخه دِژکُرد یکی شده و به نام رودخانه کر وارد شهرستان مرودشت می شود . Ø رودخانه شادکام : در دشت نمدان جریان دارد که سرچشمه آن دو شاخه فرعی رودخانه اران و شیخ احمدمی باشد. رودخانه شادکام در وسط دشت به صورت زهکشی عمل کرده و سیلابهای منطقه را به دریاچه کافتر می ریزد. این رودخانه از دشت نمدان تا دریاچه کافتر در زمره رودخانه های دائمی به شمار می آید. دریاچه کافتر: دریاچه کافتردر فاصله 45 کیلومتری جنوب شهر اقلید در کنار روستای کافتر ، دشت نمدان را به صورت حوضه ای بسته درآورده است . این دریاچه در سالهای پر آب حداکثر 48 کیومتر مربع و در سالهای خشک حدود 5 کیلومتر مربع وسعت داشته و به صورت میانگین حدود 23 کیلومتر مربع وسعت دارد. دریاچه کافتر که دومین دریاچه طبیعی آب شیرین فارس می باشد با وجود عمق ناچیز از نظر زیست محیطی و جذب پرندگان مهاجر اهمیت زیادی دارد و سالانه 30 هزار پرنده مهاجر از نواحی سیبری و آلاسکا به این منطقه کوچ می کنند . این دریاچه ، محل پرورش انواع ماهی ها، همچون کپور و آمور می باشد جمعیت و تقسیمات کشوری : شهرستان اقلید با داشتن حدود 103000 نفرجمعیت ساکن و حدود 50000 نفر جمعیت عشایری و مهاجر پر جمعیت ترین شهرستان شمال استان پهناور فارس است . بخش ها و دهستان ها: شهرستان اقلیدبا7054 کیلومترمربع وسیع ترین شهرستان در شمال فارس بوده و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای سه بخش مرکزی، سده و حسن آباد و دو نقطه شهری (اقلید – سده) و8 دهستان (سده – دژکرد – آسپاس – حسن آباد – احمد آباد – بکان – خنجشت و شهرمیان) می باشد . همچنین این شهرستان دارای 396 پارچه آبادی است که 85 پارچه آبادی مسکونی و مابقی خالی از سکنه می باشد. طبق قانون تقسیمات کشوری شهرستان اقلید در سال 1354 ایجاد و به تصویب دولت رسیده است . پوشش گیاهی ونمونه جانوری : در کوهستان های اقلید ، درختان بنه ، بادام کوهی ، ارژن ، کُندُر ، کُما و گیاهان خوراکی ، مانند قارچ ، جاشیر ، پیاز کوهی ، چیویل ، بِلهَر ، لیزک ، کنگر ، ریواس به فراوانی دیده می شود در سراسر منطقه گیاهان دارویی مانند گل هُرمونِه،زیره کوهی،کاسنی، آویشن ، گل مادردختر ، بو مادران ،پونه کوهی، شاتره و توسک و گیاهان صنعتی مانند شیرین بیان ،گون وآنغوزه و.. وجود دارد. یکی از گیاهان تیره لاله به نام لاله ی واژگون ، در دامنه ی کوه های این شهرستان وجود دارد که نام محلی آن گل اشک می باشد و زمان شکوفایی آن اواخر فروردین ماه است . گونه ای بلبل ، به نام ( بلبل هَزار )در اقلید وجود دارد که در اوایل بهار از گرمسیر به باغ های اقلید وارد شده و شروع به لانه سازی و تخم گذاری می کند و صدایی دلنشین و منحصر به فرد دارد. جزء پرندگان کمیاب بوده وتنهادراقلیدویکی دو نقطه ی دیگر ایران یافت می شود. در دامنه ها و ارتفاعات اقلید ، پستاندارانی همچون بز کوهی ( پازن ) ، خرگوش ، پلنگ ، گرگ و آهو دیده می شوند و پرندگانی چون کبک و بلدرچین نیز به وفور یافت می شود . وضعیت تاریخی وجه تسمیه و سابقه تاریخی : در مورد وجه تسمیه اقلید در فارس نامه ناصری مرحوم حاج میرزا حسین فسائی آمده است: "اقلید در لغت عرب به معنای کلید است که آن را مفتاح گویند یعنی آن بلوک کلید گشودن مملکت فارس است ، هر آن که آن را فتح نمود گویا فارس را فتح نموده است . " مردم ( دال ) کلمه کلید را به ( لام ) تبدیل کرده و در محاورات خود کلیل می گفته اند . اقلید در آثار جهانگردان و نویسندگان: آنچه می توان درباره قدمت تاریخی شهرستان اقلید بیان نمود به استناد آثاری است که از کتب تاریخی و سفرنامه های جهانگردان به جای مانده و بیانگر این است که اقلید در دوران پیش از اسلام نیز شهری آباد و مطرح بوده است . ابن بطوطه ، مورخ مراکشی در سفرنامه خود که در سال 725 هجری تألیف شده ، می نویسد : " وقتی از اصفهان به سوی شیراز حرکت کردیم ، نخست به شهر کلیل رسیدیم که شهرکی است دارای شهرها و باغ ها ومیوه های فراوان . " در شاهنامه فردوسی ، اقلید ( جَز ) نام داشته که به معنای جزیره است و این عنوان به این جهت بوده که در قسمت های جنوبی اقلید ، به دلیل فراوانی آب وبارندگی زیاد ، دریاچه هایی وجود داشته است . فرصت الدوله شیرازی در کتاب ارزشمند خود ( آثار عجم ) ، از اقلید نام می برد و در سفر شیراز به تهران ، در چمن آسپاس منزل کرده و چند شب را در آن جا گذرانده است . ابن بلخی در کتاب فارسنامه خود که بین سالهای 500 تا 550 هجری قمری نگاشته است ، در مورد اقلید می گوید : " اقلید ، شهرکی کوچک است و حصاری دارد و جامع و منبر دارد و هوای آن سردسیر است و آب آن خوش است و روان و میوه و غله از هر نوع است " . حمداله مستوفی در کتاب نزهت القلوب می نویسد : " اقلید شهری کوچک است و حصاری دارد و هوایش معتدل است و آب روان دارد و در او از همه نوع میوه است و غله . سورمق و ارجمان از توابع اقلید است ." سنگ نوشته ای مربوط به دوران ساسانیان بر دیواره حوض مشهور به دختر گبردر تل قلات قرار دارد که مشتمل بر 21 سطر خط پهلوی ساسانی است و کتیبه آن حدود 2متر طول و 88 سانتی متر عرض داشته وابعاد حوض6 / 1 متر طول و 1 متر عرض و 27 سانتی متر عمق می باشد و نشان از قدمت و رونق اقلیددر عهد ساسانیان دارد. ژان گوتر در کتاب خواجه تاجدار می نویسد : " سپاه آقامحمدخان قاجار با تصرف فارس، یک هفته در آسپاس و کوشک زر اتراق کرده و از آنجا به شیراز عزیمت نموده اند . " مادام ژان دیولافوا که همراه شوهرش مارسل دیولافوا باستان شناس فرانسوی در سال 1881 میلادی به ایران مسافرت کرده است ، در سفرنامه خود می نویسد : " به اقلید رفتیم تا مسجدی را که تعریف آن را شنیده بودیم ببینیم. خرابه های یک کاخ کوچک صفوی را هم دیدیم . هوای اقلید صاف ، آب آن گوارا و چشمه های فراوان دارد . " ایران شناس معروف آلمانی پروفسور والتر هیتس، چند سال پیش، ضمن خواندن آثار باستانی معروف به حوض دختر گبر در تل قلات اقلید ، مقالاتی در این زمینه نوشته است . مرحوم دهخدا ، در واژه نامه خود می نویسد : " اقلید شهرکی است واقع در استخر فارس، دارای ولایات و مزارع بیشمار ، دارای یک بخش مرکزی و مهم به نام سرحد چهاردانگه که سابقاً دشت روم گفته می شده است . " جاذبه های مذهبی و تفریحی شهرستان اقلید: اقلیدیکی ازکهن ترین شهرهای ایران به معنی کلیدسرزمین پارس باآثارباستانی ومذهبی، با بیش از 20 بقعه متبرکه و272 رقبه موقوفات، جاذبه های تفریحی و گردشگری تابلویی رنگارنگ از جلوه های قدرت خداوندی است که طبیعت زیبا و مردمان خون گرم و مهمان دوست آن مقدم شما را گلباران می کنند . 1-مسجد جامع اقلید : یکی از مساجد قدیمی ایران می باشد که از گذشته های دور مکانی مقدس بوده و کتیبه ای چوبی مبنی بر تعمیر مسجد در سال 849 هجری قمری و منبر منبت کاری شده ای مربوط به دوران صفوی ساخته شده به سال 1008 هجری قمری دارد که ارزشهای هنری فراوانی دارد . 2-امامزاده عبدالرحمن (ع) : در پای تپه ای کوچک بارگاه امامزاده عبدالرحمن(ع) از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) قرار دارد که گلزار شهدای گلگون کفن انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع مقدس در کنار آن قرار دارد. 3- امامزاده زینب خاتون(س): در مرکز شهر ودر محله ی قدیمی الیاسان بقعه ی مبارکه امامزاده زینب خاتون(س) از نوادگان امام محمد باقر (ع)قرار گرفته است . 4-امامزاده زبیده خاتون (س): بقعه ی مبارکه امامزاده زبیده خاتون (س) از نوادگان امام محمد باقر (ع) در مسیر جاده اقلید به یاسوج قرار داشته و به دلیل وجود قنات و چشمه سارها چشم انداز زیبایی را به وجود آورده است . 5-امامزاده سید محمد(ع) کافتر : این مجموعه ی زیارتی – سیاحتی شامل بارگاه مقدس امامزاده سیدمحمد (ع)از نوادگان حضرت ابالفضل العباس (ع) ، دریاچه ،قلعه کافوری (مربوط به دوره ی ساسانی)و کوههای سر به فلک کشیده زاگرس، یکی از زیباترین مناطقی است که پذیرای خیل مشتاقان و علاقمندان است . 6-امامزاده اسماعیل (ع): در روستایی به همین نام کوههای پوشیده از جنگل و باغ های مو(انگور) بارگاه مقدس امامزاده اسماعیل (ع) از نوادگان امام موسی کاظم (ع) را در برگرفته اند که گنبد و بارگاه آن به دستور شاه اسماعیل صفوی ساخته شده است. تفریح گاه غوره دان نیزدر نزدیکی آن قرار دارد . 7-امامزاده ابراهیم(ع): در دهستان خنجشت واقع گردیده و از نوادگان حضرت امام موسی کاظم (ع) می باشد . 8-امامزاده اسداله(ع): در روستای شولان ( بین مهجان و شولان ) قرار دارد و از نوادگان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 9-امامزاده جعفر(ع): در روستای بازبچه واقع گرذیده و از فرزندان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 10- امامزاده شاهزاده ابراهیم(ع): در بخش حسن آباد قرار دارد . 11-امامزاده شاه غیب(ع): در روستای آسپاس واقع شده است . 12-امامزاده شاه نجف(ع): در روستای جدول نو قرار دارد و احتمالاً از نوادگان امام علی (ع) می باشد . 