تالک
بازدید : 802 مرتبه
تاریخ : یکشنبه 2 آبان 1389
با توجه به تركیب كانی شناسی، درجه خلوص، وجود ناخالصی مختلف و نوع ناخالصی ها و كاربرد، تالك انواع مختلفی دارد كه به شرح زیر می‌باشد:

•تالک Talc ( Steatite )
این کانی سیلیکات منیزیم آب دار با فرمولMg3Si4O10(OH)2 است که در سیستم مونوکلینیک و تری کلینیک متبلور می شود و به رنگ سبز کم رنگ تا سبز تیره یا خاکستری متمایل به سبز و همچنین سفید، سفید- نقره ای، خاکستری، متمایل به قهوه ای و در حالت پودری معمولاً به رنگ سفید است. تالک دارای جلای مرواریدی و لمس چرب بوده و نیمه شفاف است و دارای سختی 1 و چگالی 83/2 – 58/2 می باشد. این کانی در رده سیلیکات های ورقه ای قرار می گیرد.
تالک کمتر در طبیعت به صورت خالص یافت می شود