13-امامزاده شمس الدین محمد (ع): در دهستان دزکرد واقع گردیده و از نوادگان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 14 -امامزاده عباس علی(ع): در روستای کوشک زر قرار گرفته و از نوادگان امام علی (ع) می باشد . علاوه بر امامزادگان مقبره اولیا الهی زیر مورد توجه مردم می باشد . سیدابوالحسن ،سیدمحمد ، سلطان ابراهیم ،پیر محمود ،علمدار ،با با عبدالله، 15-چشمه محمدرسول الله (ص) : از زیر یک تپه سنگی ، آب زلالی می جوشد که تفرجگاه محمد رسول الله را پدید آورده است . بر بلندای این تفرجگاه سنگ دُل دُل قرارداشته که نوعی نیایشگاه بوده است .وجود چشمه سارهای چال باباشاه و کَشکوک بر زیبایی این منطقه افزوده است .از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ،طرح جامع گردشگری این تفرج گاه در حال اجرا می باشد که آن رابه یکی از قطب های توریستی استان تبدیل می نماید . 16-حوض دختر گبر و کتیبه پهلوی : در مرکز شهر و بردامنه ی تپه سنگی قلات حوض دختر گبریادگاری از عهد ساسانی ، شامل سه پله و یک حوض با عمق کم وجود دارد که بر دیواره ی آن کتیبه ای به خط پهلوی ساسانی به طول 2 متر و عرض 88 سانتیمتر کنده شده است . 17-چشمه گور بهرام آسپاس : در کنار روستای آسپاس چشمه ای قرار دارد که نقل شده بهرام گور در هنگام شکار در آن فرو رفته است . بیشه زارهای سرسبز و قلعه بهرام گور و کوه شکارگاه و .... از جمله جاهای دیدنی مجاور این چشمه است . 18-تنگ براق و کتیبه ساسانی : در دوره ای زیبا فرو ریختن آب از صخره های بلند بهشتی را پدید آورده است که خنکای نسیم آن روح فزاست . در مجاور آبشار زیبای آن کتیبه ای به خط پهلوی از دوران ساسانی به جای مانده است . 19- رود کر. دشت های وسیع و کوههای پوشیده از برف منظره ای دل انگیز را در شهرستان اقليدبه نمایش درآورده است . 20-پارک انقلاب و پارك پارسيان : در مجاورت شهر اقلید چشمه سار چغرسیاه قرار گرفته است که پارک انقلاب و پارك پارسيان و گلزار شهدای گمنام در کنار این چشمه واقع شده است . 21-چشمه بالنگان حاجی آباد : مجاور روستای حاجی آباد تفریح گاه چشمه بالنگان خستگی را از جسم و جان مسافران جاده طریق الرضا(ع) می زداید . 22-قدمگاه سده : درختان کهنسال چشمه ی قدمگاه را که از زیر کوه می جوشد در برگرفته است . نزدیکی به شهر سده و آثاری مانند تپه نقاره خانه ، تپه فیلی و تپه مهرعلی فارسی از ویژگیهای این تفرجگاه زیبا می باشد . 23-چشمه چهل شهیدان دِژکرد : در مجاورت دهستان دژکرد زلال آب چشمه ساران در پای کوههای بلند با درختان با طراوت خویش تپه ماهورهای زیبا و جنگلی را طی می کند . این تفرجگاه دارای چشم اندازهای زیبا نظیر چشمه ، کوه و فضای سبز می باشد. 24-دریاچه کافتر: ایندریاچه که قابل قایقرانی و ماهیگیری است زیستگاه پرندگان می باشدویکی از مناطق مستعد در زمینه اکو توریسم بوده و طرح جامع آن در حال تهیه می باشد. 25- چشمه آب باریک: این چشمه در دامنه کوه و در فاصله 6 کیلومتری روستای آب باریک قرار دارد و در فصول بهار و تابستان بیش از 700 لیتر در ثانیه آبدهی دارد 26-ترناس و قله بل: ترناس در دامنه های قله بل قرار دارد و دارای چمن زارومناظر طبیعی و چشمه سار است که علاقمندان به کوهنوردی را به سوی خود فرا می خواند. مفاخر علمی فرهنگی: ¯ شیخ علی اکبر اقلیدی ¯ محمد دیّاب اقلیدی ¯ شیخ عبدالرحمان اقلیدی : از زاهدان عصرخود بوده و در سال 565 هجری وفات یافته است . ¯ شیخ عبدالعزیز اقلیدی : امامی متبحر در فنون عملیه ، بویژه فقه و حدیث و نخستین کسی است که بساط علم را در شیراز مبسوط نموده و در سال 610 هجری ، در شیراز وفات یافته و در قبرستان باهلیه مدفون است . ¯ شیخ عبداله ابن احمد الخالدی اقلیدی : عالمی فقیه که در صدق و صفا سخن می گفته و در سال 615 هجری در شیراز فوت کرده و در مقبره شیخ کبیر ( ابن خفیف ) مدفون است . ¯ خواجه کافی : زاویه دار معروف سده هفتم که اموال خود را صرف امور خیر ، می کرده است . ¯ علی ابن محمود اقلیدی : خطاطی معروف و توانا که مدت 3 ماه در سال 714 هجری ، نسخه ای از کتاب مولانا را خطاطی و در ترویج آیین مولویه همت داشته است . ¯ عبدالسلام اقلیدی : دستور ارشاد از شیخ جنید داشته و در ترویج طریقت صفوی نقش مهمی داشته است . ¯ درویش کمال اقلیدی : جزء سلسله حروفیه بوده و در سال 1002 هجری به دستور شاه عباس به قتل رسیده است . ¯ شیخ الاسلام اقلیدی : رهبری نهضت جنوب را علیه انگلیسی ها بر عهده داشته و در ایجاد وحدت بین مردم اقلید نقش داشته است . ¯ پیرغیب اقلیدی : که از منبت کاران معروف اقلید بوده ایت . ¯ استاد شاه محمد نجار اقلیدی : نجار هنرمندی که در زمینه منبت کاری استاد بوده است . ¯ استاد حبیب اله : وی فرزند استاد شاه محمد و نوه ی استاد پیر غیب اقلیدی است که این سه نفر از اواخر قرن دهم تا اواسط قرن یازدهم هجری قمری آثاری مانند منبر مسجد جامع و درب امامزاده ومحجر سلطان ابراهیم را ساخته اند . ¯ استاد ذبیح اله توانگر: که در منبت کاری استادی توانمند بود . ¯ غلامحسین روحانی: مشهور به سراج از شاعران برجسته اقلید که شعر های طنز او نزد مردم معروف است . ¯ روح الامین : از شاعران بزرگ اقلیدی که شعر هایی از او به یادگار مانده است ¯ شیخ مهدی فقیه اقلیدی : در سده اخیر می زیسته و عارفی برجسته و مجتهدی بزرگ بود که هنگام سلام نماز پاسخ سلام را از حضرت ختمی مرتبت محمد (ص) می شنیده و نقل می کنند که در حرم ائمه داخل نمی شده ، مگر آنکه پاسخ سلام خویش را از آن امام می شنیده است وضعیت جغرافیایی شهرستان اقلید وضعیت جغرافیایی شهرستان اقلید که مرکز آن شهر اقلید می باشد،در شمال استان فارس واقع گردیده و با وسعت 7054 کیلومتر مربع حدود 7/5 درصد کل مساحت خاکی استان را به خود اختصاص داده است این شهرستان در محدوده جغرافیایی 52 درجه و 55 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 13 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است و از شمال به شهرستان آباده،از جنوب به شهرستانهای مرودشت و سپیدان،از شرق به شهرستان های خرمبید وپاسارگادو از غرب به استانهای اصفهان(شهرستان سمیرم)وکهکیلویه و بویراحمد(شهرستان یاسوج) محدود می شود. راه های ارتباطی:اقلید ، در فاصله 18 کیلومتری سورمق(بزرگراه شیراز –اصفهان) قرار گرفته و فاصله آن تا شیراز از مسیر اصلی 275 کیلومتر و از مسیرسرحد چهار دانگه( دشت بکان) 220 کیلومتر و تا اصفهان 230 کیلومتر و تا یزد 210 کیلومتر وتا یاسوج 175کیلومتروتاتهران 680کیلومتراست.عبور بزرگراه یزد – یاسوج(طریق الرضا) از اقلید ، موجب کوتاهی راه ارتباطی این دو استان می شود . آب و هواي اقلید،در آب و هوای کوهستانی شرق زاگرس بازمستان سرد و طولانی وتابستانی معتدل و ملایم قرار گرفته است بارندگی :میانگین بارندگی سالیانه در این شهرستان بین 300 تا 330 میلی متر در مرکز شهر و روستاهای اطراف و در ارتفاعات بین 400 تا 600 میلیمتر می باشد بطوریکه تاکنون بیشترین بارندگی مربوط به سال 83 – 82 با میزان 605 میلیمتر و کمترین بارندگی مربوط به سال 78- 77 با میزان 9/150 میلیمتر بوده است. بیشترین بارش در منطقه نیز به صورت برف می باشد. درجه حرارت:این شهرستان به علت کوهستانی بودن دارای زمستانی سرد و تابستانی معتدل و دلپذیر می باشد و به علت اختلاف ارتفاع زیاد آن از سطح دریا درجه حرارت در آن متغییر می باشد چنانچه در طول سال حداقل درجه حرارت برابر با 22- درجه سانتیگرادو حداکثر آن برابر با 37 درجه سانتیگراد در سردترین و گرمترین ماه سال می باشد. باد : شهرستان اقلید از نواحی بادخیز استان بوده و اکثر مواقع سال سرعت باد در این منطقه قابل ملاحظه می باشد. مسیر ورزش باد در ماههای مختلف سال متفاوت بوده، اما به طور معمول به سمت جنوب غربی تا غرب است. سرعت باد بنا به گزارش های ثبت شده تا 160 کیلومتر در ساعت رسیده است. دشت ها و کوهها: این شهرستان در منطقه کوهستانی(پیشکوه های داخلی زاگرس) قرار گرفته و هیچ نقطه ی آن کمتر از 2000 متر از سطح دریا ارتفاع ندارد. میانگین ارتفاع 2300 متر از سطح دریا واز نظر مساحت ، پنجمین شهر استان می باشد و بلندترین شهردرفارس و ششمین شهر مرتفع کشور است. مهمترین دشتهای شهرستان اقلید :دشت بکان:که هم اکنون طرح اسکان عشایر در چهار شهرک در این دشت اجرا گردیده است. · دشت سده و آسپاس: دشتهای سده و آسپاس دو دشت به هم چسبیده هستند که مساحت آنها 1688 کیلومترمربع می باشد. · دشت نمدان: این دشت یکی از مناطق عمده ییلاقی ایل های قشقایی و خمسه است. در واقع مجموعه ای از سه دشت به هم پیوسته ساریتان، شادکام و نمدان است. میانگین ارتفاع این دشت از سطح دریا 2200 متر و حداکثر ارتفاع آن 3370 متر است. مهمترین کوه های شهرستان: v کوه سفید :این رشته کوه از 30 کیلومتری شمال غربی اقلید آغاز شده و به صورت قوسی رو به جنوب شهرستان ادامه می یابد و سپس به سوی شمال منحرف شده و در شرق اقلید پایان می یابد ،دارای 950 کیلومتر وسعت بوده و به دلیل بارش برف در زمستان ، در بیشتر روزهای سال سفیدپوش است . علت نامگذاری این کوه به سفید نیز همین دلیل است . اگر چه برخی گفته اند : چون ازسنگ های سفیدتشکیل شده ، کوه سفید نامیده شده است و از کوههای انگه دونی، خرمنکوه، علی آباد، درغوک، سلمه کوه، تنگ کورک، بِل و یال خری تشکیل یافته و بلندترین قله آن بِل نام دارد که 3943 متر ارتفاع داشته و در 14 کیلومتری جنوب شرقی اقلید واقع شده است. v کوه بکان: این کوه در 14 کیلومتری جنوب شهرسده قرار دارد و ارتفاع آن 3117 متر می باشد که از جنوب غربی به کوه لای سواری و از شمال شرقی به کوه لیلمان متصل است. رودخانه ها و دریاچه ها: این شهرستان ، حوزه ی آبریز دریاچه مهارلو و بختگان می باشد . به این صورت که قسمتی از آب مربوط به چشمه سارها به سمت جنوب سرازیر می شوندو شعبه ای از رود کر را تشکیل می دهند و به دریاچه مهارلو و بختگان می ریزد . رودخانه بروک و هِرا ، از رودهایی هستند که جریان های سیلابی را ازشهر اقلید خارج می کنند . مهمترین رودخانه های شهرستان : Ø رودخانه سفید: Ø رودخانه گاوگدار: از چشمه های سده ، بالنگان، آسپاس ورود اوجان سرچشمه می گیرد . این دو رودخانه با گذشتن از تنگ براق با شاخه دِژکُرد یکی شده و به نام رودخانه کر وارد شهرستان مرودشت می شود . Ø رودخانه شادکام : در دشت نمدان جریان دارد که سرچشمه آن دو شاخه فرعی رودخانه اران و شیخ احمدمی باشد. رودخانه شادکام در وسط دشت به صورت زهکشی عمل کرده و سیلابهای منطقه را به دریاچه کافتر می ریزد. این رودخانه از دشت نمدان تا دریاچه کافتر در زمره رودخانه های دائمی به شمار می آید. دریاچه کافتر: دریاچه کافتردر فاصله 45 کیلومتری جنوب شهر اقلید در کنار روستای کافتر ، دشت نمدان را به صورت حوضه ای بسته درآورده است . این دریاچه در سالهای پر آب حداکثر 48 کیومتر مربع و در سالهای خشک حدود 5 کیلومتر مربع وسعت داشته و به صورت میانگین حدود 23 کیلومتر مربع وسعت دارد. دریاچه کافتر که دومین دریاچه طبیعی آب شیرین فارس می باشد با وجود عمق ناچیز از نظر زیست محیطی و جذب پرندگان مهاجر اهمیت زیادی دارد و سالانه 30 هزار پرنده مهاجر از نواحی سیبری و آلاسکا به این منطقه کوچ می کنند . این دریاچه ، محل پرورش انواع ماهی ها، همچون کپور و آمور می باشد جمعیت و تقسیمات کشوری : شهرستان اقلید با داشتن حدود 103000 نفرجمعیت ساکن و حدود 50000 نفر جمعیت عشایری و مهاجر پر جمعیت ترین شهرستان شمال استان پهناور فارس است . بخش ها و دهستان ها: شهرستان اقلیدبا7054 کیلومترمربع وسیع ترین شهرستان در شمال فارس بوده و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای سه بخش مرکزی، سده و حسن آباد و دو نقطه شهری (اقلید – سده) و8 دهستان (سده – دژکرد – آسپاس – حسن آباد – احمد آباد – بکان – خنجشت و شهرمیان) می باشد . همچنین این شهرستان دارای 396 پارچه آبادی است که 85 پارچه آبادی مسکونی و مابقی خالی از سکنه می باشد. طبق قانون تقسیمات کشوری شهرستان اقلید در سال 1354 ایجاد و به تصویب دولت رسیده است . پوشش گیاهی ونمونه جانوری : در کوهستان های اقلید ، درختان بنه ، بادام کوهی ، ارژن ، کُندُر ، کُما و گیاهان خوراکی ، مانند قارچ ، جاشیر ، پیاز کوهی ، چیویل ، بِلهَر ، لیزک ، کنگر ، ریواس به فراوانی دیده می شود در سراسر منطقه گیاهان دارویی مانند گل هُرمونِه،زیره کوهی،کاسنی، آویشن ، گل مادردختر ، بو مادران ،پونه کوهی، شاتره و توسک و گیاهان صنعتی مانند شیرین بیان ،گون وآنغوزه و.. وجود دارد. یکی از گیاهان تیره لاله به نام لاله ی واژگون ، در دامنه ی کوه های این شهرستان وجود دارد که نام محلی آن گل اشک می باشد و زمان شکوفایی آن اواخر فروردین ماه است . گونه ای بلبل ، به نام ( بلبل هَزار )در اقلید وجود دارد که در اوایل بهار از گرمسیر به باغ های اقلید وارد شده و شروع به لانه سازی و تخم گذاری می کند و صدایی دلنشین و منحصر به فرد دارد. جزء پرندگان کمیاب بوده وتنهادراقلیدویکی دو نقطه ی دیگر ایران یافت می شود. در دامنه ها و ارتفاعات اقلید ، پستاندارانی همچون بز کوهی ( پازن ) ، خرگوش ، پلنگ ، گرگ و آهو دیده می شوند و پرندگانی چون کبک و بلدرچین نیز به وفور یافت می شود . وضعیت تاریخی وجه تسمیه و سابقه تاریخی : در مورد وجه تسمیه اقلید در فارس نامه ناصری مرحوم حاج میرزا حسین فسائی آمده است: "اقلید در لغت عرب به معنای کلید است که آن را مفتاح گویند یعنی آن بلوک کلید گشودن مملکت فارس است ، هر آن که آن را فتح نمود گویا فارس را فتح نموده است . " مردم ( دال ) کلمه کلید را به ( لام ) تبدیل کرده و در محاورات خود کلیل می گفته اند . اقلید در آثار جهانگردان و نویسندگان: آنچه می توان درباره قدمت تاریخی شهرستان اقلید بیان نمود به استناد آثاری است که از کتب تاریخی و سفرنامه های جهانگردان به جای مانده و بیانگر این است که اقلید در دوران پیش از اسلام نیز شهری آباد و مطرح بوده است . ابن بطوطه ، مورخ مراکشی در سفرنامه خود که در سال 725 هجری تألیف شده ، می نویسد : " وقتی از اصفهان به سوی شیراز حرکت کردیم ، نخست به شهر کلیل رسیدیم که شهرکی است دارای شهرها و باغ ها ومیوه های فراوان . " در شاهنامه فردوسی ، اقلید ( جَز ) نام داشته که به معنای جزیره است و این عنوان به این جهت بوده که در قسمت های جنوبی اقلید ، به دلیل فراوانی آب وبارندگی زیاد ، دریاچه هایی وجود داشته است . فرصت الدوله شیرازی در کتاب ارزشمند خود ( آثار عجم ) ، از اقلید نام می برد و در سفر شیراز به تهران ، در چمن آسپاس منزل کرده و چند شب را در آن جا گذرانده است . ابن بلخی در کتاب فارسنامه خود که بین سالهای 500 تا 550 هجری قمری نگاشته است ، در مورد اقلید می گوید : " اقلید ، شهرکی کوچک است و حصاری دارد و جامع و منبر دارد و هوای آن سردسیر است و آب آن خوش است و روان و میوه و غله از هر نوع است " . حمداله مستوفی در کتاب نزهت القلوب می نویسد : " اقلید شهری کوچک است و حصاری دارد و هوایش معتدل است و آب روان دارد و در او از همه نوع میوه است و غله . سورمق و ارجمان از توابع اقلید است ." سنگ نوشته ای مربوط به دوران ساسانیان بر دیواره حوض مشهور به دختر گبردر تل قلات قرار دارد که مشتمل بر 21 سطر خط پهلوی ساسانی است و کتیبه آن حدود 2متر طول و 88 سانتی متر عرض داشته وابعاد حوض6 / 1 متر طول و 1 متر عرض و 27 سانتی متر عمق می باشد و نشان از قدمت و رونق اقلیددر عهد ساسانیان دارد. ژان گوتر در کتاب خواجه تاجدار می نویسد : " سپاه آقامحمدخان قاجار با تصرف فارس، یک هفته در آسپاس و کوشک زر اتراق کرده و از آنجا به شیراز عزیمت نموده اند . " مادام ژان دیولافوا که همراه شوهرش مارسل دیولافوا باستان شناس فرانسوی در سال 1881 میلادی به ایران مسافرت کرده است ، در سفرنامه خود می نویسد : " به اقلید رفتیم تا مسجدی را که تعریف آن را شنیده بودیم ببینیم. خرابه های یک کاخ کوچک صفوی را هم دیدیم . هوای اقلید صاف ، آب آن گوارا و چشمه های فراوان دارد . " ایران شناس معروف آلمانی پروفسور والتر هیتس، چند سال پیش، ضمن خواندن آثار باستانی معروف به حوض دختر گبر در تل قلات اقلید ، مقالاتی در این زمینه نوشته است . مرحوم دهخدا ، در واژه نامه خود می نویسد : " اقلید شهرکی است واقع در استخر فارس، دارای ولایات و مزارع بیشمار ، دارای یک بخش مرکزی و مهم به نام سرحد چهاردانگه که سابقاً دشت روم گفته می شده است . " جاذبه های مذهبی و تفریحی شهرستان اقلید: اقلیدیکی ازکهن ترین شهرهای ایران به معنی کلیدسرزمین پارس باآثارباستانی ومذهبی، با بیش از 20 بقعه متبرکه و272 رقبه موقوفات، جاذبه های تفریحی و گردشگری تابلویی رنگارنگ از جلوه های قدرت خداوندی است که طبیعت زیبا و مردمان خون گرم و مهمان دوست آن مقدم شما را گلباران می کنند . 1-مسجد جامع اقلید : یکی از مساجد قدیمی ایران می باشد که از گذشته های دور مکانی مقدس بوده و کتیبه ای چوبی مبنی بر تعمیر مسجد در سال 849 هجری قمری و منبر منبت کاری شده ای مربوط به دوران صفوی ساخته شده به سال 1008 هجری قمری دارد که ارزشهای هنری فراوانی دارد . 2-امامزاده عبدالرحمن (ع) : در پای تپه ای کوچک بارگاه امامزاده عبدالرحمن(ع) از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) قرار دارد که گلزار شهدای گلگون کفن انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع مقدس در کنار آن قرار دارد. 3- امامزاده زینب خاتون(س): در مرکز شهر ودر محله ی قدیمی الیاسان بقعه ی مبارکه امامزاده زینب خاتون(س) از نوادگان امام محمد باقر (ع)قرار گرفته است . 4-امامزاده زبیده خاتون (س): بقعه ی مبارکه امامزاده زبیده خاتون (س) از نوادگان امام محمد باقر (ع) در مسیر جاده اقلید به یاسوج قرار داشته و به دلیل وجود قنات و چشمه سارها چشم انداز زیبایی را به وجود آورده است . 5-امامزاده سید محمد(ع) کافتر : این مجموعه ی زیارتی – سیاحتی شامل بارگاه مقدس امامزاده سیدمحمد (ع)از نوادگان حضرت ابالفضل العباس (ع) ، دریاچه ،قلعه کافوری (مربوط به دوره ی ساسانی)و کوههای سر به فلک کشیده زاگرس، یکی از زیباترین مناطقی است که پذیرای خیل مشتاقان و علاقمندان است . 6-امامزاده اسماعیل (ع): در روستایی به همین نام کوههای پوشیده از جنگل و باغ های مو(انگور) بارگاه مقدس امامزاده اسماعیل (ع) از نوادگان امام موسی کاظم (ع) را در برگرفته اند که گنبد و بارگاه آن به دستور شاه اسماعیل صفوی ساخته شده است. تفریح گاه غوره دان نیزدر نزدیکی آن قرار دارد . 7-امامزاده ابراهیم(ع): در دهستان خنجشت واقع گردیده و از نوادگان حضرت امام موسی کاظم (ع) می باشد . 8-امامزاده اسداله(ع): در روستای شولان ( بین مهجان و شولان ) قرار دارد و از نوادگان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 9-امامزاده جعفر(ع): در روستای بازبچه واقع گرذیده و از فرزندان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 10- امامزاده شاهزاده ابراهیم(ع): در بخش حسن آباد قرار دارد . 11-امامزاده شاه غیب(ع): در روستای آسپاس واقع شده است . 12-امامزاده شاه نجف(ع): در روستای جدول نو قرار دارد و احتمالاً از نوادگان امام علی (ع) می باشد . 13-امامزاده شمس الدین محمد (ع): در دهستان دزکرد واقع گردیده و از نوادگان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 14 -امامزاده عباس علی(ع): در روستای کوشک زر قرار گرفته و از نوادگان امام علی (ع) می باشد . علاوه بر امامزادگان مقبره اولیا الهی زیر مورد توجه مردم می باشد . سیدابوالحسن ،سیدمحمد ، سلطان ابراهیم ،پیر محمود ،علمدار ،با با عبدالله، 15-چشمه محمدرسول الله (ص) : از زیر یک تپه سنگی ، آب زلالی می جوشد که تفرجگاه محمد رسول الله را پدید آورده است . بر بلندای این تفرجگاه سنگ دُل دُل قرارداشته که نوعی نیایشگاه بوده است .وجود چشمه سارهای چال باباشاه و کَشکوک بر زیبایی این منطقه افزوده است .از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ،طرح جامع گردشگری این تفرج گاه در حال اجرا می باشد که آن رابه یکی از قطب های توریستی استان تبدیل می نماید . 16-حوض دختر گبر و کتیبه پهلوی : در مرکز شهر و بردامنه ی تپه سنگی قلات حوض دختر گبریادگاری از عهد ساسانی ، شامل سه پله و یک حوض با عمق کم وجود دارد که بر دیواره ی آن کتیبه ای به خط پهلوی ساسانی به طول 2 متر و عرض 88 سانتیمتر کنده شده است . 17-چشمه گور بهرام آسپاس : در کنار روستای آسپاس چشمه ای قرار دارد که نقل شده بهرام گور در هنگام شکار در آن فرو رفته است . بیشه زارهای سرسبز و قلعه بهرام گور و کوه شکارگاه و .... از جمله جاهای دیدنی مجاور این چشمه است . 18-تنگ براق و کتیبه ساسانی : در دوره ای زیبا فرو ریختن آب از صخره های بلند بهشتی را پدید آورده است که خنکای نسیم آن روح فزاست . در مجاور آبشار زیبای آن کتیبه ای به خط پهلوی از دوران ساسانی به جای مانده است . 19- رود کر. دشت های وسیع و کوههای پوشیده از برف منظره ای دل انگیز را در شهرستان اقليدبه نمایش درآورده است . 20-پارک انقلاب و پارك پارسيان : در مجاورت شهر اقلید چشمه سار چغرسیاه قرار گرفته است که پارک انقلاب و پارك پارسيان و گلزار شهدای گمنام در کنار این چشمه واقع شده است . 21-چشمه بالنگان حاجی آباد : مجاور روستای حاجی آباد تفریح گاه چشمه بالنگان خستگی را از جسم و جان مسافران جاده طریق الرضا(ع) می زداید . 22-قدمگاه سده : درختان کهنسال چشمه ی قدمگاه را که از زیر کوه می جوشد در برگرفته است . نزدیکی به شهر سده و آثاری مانند تپه نقاره خانه ، تپه فیلی و تپه مهرعلی فارسی از ویژگیهای این تفرجگاه زیبا می باشد . 23-چشمه چهل شهیدان دِژکرد : در مجاورت دهستان دژکرد زلال آب چشمه ساران در پای کوههای بلند با درختان با طراوت خویش تپه ماهورهای زیبا و جنگلی را طی می کند . این تفرجگاه دارای چشم اندازهای زیبا نظیر چشمه ، کوه و فضای سبز می باشد. 24-دریاچه کافتر: ایندریاچه که قابل قایقرانی و ماهیگیری است زیستگاه پرندگان می باشدویکی از مناطق مستعد در زمینه اکو توریسم بوده و طرح جامع آن در حال تهیه می باشد. 25- چشمه آب باریک: این چشمه در دامنه کوه و در فاصله 6 کیلومتری روستای آب باریک قرار دارد و در فصول بهار و تابستان بیش از 700 لیتر در ثانیه آبدهی دارد 26-ترناس و قله بل: ترناس در دامنه های قله بل قرار دارد و دارای چمن زارومناظر طبیعی و چشمه سار است که علاقمندان به کوهنوردی را به سوی خود فرا می خواند. مفاخر علمی فرهنگی: ¯ شیخ علی اکبر اقلیدی ¯ محمد دیّاب اقلیدی ¯ شیخ عبدالرحمان اقلیدی : از زاهدان عصرخود بوده و در سال 565 هجری وفات یافته است . ¯ شیخ عبدالعزیز اقلیدی : امامی متبحر در فنون عملیه ، بویژه فقه و حدیث و نخستین کسی است که بساط علم را در شیراز مبسوط نموده و در سال 610 هجری ، در شیراز وفات یافته و در قبرستان باهلیه مدفون است . ¯ شیخ عبداله ابن احمد الخالدی اقلیدی : عالمی فقیه که در صدق و صفا سخن می گفته و در سال 615 هجری در شیراز فوت کرده و در مقبره شیخ کبیر ( ابن خفیف ) مدفون است . ¯ خواجه کافی : زاویه دار معروف سده هفتم که اموال خود را صرف امور خیر ، می کرده است . ¯ علی ابن محمود اقلیدی : خطاطی معروف و توانا که مدت 3 ماه در سال 714 هجری ، نسخه ای از کتاب مولانا را خطاطی و در ترویج آیین مولویه همت داشته است . ¯ عبدالسلام اقلیدی : دستور ارشاد از شیخ جنید داشته و در ترویج طریقت صفوی نقش مهمی داشته است . ¯ درویش کمال اقلیدی : جزء سلسله حروفیه بوده و در سال 1002 هجری به دستور شاه عباس به قتل رسیده است . ¯ شیخ الاسلام اقلیدی : رهبری نهضت جنوب را علیه انگلیسی ها بر عهده داشته و در ایجاد وحدت بین مردم اقلید نقش داشته است . ¯ پیرغیب اقلیدی : که از منبت کاران معروف اقلید بوده ایت . ¯ استاد شاه محمد نجار اقلیدی : نجار هنرمندی که در زمینه منبت کاری استاد بوده است . ¯ استاد حبیب اله : وی فرزند استاد شاه محمد و نوه ی استاد پیر غیب اقلیدی است که این سه نفر از اواخر قرن دهم تا اواسط قرن یازدهم هجری قمری آثاری مانند منبر مسجد جامع و درب امامزاده ومحجر سلطان ابراهیم را ساخته اند . ¯ استاد ذبیح اله توانگر: که در منبت کاری استادی توانمند بود . ¯ غلامحسین روحانی: مشهور به سراج از شاعران برجسته اقلید که شعر های طنز او نزد مردم معروف است . ¯ روح الامین : از شاعران بزرگ اقلیدی که شعر هایی از او به یادگار مانده است ¯ شیخ مهدی فقیه اقلیدی : در سده اخیر می زیسته و عارفی برجسته و مجتهدی بزرگ بود که هنگام سلام نماز پاسخ سلام را از حضرت ختمی مرتبت محمد (ص) می شنیده و نقل می کنند که در حرم ائمه داخل نمی شده ، مگر آنکه پاسخ سلام خویش را از آن امام می شنیده است وضعیت جغرافیایی شهرستان اقلید وضعیت جغرافیایی شهرستان اقلید که مرکز آن شهر اقلید می باشد،در شمال استان فارس واقع گردیده و با وسعت 7054 کیلومتر مربع حدود 7/5 درصد کل مساحت خاکی استان را به خود اختصاص داده است این شهرستان در محدوده جغرافیایی 52 درجه و 55 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 13 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است و از شمال به شهرستان آباده،از جنوب به شهرستانهای مرودشت و سپیدان،از شرق به شهرستان های خرمبید وپاسارگادو از غرب به استانهای اصفهان(شهرستان سمیرم)وکهکیلویه و بویراحمد(شهرستان یاسوج) محدود می شود. راه های ارتباطی:اقلید ، در فاصله 18 کیلومتری سورمق(بزرگراه شیراز –اصفهان) قرار گرفته و فاصله آن تا شیراز از مسیر اصلی 275 کیلومتر و از مسیرسرحد چهار دانگه( دشت بکان) 220 کیلومتر و تا اصفهان 230 کیلومتر و تا یزد 210 کیلومتر وتا یاسوج 175کیلومتروتاتهران 680کیلومتراست.عبور بزرگراه یزد – یاسوج(طریق الرضا) از اقلید ، موجب کوتاهی راه ارتباطی این دو استان می شود . آب و هواي اقلید،در آب و هوای کوهستانی شرق زاگرس بازمستان سرد و طولانی وتابستانی معتدل و ملایم قرار گرفته است بارندگی :میانگین بارندگی سالیانه در این شهرستان بین 300 تا 330 میلی متر در مرکز شهر و روستاهای اطراف و در ارتفاعات بین 400 تا 600 میلیمتر می باشد بطوریکه تاکنون بیشترین بارندگی مربوط به سال 83 – 82 با میزان 605 میلیمتر و کمترین بارندگی مربوط به سال 78- 77 با میزان 9/150 میلیمتر بوده است. بیشترین بارش در منطقه نیز به صورت برف می باشد. درجه حرارت:این شهرستان به علت کوهستانی بودن دارای زمستانی سرد و تابستانی معتدل و دلپذیر می باشد و به علت اختلاف ارتفاع زیاد آن از سطح دریا درجه حرارت در آن متغییر می باشد چنانچه در طول سال حداقل درجه حرارت برابر با 22- درجه سانتیگرادو حداکثر آن برابر با 37 درجه سانتیگراد در سردترین و گرمترین ماه سال می باشد. باد : شهرستان اقلید از نواحی بادخیز استان بوده و اکثر مواقع سال سرعت باد در این منطقه قابل ملاحظه می باشد. مسیر ورزش باد در ماههای مختلف سال متفاوت بوده، اما به طور معمول به سمت جنوب غربی تا غرب است. سرعت باد بنا به گزارش های ثبت شده تا 160 کیلومتر در ساعت رسیده است. دشت ها و کوهها: این شهرستان در منطقه کوهستانی(پیشکوه های داخلی زاگرس) قرار گرفته و هیچ نقطه ی آن کمتر از 2000 متر از سطح دریا ارتفاع ندارد. میانگین ارتفاع 2300 متر از سطح دریا واز نظر مساحت ، پنجمین شهر استان می باشد و بلندترین شهردرفارس و ششمین شهر مرتفع کشور است. مهمترین دشتهای شهرستان اقلید :دشت بکان:که هم اکنون طرح اسکان عشایر در چهار شهرک در این دشت اجرا گردیده است. · دشت سده و آسپاس: دشتهای سده و آسپاس دو دشت به هم چسبیده هستند که مساحت آنها 1688 کیلومترمربع می باشد. · دشت نمدان: این دشت یکی از مناطق عمده ییلاقی ایل های قشقایی و خمسه است. در واقع مجموعه ای از سه دشت به هم پیوسته ساریتان، شادکام و نمدان است. میانگین ارتفاع این دشت از سطح دریا 2200 متر و حداکثر ارتفاع آن 3370 متر است. مهمترین کوه های شهرستان: v کوه سفید :این رشته کوه از 30 کیلومتری شمال غربی اقلید آغاز شده و به صورت قوسی رو به جنوب شهرستان ادامه می یابد و سپس به سوی شمال منحرف شده و در شرق اقلید پایان می یابد ،دارای 950 کیلومتر وسعت بوده و به دلیل بارش برف در زمستان ، در بیشتر روزهای سال سفیدپوش است . علت نامگذاری این کوه به سفید نیز همین دلیل است . اگر چه برخی گفته اند : چون ازسنگ های سفیدتشکیل شده ، کوه سفید نامیده شده است و از کوههای انگه دونی، خرمنکوه، علی آباد، درغوک، سلمه کوه، تنگ کورک، بِل و یال خری تشکیل یافته و بلندترین قله آن بِل نام دارد که 3943 متر ارتفاع داشته و در 14 کیلومتری جنوب شرقی اقلید واقع شده است. v کوه بکان: این کوه در 14 کیلومتری جنوب شهرسده قرار دارد و ارتفاع آن 3117 متر می باشد که از جنوب غربی به کوه لای سواری و از شمال شرقی به کوه لیلمان متصل است. رودخانه ها و دریاچه ها: این شهرستان ، حوزه ی آبریز دریاچه مهارلو و بختگان می باشد . به این صورت که قسمتی از آب مربوط به چشمه سارها به سمت جنوب سرازیر می شوندو شعبه ای از رود کر را تشکیل می دهند و به دریاچه مهارلو و بختگان می ریزد . رودخانه بروک و هِرا ، از رودهایی هستند که جریان های سیلابی را ازشهر اقلید خارج می کنند . مهمترین رودخانه های شهرستان : Ø رودخانه سفید: Ø رودخانه گاوگدار: از چشمه های سده ، بالنگان، آسپاس ورود اوجان سرچشمه می گیرد . این دو رودخانه با گذشتن از تنگ براق با شاخه دِژکُرد یکی شده و به نام رودخانه کر وارد شهرستان مرودشت می شود . Ø رودخانه شادکام : در دشت نمدان جریان دارد که سرچشمه آن دو شاخه فرعی رودخانه اران و شیخ احمدمی باشد. رودخانه شادکام در وسط دشت به صورت زهکشی عمل کرده و سیلابهای منطقه را به دریاچه کافتر می ریزد. این رودخانه از دشت نمدان تا دریاچه کافتر در زمره رودخانه های دائمی به شمار می آید. دریاچه کافتر: دریاچه کافتردر فاصله 45 کیلومتری جنوب شهر اقلید در کنار روستای کافتر ، دشت نمدان را به صورت حوضه ای بسته درآورده است . این دریاچه در سالهای پر آب حداکثر 48 کیومتر مربع و در سالهای خشک حدود 5 کیلومتر مربع وسعت داشته و به صورت میانگین حدود 23 کیلومتر مربع وسعت دارد. دریاچه کافتر که دومین دریاچه طبیعی آب شیرین فارس می باشد با وجود عمق ناچیز از نظر زیست محیطی و جذب پرندگان مهاجر اهمیت زیادی دارد و سالانه 30 هزار پرنده مهاجر از نواحی سیبری و آلاسکا به این منطقه کوچ می کنند . این دریاچه ، محل پرورش انواع ماهی ها، همچون کپور و آمور می باشد جمعیت و تقسیمات کشوری : شهرستان اقلید با داشتن حدود 103000 نفرجمعیت ساکن و حدود 50000 نفر جمعیت عشایری و مهاجر پر جمعیت ترین شهرستان شمال استان پهناور فارس است . بخش ها و دهستان ها: شهرستان اقلیدبا7054 کیلومترمربع وسیع ترین شهرستان در شمال فارس بوده و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای سه بخش مرکزی، سده و حسن آباد و دو نقطه شهری (اقلید – سده) و8 دهستان (سده – دژکرد – آسپاس – حسن آباد – احمد آباد – بکان – خنجشت و شهرمیان) می باشد . همچنین این شهرستان دارای 396 پارچه آبادی است که 85 پارچه آبادی مسکونی و مابقی خالی از سکنه می باشد. طبق قانون تقسیمات کشوری شهرستان اقلید در سال 1354 ایجاد و به تصویب دولت رسیده است . پوشش گیاهی ونمونه جانوری : در کوهستان های اقلید ، درختان بنه ، بادام کوهی ، ارژن ، کُندُر ، کُما و گیاهان خوراکی ، مانند قارچ ، جاشیر ، پیاز کوهی ، چیویل ، بِلهَر ، لیزک ، کنگر ، ریواس به فراوانی دیده می شود در سراسر منطقه گیاهان دارویی مانند گل هُرمونِه،زیره کوهی،کاسنی، آویشن ، گل مادردختر ، بو مادران ،پونه کوهی، شاتره و توسک و گیاهان صنعتی مانند شیرین بیان ،گون وآنغوزه و.. وجود دارد. یکی از گیاهان تیره لاله به نام لاله ی واژگون ، در دامنه ی کوه های این شهرستان وجود دارد که نام محلی آن گل اشک می باشد و زمان شکوفایی آن اواخر فروردین ماه است . گونه ای بلبل ، به نام ( بلبل هَزار )در اقلید وجود دارد که در اوایل بهار از گرمسیر به باغ های اقلید وارد شده و شروع به لانه سازی و تخم گذاری می کند و صدایی دلنشین و منحصر به فرد دارد. جزء پرندگان کمیاب بوده وتنهادراقلیدویکی دو نقطه ی دیگر ایران یافت می شود. در دامنه ها و ارتفاعات اقلید ، پستاندارانی همچون بز کوهی ( پازن ) ، خرگوش ، پلنگ ، گرگ و آهو دیده می شوند و پرندگانی چون کبک و بلدرچین نیز به وفور یافت می شود . وضعیت تاریخی وجه تسمیه و سابقه تاریخی : در مورد وجه تسمیه اقلید در فارس نامه ناصری مرحوم حاج میرزا حسین فسائی آمده است: "اقلید در لغت عرب به معنای کلید است که آن را مفتاح گویند یعنی آن بلوک کلید گشودن مملکت فارس است ، هر آن که آن را فتح نمود گویا فارس را فتح نموده است . " مردم ( دال ) کلمه کلید را به ( لام ) تبدیل کرده و در محاورات خود کلیل می گفته اند . اقلید در آثار جهانگردان و نویسندگان: آنچه می توان درباره قدمت تاریخی شهرستان اقلید بیان نمود به استناد آثاری است که از کتب تاریخی و سفرنامه های جهانگردان به جای مانده و بیانگر این است که اقلید در دوران پیش از اسلام نیز شهری آباد و مطرح بوده است . ابن بطوطه ، مورخ مراکشی در سفرنامه خود که در سال 725 هجری تألیف شده ، می نویسد : " وقتی از اصفهان به سوی شیراز حرکت کردیم ، نخست به شهر کلیل رسیدیم که شهرکی است دارای شهرها و باغ ها ومیوه های فراوان . " در شاهنامه فردوسی ، اقلید ( جَز ) نام داشته که به معنای جزیره است و این عنوان به این جهت بوده که در قسمت های جنوبی اقلید ، به دلیل فراوانی آب وبارندگی زیاد ، دریاچه هایی وجود داشته است . فرصت الدوله شیرازی در کتاب ارزشمند خود ( آثار عجم ) ، از اقلید نام می برد و در سفر شیراز به تهران ، در چمن آسپاس منزل کرده و چند شب را در آن جا گذرانده است . ابن بلخی در کتاب فارسنامه خود که بین سالهای 500 تا 550 هجری قمری نگاشته است ، در مورد اقلید می گوید : " اقلید ، شهرکی کوچک است و حصاری دارد و جامع و منبر دارد و هوای آن سردسیر است و آب آن خوش است و روان و میوه و غله از هر نوع است " . حمداله مستوفی در کتاب نزهت القلوب می نویسد : " اقلید شهری کوچک است و حصاری دارد و هوایش معتدل است و آب روان دارد و در او از همه نوع میوه است و غله . سورمق و ارجمان از توابع اقلید است ." سنگ نوشته ای مربوط به دوران ساسانیان بر دیواره حوض مشهور به دختر گبردر تل قلات قرار دارد که مشتمل بر 21 سطر خط پهلوی ساسانی است و کتیبه آن حدود 2متر طول و 88 سانتی متر عرض داشته وابعاد حوض6 / 1 متر طول و 1 متر عرض و 27 سانتی متر عمق می باشد و نشان از قدمت و رونق اقلیددر عهد ساسانیان دارد. ژان گوتر در کتاب خواجه تاجدار می نویسد : " سپاه آقامحمدخان قاجار با تصرف فارس، یک هفته در آسپاس و کوشک زر اتراق کرده و از آنجا به شیراز عزیمت نموده اند . " مادام ژان دیولافوا که همراه شوهرش مارسل دیولافوا باستان شناس فرانسوی در سال 1881 میلادی به ایران مسافرت کرده است ، در سفرنامه خود می نویسد : " به اقلید رفتیم تا مسجدی را که تعریف آن را شنیده بودیم ببینیم. خرابه های یک کاخ کوچک صفوی را هم دیدیم . هوای اقلید صاف ، آب آن گوارا و چشمه های فراوان دارد . " ایران شناس معروف آلمانی پروفسور والتر هیتس، چند سال پیش، ضمن خواندن آثار باستانی معروف به حوض دختر گبر در تل قلات اقلید ، مقالاتی در این زمینه نوشته است . مرحوم دهخدا ، در واژه نامه خود می نویسد : " اقلید شهرکی است واقع در استخر فارس، دارای ولایات و مزارع بیشمار ، دارای یک بخش مرکزی و مهم به نام سرحد چهاردانگه که سابقاً دشت روم گفته می شده است . " جاذبه های مذهبی و تفریحی شهرستان اقلید: اقلیدیکی ازکهن ترین شهرهای ایران به معنی کلیدسرزمین پارس باآثارباستانی ومذهبی، با بیش از 20 بقعه متبرکه و272 رقبه موقوفات، جاذبه های تفریحی و گردشگری تابلویی رنگارنگ از جلوه های قدرت خداوندی است که طبیعت زیبا و مردمان خون گرم و مهمان دوست آن مقدم شما را گلباران می کنند . 1-مسجد جامع اقلید : یکی از مساجد قدیمی ایران می باشد که از گذشته های دور مکانی مقدس بوده و کتیبه ای چوبی مبنی بر تعمیر مسجد در سال 849 هجری قمری و منبر منبت کاری شده ای مربوط به دوران صفوی ساخته شده به سال 1008 هجری قمری دارد که ارزشهای هنری فراوانی دارد . 2-امامزاده عبدالرحمن (ع) : در پای تپه ای کوچک بارگاه امامزاده عبدالرحمن(ع) از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) قرار دارد که گلزار شهدای گلگون کفن انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع مقدس در کنار آن قرار دارد. 3- امامزاده زینب خاتون(س): در مرکز شهر ودر محله ی قدیمی الیاسان بقعه ی مبارکه امامزاده زینب خاتون(س) از نوادگان امام محمد باقر (ع)قرار گرفته است . 4-امامزاده زبیده خاتون (س): بقعه ی مبارکه امامزاده زبیده خاتون (س) از نوادگان امام محمد باقر (ع) در مسیر جاده اقلید به یاسوج قرار داشته و به دلیل وجود قنات و چشمه سارها چشم انداز زیبایی را به وجود آورده است . 5-امامزاده سید محمد(ع) کافتر : این مجموعه ی زیارتی – سیاحتی شامل بارگاه مقدس امامزاده سیدمحمد (ع)از نوادگان حضرت ابالفضل العباس (ع) ، دریاچه ،قلعه کافوری (مربوط به دوره ی ساسانی)و کوههای سر به فلک کشیده زاگرس، یکی از زیباترین مناطقی است که پذیرای خیل مشتاقان و علاقمندان است . 6-امامزاده اسماعیل (ع): در روستایی به همین نام کوههای پوشیده از جنگل و باغ های مو(انگور) بارگاه مقدس امامزاده اسماعیل (ع) از نوادگان امام موسی کاظم (ع) را در برگرفته اند که گنبد و بارگاه آن به دستور شاه اسماعیل صفوی ساخته شده است. تفریح گاه غوره دان نیزدر نزدیکی آن قرار دارد . 7-امامزاده ابراهیم(ع): در دهستان خنجشت واقع گردیده و از نوادگان حضرت امام موسی کاظم (ع) می باشد . 8-امامزاده اسداله(ع): در روستای شولان ( بین مهجان و شولان ) قرار دارد و از نوادگان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 9-امامزاده جعفر(ع): در روستای بازبچه واقع گرذیده و از فرزندان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 10- امامزاده شاهزاده ابراهیم(ع): در بخش حسن آباد قرار دارد . 11-امامزاده شاه غیب(ع): در روستای آسپاس واقع شده است . 12-امامزاده شاه نجف(ع): در روستای جدول نو قرار دارد و احتمالاً از نوادگان امام علی (ع) می باشد . 13-امامزاده شمس الدین محمد (ع): در دهستان دزکرد واقع گردیده و از نوادگان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 14 -امامزاده عباس علی(ع): در روستای کوشک زر قرار گرفته و از نوادگان امام علی (ع) می باشد . علاوه بر امامزادگان مقبره اولیا الهی زیر مورد توجه مردم می باشد . سیدابوالحسن ،سیدمحمد ، سلطان ابراهیم ،پیر محمود ،علمدار ،با با عبدالله، 15-چشمه محمدرسول الله (ص) : از زیر یک تپه سنگی ، آب زلالی می جوشد که تفرجگاه محمد رسول الله را پدید آورده است . بر بلندای این تفرجگاه سنگ دُل دُل قرارداشته که نوعی نیایشگاه بوده است .وجود چشمه سارهای چال باباشاه و کَشکوک بر زیبایی این منطقه افزوده است .از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ،طرح جامع گردشگری این تفرج گاه در حال اجرا می باشد که آن رابه یکی از قطب های توریستی استان تبدیل می نماید . 16-حوض دختر گبر و کتیبه پهلوی : در مرکز شهر و بردامنه ی تپه سنگی قلات حوض دختر گبریادگاری از عهد ساسانی ، شامل سه پله و یک حوض با عمق کم وجود دارد که بر دیواره ی آن کتیبه ای به خط پهلوی ساسانی به طول 2 متر و عرض 88 سانتیمتر کنده شده است . 17-چشمه گور بهرام آسپاس : در کنار روستای آسپاس چشمه ای قرار دارد که نقل شده بهرام گور در هنگام شکار در آن فرو رفته است . بیشه زارهای سرسبز و قلعه بهرام گور و کوه شکارگاه و .... از جمله جاهای دیدنی مجاور این چشمه است . 18-تنگ براق و کتیبه ساسانی : در دوره ای زیبا فرو ریختن آب از صخره های بلند بهشتی را پدید آورده است که خنکای نسیم آن روح فزاست . در مجاور آبشار زیبای آن کتیبه ای به خط پهلوی از دوران ساسانی به جای مانده است . 19- رود کر. دشت های وسیع و کوههای پوشیده از برف منظره ای دل انگیز را در شهرستان اقليدبه نمایش درآورده است . 20-پارک انقلاب و پارك پارسيان : در مجاورت شهر اقلید چشمه سار چغرسیاه قرار گرفته است که پارک انقلاب و پارك پارسيان و گلزار شهدای گمنام در کنار این چشمه واقع شده است . 21-چشمه بالنگان حاجی آباد : مجاور روستای حاجی آباد تفریح گاه چشمه بالنگان خستگی را از جسم و جان مسافران جاده طریق الرضا(ع) می زداید . 22-قدمگاه سده : درختان کهنسال چشمه ی قدمگاه را که از زیر کوه می جوشد در برگرفته است . نزدیکی به شهر سده و آثاری مانند تپه نقاره خانه ، تپه فیلی و تپه مهرعلی فارسی از ویژگیهای این تفرجگاه زیبا می باشد . 23-چشمه چهل شهیدان دِژکرد : در مجاورت دهستان دژکرد زلال آب چشمه ساران در پای کوههای بلند با درختان با طراوت خویش تپه ماهورهای زیبا و جنگلی را طی می کند . این تفرجگاه دارای چشم اندازهای زیبا نظیر چشمه ، کوه و فضای سبز می باشد. 24-دریاچه کافتر: ایندریاچه که قابل قایقرانی و ماهیگیری است زیستگاه پرندگان می باشدویکی از مناطق مستعد در زمینه اکو توریسم بوده و طرح جامع آن در حال تهیه می باشد. 25- چشمه آب باریک: این چشمه در دامنه کوه و در فاصله 6 کیلومتری روستای آب باریک قرار دارد و در فصول بهار و تابستان بیش از 700 لیتر در ثانیه آبدهی دارد 26-ترناس و قله بل: ترناس در دامنه های قله بل قرار دارد و دارای چمن زارومناظر طبیعی و چشمه سار است که علاقمندان به کوهنوردی را به سوی خود فرا می خواند. مفاخر علمی فرهنگی: ¯ شیخ علی اکبر اقلیدی ¯ محمد دیّاب اقلیدی ¯ شیخ عبدالرحمان اقلیدی : از زاهدان عصرخود بوده و در سال 565 هجری وفات یافته است . ¯ شیخ عبدالعزیز اقلیدی : امامی متبحر در فنون عملیه ، بویژه فقه و حدیث و نخستین کسی است که بساط علم را در شیراز مبسوط نموده و در سال 610 هجری ، در شیراز وفات یافته و در قبرستان باهلیه مدفون است . ¯ شیخ عبداله ابن احمد الخالدی اقلیدی : عالمی فقیه که در صدق و صفا سخن می گفته و در سال 615 هجری در شیراز فوت کرده و در مقبره شیخ کبیر ( ابن خفیف ) مدفون است . ¯ خواجه کافی : زاویه دار معروف سده هفتم که اموال خود را صرف امور خیر ، می کرده است . ¯ علی ابن محمود اقلیدی : خطاطی معروف و توانا که مدت 3 ماه در سال 714 هجری ، نسخه ای از کتاب مولانا را خطاطی و در ترویج آیین مولویه همت داشته است . ¯ عبدالسلام اقلیدی : دستور ارشاد از شیخ جنید داشته و در ترویج طریقت صفوی نقش مهمی داشته است . ¯ درویش کمال اقلیدی : جزء سلسله حروفیه بوده و در سال 1002 هجری به دستور شاه عباس به قتل رسیده است . ¯ شیخ الاسلام اقلیدی : رهبری نهضت جنوب را علیه انگلیسی ها بر عهده داشته و در ایجاد وحدت بین مردم اقلید نقش داشته است . ¯ پیرغیب اقلیدی : که از منبت کاران معروف اقلید بوده ایت . ¯ استاد شاه محمد نجار اقلیدی : نجار هنرمندی که در زمینه منبت کاری استاد بوده است . ¯ استاد حبیب اله : وی فرزند استاد شاه محمد و نوه ی استاد پیر غیب اقلیدی است که این سه نفر از اواخر قرن دهم تا اواسط قرن یازدهم هجری قمری آثاری مانند منبر مسجد جامع و درب امامزاده ومحجر سلطان ابراهیم را ساخته اند . ¯ استاد ذبیح اله توانگر: که در منبت کاری استادی توانمند بود . ¯ غلامحسین روحانی: مشهور به سراج از شاعران برجسته اقلید که شعر های طنز او نزد مردم معروف است . ¯ روح الامین : از شاعران بزرگ اقلیدی که شعر هایی از او به یادگار مانده است ¯ شیخ مهدی فقیه اقلیدی : در سده اخیر می زیسته و عارفی برجسته و مجتهدی بزرگ بود که هنگام سلام نماز پاسخ سلام را از حضرت ختمی مرتبت محمد (ص) می شنیده و نقل می کنند که در حرم ائمه داخل نمی شده ، مگر آنکه پاسخ سلام خویش را از آن امام می شنیده است وضعیت جغرافیایی شهرستان اقلید وضعیت جغرافیایی شهرستان اقلید که مرکز آن شهر اقلید می باشد،در شمال استان فارس واقع گردیده و با وسعت 7054 کیلومتر مربع حدود 7/5 درصد کل مساحت خاکی استان را به خود اختصاص داده است این شهرستان در محدوده جغرافیایی 52 درجه و 55 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 13 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است و از شمال به شهرستان آباده،از جنوب به شهرستانهای مرودشت و سپیدان،از شرق به شهرستان های خرمبید وپاسارگادو از غرب به استانهای اصفهان(شهرستان سمیرم)وکهکیلویه و بویراحمد(شهرستان یاسوج) محدود می شود. راه های ارتباطی:اقلید ، در فاصله 18 کیلومتری سورمق(بزرگراه شیراز –اصفهان) قرار گرفته و فاصله آن تا شیراز از مسیر اصلی 275 کیلومتر و از مسیرسرحد چهار دانگه( دشت بکان) 220 کیلومتر و تا اصفهان 230 کیلومتر و تا یزد 210 کیلومتر وتا یاسوج 175کیلومتروتاتهران 680کیلومتراست.عبور بزرگراه یزد – یاسوج(طریق الرضا) از اقلید ، موجب کوتاهی راه ارتباطی این دو استان می شود . آب و هواي اقلید،در آب و هوای کوهستانی شرق زاگرس بازمستان سرد و طولانی وتابستانی معتدل و ملایم قرار گرفته است بارندگی :میانگین بارندگی سالیانه در این شهرستان بین 300 تا 330 میلی متر در مرکز شهر و روستاهای اطراف و در ارتفاعات بین 400 تا 600 میلیمتر می باشد بطوریکه تاکنون بیشترین بارندگی مربوط به سال 83 – 82 با میزان 605 میلیمتر و کمترین بارندگی مربوط به سال 78- 77 با میزان 9/150 میلیمتر بوده است. بیشترین بارش در منطقه نیز به صورت برف می باشد. درجه حرارت:این شهرستان به علت کوهستانی بودن دارای زمستانی سرد و تابستانی معتدل و دلپذیر می باشد و به علت اختلاف ارتفاع زیاد آن از سطح دریا درجه حرارت در آن متغییر می باشد چنانچه در طول سال حداقل درجه حرارت برابر با 22- درجه سانتیگرادو حداکثر آن برابر با 37 درجه سانتیگراد در سردترین و گرمترین ماه سال می باشد. باد : شهرستان اقلید از نواحی بادخیز استان بوده و اکثر مواقع سال سرعت باد در این منطقه قابل ملاحظه می باشد. مسیر ورزش باد در ماههای مختلف سال متفاوت بوده، اما به طور معمول به سمت جنوب غربی تا غرب است. سرعت باد بنا به گزارش های ثبت شده تا 160 کیلومتر در ساعت رسیده است. دشت ها و کوهها: این شهرستان در منطقه کوهستانی(پیشکوه های داخلی زاگرس) قرار گرفته و هیچ نقطه ی آن کمتر از 2000 متر از سطح دریا ارتفاع ندارد. میانگین ارتفاع 2300 متر از سطح دریا واز نظر مساحت ، پنجمین شهر استان می باشد و بلندترین شهردرفارس و ششمین شهر مرتفع کشور است. مهمترین دشتهای شهرستان اقلید :دشت بکان:که هم اکنون طرح اسکان عشایر در چهار شهرک در این دشت اجرا گردیده است. · دشت سده و آسپاس: دشتهای سده و آسپاس دو دشت به هم چسبیده هستند که مساحت آنها 1688 کیلومترمربع می باشد. · دشت نمدان: این دشت یکی از مناطق عمده ییلاقی ایل های قشقایی و خمسه است. در واقع مجموعه ای از سه دشت به هم پیوسته ساریتان، شادکام و نمدان است. میانگین ارتفاع این دشت از سطح دریا 2200 متر و حداکثر ارتفاع آن 3370 متر است. مهمترین کوه های شهرستان: v کوه سفید :این رشته کوه از 30 کیلومتری شمال غربی اقلید آغاز شده و به صورت قوسی رو به جنوب شهرستان ادامه می یابد و سپس به سوی شمال منحرف شده و در شرق اقلید پایان می یابد ،دارای 950 کیلومتر وسعت بوده و به دلیل بارش برف در زمستان ، در بیشتر روزهای سال سفیدپوش است . علت نامگذاری این کوه به سفید نیز همین دلیل است . اگر چه برخی گفته اند : چون ازسنگ های سفیدتشکیل شده ، کوه سفید نامیده شده است و از کوههای انگه دونی، خرمنکوه، علی آباد، درغوک، سلمه کوه، تنگ کورک، بِل و یال خری تشکیل یافته و بلندترین قله آن بِل نام دارد که 3943 متر ارتفاع داشته و در 14 کیلومتری جنوب شرقی اقلید واقع شده است. v کوه بکان: این کوه در 14 کیلومتری جنوب شهرسده قرار دارد و ارتفاع آن 3117 متر می باشد که از جنوب غربی به کوه لای سواری و از شمال شرقی به کوه لیلمان متصل است. رودخانه ها و دریاچه ها: این شهرستان ، حوزه ی آبریز دریاچه مهارلو و بختگان می باشد . به این صورت که قسمتی از آب مربوط به چشمه سارها به سمت جنوب سرازیر می شوندو شعبه ای از رود کر را تشکیل می دهند و به دریاچه مهارلو و بختگان می ریزد . رودخانه بروک و هِرا ، از رودهایی هستند که جریان های سیلابی را ازشهر اقلید خارج می کنند . مهمترین رودخانه های شهرستان : Ø رودخانه سفید: Ø رودخانه گاوگدار: از چشمه های سده ، بالنگان، آسپاس ورود اوجان سرچشمه می گیرد . این دو رودخانه با گذشتن از تنگ براق با شاخه دِژکُرد یکی شده و به نام رودخانه کر وارد شهرستان مرودشت می شود . Ø رودخانه شادکام : در دشت نمدان جریان دارد که سرچشمه آن دو شاخه فرعی رودخانه اران و شیخ احمدمی باشد. رودخانه شادکام در وسط دشت به صورت زهکشی عمل کرده و سیلابهای منطقه را به دریاچه کافتر می ریزد. این رودخانه از دشت نمدان تا دریاچه کافتر در زمره رودخانه های دائمی به شمار می آید. دریاچه کافتر: دریاچه کافتردر فاصله 45 کیلومتری جنوب شهر اقلید در کنار روستای کافتر ، دشت نمدان را به صورت حوضه ای بسته درآورده است . این دریاچه در سالهای پر آب حداکثر 48 کیومتر مربع و در سالهای خشک حدود 5 کیلومتر مربع وسعت داشته و به صورت میانگین حدود 23 کیلومتر مربع وسعت دارد. دریاچه کافتر که دومین دریاچه طبیعی آب شیرین فارس می باشد با وجود عمق ناچیز از نظر زیست محیطی و جذب پرندگان مهاجر اهمیت زیادی دارد و سالانه 30 هزار پرنده مهاجر از نواحی سیبری و آلاسکا به این منطقه کوچ می کنند . این دریاچه ، محل پرورش انواع ماهی ها، همچون کپور و آمور می باشد جمعیت و تقسیمات کشوری : شهرستان اقلید با داشتن حدود 103000 نفرجمعیت ساکن و حدود 50000 نفر جمعیت عشایری و مهاجر پر جمعیت ترین شهرستان شمال استان پهناور فارس است . بخش ها و دهستان ها: شهرستان اقلیدبا7054 کیلومترمربع وسیع ترین شهرستان در شمال فارس بوده و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای سه بخش مرکزی، سده و حسن آباد و دو نقطه شهری (اقلید – سده) و8 دهستان (سده – دژکرد – آسپاس – حسن آباد – احمد آباد – بکان – خنجشت و شهرمیان) می باشد . همچنین این شهرستان دارای 396 پارچه آبادی است که 85 پارچه آبادی مسکونی و مابقی خالی از سکنه می باشد. طبق قانون تقسیمات کشوری شهرستان اقلید در سال 1354 ایجاد و به تصویب دولت رسیده است . پوشش گیاهی ونمونه جانوری : در کوهستان های اقلید ، درختان بنه ، بادام کوهی ، ارژن ، کُندُر ، کُما و گیاهان خوراکی ، مانند قارچ ، جاشیر ، پیاز کوهی ، چیویل ، بِلهَر ، لیزک ، کنگر ، ریواس به فراوانی دیده می شود در سراسر منطقه گیاهان دارویی مانند گل هُرمونِه،زیره کوهی،کاسنی، آویشن ، گل مادردختر ، بو مادران ،پونه کوهی، شاتره و توسک و گیاهان صنعتی مانند شیرین بیان ،گون وآنغوزه و.. وجود دارد. یکی از گیاهان تیره لاله به نام لاله ی واژگون ، در دامنه ی کوه های این شهرستان وجود دارد که نام محلی آن گل اشک می باشد و زمان شکوفایی آن اواخر فروردین ماه است . گونه ای بلبل ، به نام ( بلبل هَزار )در اقلید وجود دارد که در اوایل بهار از گرمسیر به باغ های اقلید وارد شده و شروع به لانه سازی و تخم گذاری می کند و صدایی دلنشین و منحصر به فرد دارد. جزء پرندگان کمیاب بوده وتنهادراقلیدویکی دو نقطه ی دیگر ایران یافت می شود. در دامنه ها و ارتفاعات اقلید ، پستاندارانی همچون بز کوهی ( پازن ) ، خرگوش ، پلنگ ، گرگ و آهو دیده می شوند و پرندگانی چون کبک و بلدرچین نیز به وفور یافت می شود . وضعیت تاریخی وجه تسمیه و سابقه تاریخی : در مورد وجه تسمیه اقلید در فارس نامه ناصری مرحوم حاج میرزا حسین فسائی آمده است: "اقلید در لغت عرب به معنای کلید است که آن را مفتاح گویند یعنی آن بلوک کلید گشودن مملکت فارس است ، هر آن که آن را فتح نمود گویا فارس را فتح نموده است . " مردم ( دال ) کلمه کلید را به ( لام ) تبدیل کرده و در محاورات خود کلیل می گفته اند . اقلید در آثار جهانگردان و نویسندگان: آنچه می توان درباره قدمت تاریخی شهرستان اقلید بیان نمود به استناد آثاری است که از کتب تاریخی و سفرنامه های جهانگردان به جای مانده و بیانگر این است که اقلید در دوران پیش از اسلام نیز شهری آباد و مطرح بوده است . ابن بطوطه ، مورخ مراکشی در سفرنامه خود که در سال 725 هجری تألیف شده ، می نویسد : " وقتی از اصفهان به سوی شیراز حرکت کردیم ، نخست به شهر کلیل رسیدیم که شهرکی است دارای شهرها و باغ ها ومیوه های فراوان . " در شاهنامه فردوسی ، اقلید ( جَز ) نام داشته که به معنای جزیره است و این عنوان به این جهت بوده که در قسمت های جنوبی اقلید ، به دلیل فراوانی آب وبارندگی زیاد ، دریاچه هایی وجود داشته است . فرصت الدوله شیرازی در کتاب ارزشمند خود ( آثار عجم ) ، از اقلید نام می برد و در سفر شیراز به تهران ، در چمن آسپاس منزل کرده و چند شب را در آن جا گذرانده است . ابن بلخی در کتاب فارسنامه خود که بین سالهای 500 تا 550 هجری قمری نگاشته است ، در مورد اقلید می گوید : " اقلید ، شهرکی کوچک است و حصاری دارد و جامع و منبر دارد و هوای آن سردسیر است و آب آن خوش است و روان و میوه و غله از هر نوع است " . حمداله مستوفی در کتاب نزهت القلوب می نویسد : " اقلید شهری کوچک است و حصاری دارد و هوایش معتدل است و آب روان دارد و در او از همه نوع میوه است و غله . سورمق و ارجمان از توابع اقلید است ." سنگ نوشته ای مربوط به دوران ساسانیان بر دیواره حوض مشهور به دختر گبردر تل قلات قرار دارد که مشتمل بر 21 سطر خط پهلوی ساسانی است و کتیبه آن حدود 2متر طول و 88 سانتی متر عرض داشته وابعاد حوض6 / 1 متر طول و 1 متر عرض و 27 سانتی متر عمق می باشد و نشان از قدمت و رونق اقلیددر عهد ساسانیان دارد. ژان گوتر در کتاب خواجه تاجدار می نویسد : " سپاه آقامحمدخان قاجار با تصرف فارس، یک هفته در آسپاس و کوشک زر اتراق کرده و از آنجا به شیراز عزیمت نموده اند . " مادام ژان دیولافوا که همراه شوهرش مارسل دیولافوا باستان شناس فرانسوی در سال 1881 میلادی به ایران مسافرت کرده است ، در سفرنامه خود می نویسد : " به اقلید رفتیم تا مسجدی را که تعریف آن را شنیده بودیم ببینیم. خرابه های یک کاخ کوچک صفوی را هم دیدیم . هوای اقلید صاف ، آب آن گوارا و چشمه های فراوان دارد . " ایران شناس معروف آلمانی پروفسور والتر هیتس، چند سال پیش، ضمن خواندن آثار باستانی معروف به حوض دختر گبر در تل قلات اقلید ، مقالاتی در این زمینه نوشته است . مرحوم دهخدا ، در واژه نامه خود می نویسد : " اقلید شهرکی است واقع در استخر فارس، دارای ولایات و مزارع بیشمار ، دارای یک بخش مرکزی و مهم به نام سرحد چهاردانگه که سابقاً دشت روم گفته می شده است . " جاذبه های مذهبی و تفریحی شهرستان اقلید: اقلیدیکی ازکهن ترین شهرهای ایران به معنی کلیدسرزمین پارس باآثارباستانی ومذهبی، با بیش از 20 بقعه متبرکه و272 رقبه موقوفات، جاذبه های تفریحی و گردشگری تابلویی رنگارنگ از جلوه های قدرت خداوندی است که طبیعت زیبا و مردمان خون گرم و مهمان دوست آن مقدم شما را گلباران می کنند . 1-مسجد جامع اقلید : یکی از مساجد قدیمی ایران می باشد که از گذشته های دور مکانی مقدس بوده و کتیبه ای چوبی مبنی بر تعمیر مسجد در سال 849 هجری قمری و منبر منبت کاری شده ای مربوط به دوران صفوی ساخته شده به سال 1008 هجری قمری دارد که ارزشهای هنری فراوانی دارد . 2-امامزاده عبدالرحمن (ع) : در پای تپه ای کوچک بارگاه امامزاده عبدالرحمن(ع) از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) قرار دارد که گلزار شهدای گلگون کفن انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع مقدس در کنار آن قرار دارد. 3- امامزاده زینب خاتون(س): در مرکز شهر ودر محله ی قدیمی الیاسان بقعه ی مبارکه امامزاده زینب خاتون(س) از نوادگان امام محمد باقر (ع)قرار گرفته است . 4-امامزاده زبیده خاتون (س): بقعه ی مبارکه امامزاده زبیده خاتون (س) از نوادگان امام محمد باقر (ع) در مسیر جاده اقلید به یاسوج قرار داشته و به دلیل وجود قنات و چشمه سارها چشم انداز زیبایی را به وجود آورده است . 5-امامزاده سید محمد(ع) کافتر : این مجموعه ی زیارتی – سیاحتی شامل بارگاه مقدس امامزاده سیدمحمد (ع)از نوادگان حضرت ابالفضل العباس (ع) ، دریاچه ،قلعه کافوری (مربوط به دوره ی ساسانی)و کوههای سر به فلک کشیده زاگرس، یکی از زیباترین مناطقی است که پذیرای خیل مشتاقان و علاقمندان است . 6-امامزاده اسماعیل (ع): در روستایی به همین نام کوههای پوشیده از جنگل و باغ های مو(انگور) بارگاه مقدس امامزاده اسماعیل (ع) از نوادگان امام موسی کاظم (ع) را در برگرفته اند که گنبد و بارگاه آن به دستور شاه اسماعیل صفوی ساخته شده است. تفریح گاه غوره دان نیزدر نزدیکی آن قرار دارد . 7-امامزاده ابراهیم(ع): در دهستان خنجشت واقع گردیده و از نوادگان حضرت امام موسی کاظم (ع) می باشد . 8-امامزاده اسداله(ع): در روستای شولان ( بین مهجان و شولان ) قرار دارد و از نوادگان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 9-امامزاده جعفر(ع): در روستای بازبچه واقع گرذیده و از فرزندان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 10- امامزاده شاهزاده ابراهیم(ع): در بخش حسن آباد قرار دارد . 11-امامزاده شاه غیب(ع): در روستای آسپاس واقع شده است . 12-امامزاده شاه نجف(ع): در روستای جدول نو قرار دارد و احتمالاً از نوادگان امام علی (ع) می باشد . 13-امامزاده شمس الدین محمد (ع): در دهستان دزکرد واقع گردیده و از نوادگان امام موسی کاظم (ع) می باشد . 14 -امامزاده عباس علی(ع): در روستای کوشک زر قرار گرفته و از نوادگان امام علی (ع) می باشد . علاوه بر امامزادگان مقبره اولیا الهی زیر مورد توجه مردم می باشد . سیدابوالحسن ،سیدمحمد ، سلطان ابراهیم ،پیر محمود ،علمدار ،با با عبدالله، 15-چشمه محمدرسول الله (ص) : از زیر یک تپه سنگی ، آب زلالی می جوشد که تفرجگاه محمد رسول الله را پدید آورده است . بر بلندای این تفرجگاه سنگ دُل دُل قرارداشته که نوعی نیایشگاه بوده است .وجود چشمه سارهای چال باباشاه و کَشکوک بر زیبایی این منطقه افزوده است .از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ،طرح جامع گردشگری این تفرج گاه در حال اجرا می باشد که آن رابه یکی از قطب های توریستی استان تبدیل می نماید . 16-حوض دختر گبر و کتیبه پهلوی : در مرکز شهر و بردامنه ی تپه سنگی قلات حوض دختر گبریادگاری از عهد ساسانی ، شامل سه پله و یک حوض با عمق کم وجود دارد که بر دیواره ی آن کتیبه ای به خط پهلوی ساسانی به طول 2 متر و عرض 88 سانتیمتر کنده شده است . 17-چشمه گور بهرام آسپاس : در کنار روستای آسپاس چشمه ای قرار دارد که نقل شده بهرام گور در هنگام شکار در آن فرو رفته است . بیشه زارهای سرسبز و قلعه بهرام گور و کوه شکارگاه و .... از جمله جاهای دیدنی مجاور این چشمه است . 18-تنگ براق و کتیبه ساسانی : در دوره ای زیبا فرو ریختن آب از صخره های بلند بهشتی را پدید آورده است که خنکای نسیم آن روح فزاست . در مجاور آبشار زیبای آن کتیبه ای به خط پهلوی از دوران ساسانی به جای مانده است . 19- رود کر. دشت های وسیع و کوههای پوشیده از برف منظره ای دل انگیز را در شهرستان اقليدبه نمایش درآورده است . 20-پارک انقلاب و پارك پارسيان : در مجاورت شهر اقلید چشمه سار چغرسیاه قرار گرفته است که پارک انقلاب و پارك پارسيان و گلزار شهدای گمنام در کنار این چشمه واقع شده است . 21-چشمه بالنگان حاجی آباد : مجاور روستای حاجی آباد تفریح گاه چشمه بالنگان خستگی را از جسم و جان مسافران جاده طریق الرضا(ع) می زداید . 22-قدمگاه سده : درختان کهنسال چشمه ی قدمگاه را که از زیر کوه می جوشد در برگرفته است . نزدیکی به شهر سده و آثاری مانند تپه نقاره خانه ، تپه فیلی و تپه مهرعلی فارسی از ویژگیهای این تفرجگاه زیبا می باشد . 23-چشمه چهل شهیدان دِژکرد : در مجاورت دهستان دژکرد زلال آب چشمه ساران در پای کوههای بلند با درختان با طراوت خویش تپه ماهورهای زیبا و جنگلی را طی می کند . این تفرجگاه دارای چشم اندازهای زیبا نظیر چشمه ، کوه و فضای سبز می باشد. 24-دریاچه کافتر: ایندریاچه که قابل قایقرانی و ماهیگیری است زیستگاه پرندگان می باشدویکی از مناطق مستعد در زمینه اکو توریسم بوده و طرح جامع آن در حال تهیه می باشد. 25- چشمه آب باریک: این چشمه در دامنه کوه و در فاصله 6 کیلومتری روستای آب باریک قرار دارد و در فصول بهار و تابستان بیش از 700 لیتر در ثانیه آبدهی دارد 26-ترناس و قله بل: ترناس در دامنه های قله بل قرار دارد و دارای چمن زارومناظر طبیعی و چشمه سار است که علاقمندان به کوهنوردی را به سوی خود فرا می خواند. مفاخر علمی فرهنگی: ¯ شیخ علی اکبر اقلیدی ¯ محمد دیّاب اقلیدی ¯ شیخ عبدالرحمان اقلیدی : از زاهدان عصرخود بوده و در سال 565 هجری وفات یافته است . ¯ شیخ عبدالعزیز اقلیدی : امامی متبحر در فنون عملیه ، بویژه فقه و حدیث و نخستین کسی است که بساط علم را در شیراز مبسوط نموده و در سال 610 هجری ، در شیراز وفات یافته و در قبرستان باهلیه مدفون است . ¯ شیخ عبداله ابن احمد الخالدی اقلیدی : عالمی فقیه که در صدق و صفا سخن می گفته و در سال 615 هجری در شیراز فوت کرده و در مقبره شیخ کبیر ( ابن خفیف ) مدفون است . ¯ خواجه کافی : زاویه دار معروف سده هفتم که اموال خود را صرف امور خیر ، می کرده است . ¯ علی ابن محمود اقلیدی : خطاطی معروف و توانا که مدت 3 ماه در سال 714 هجری ، نسخه ای از کتاب مولانا را خطاطی و در ترویج آیین مولویه همت داشته است . ¯ عبدالسلام اقلیدی : دستور ارشاد از شیخ جنید داشته و در ترویج طریقت صفوی نقش مهمی داشته است . ¯ درویش کمال اقلیدی : جزء سلسله حروفیه بوده و در سال 1002 هجری به دستور شاه عباس به قتل رسیده است . ¯ شیخ الاسلام اقلیدی : رهبری نهضت جنوب را علیه انگلیسی ها بر عهده داشته و در ایجاد وحدت بین مردم اقلید نقش داشته است . ¯ پیرغیب اقلیدی : که از منبت کاران معروف اقلید بوده ایت . ¯ استاد شاه محمد نجار اقلیدی : نجار هنرمندی که در زمینه منبت کاری استاد بوده است . ¯ استاد حبیب اله : وی فرزند استاد شاه محمد و نوه ی استاد پیر غیب اقلیدی است که این سه نفر از اواخر قرن دهم تا اواسط قرن یازدهم هجری قمری آثاری مانند منبر مسجد جامع و درب امامزاده ومحجر سلطان ابراهیم را ساخته اند . ¯ استاد ذبیح اله توانگر: که در منبت کاری استادی توانمند بود . ¯ غلامحسین روحانی: مشهور به سراج از شاعران برجسته اقلید که شعر های طنز او نزد مردم معروف است . ¯ روح الامین : از شاعران بزرگ اقلیدی که شعر هایی از او به یادگار مانده است ¯ شیخ مهدی فقیه اقلیدی : در سده اخیر می زیسته و عارفی برجسته و مجتهدی بزرگ بود که هنگام سلام نماز پاسخ سلام را از حضرت ختمی مرتبت محمد (ص) می شنیده و نقل می کنند که در حرم ائمه داخل نمی شده ، مگر آنکه پاسخ سلام خویش را از آن امام می شنیده است
+ نوشته شده در دوشنبه بیست و سوم بهمن ۱۳۹۱ ساعت 19:8 توسط مهندس ایمان رستگار
|
سرامیک مشتق از کلمه keramos یونانی است که به معنی سفالینه یا شئی پخته شده است. در واقع منشا پیدایش این علم همان سفالینههای ساخته شده توسط انسانهای اولیه هستند. در واقع قبل از کشف و استفاده فلزات، بشر از گلهای رس به علت وفور و فراوانی آنها و همچنین شکلگیری بسیار خوب آنها در در صورت مخلوط شدن با آب و درجه حرارت نسبتاً پایین پخت آنها استفاده میکرد. آلومینوسیلیکاتها که خاکهای رسی خود آنها به حساب میآیند، از عناصر آلومینیوم، سیلیسم و اکسیژن ساخته میشوند که این سه عنصر بر روی هم حدود 85 درصد پوسته جامد کره زمین را تشکیل میدهند. این سه عنصر فراوانترین عناصر پوسته زمین هستند.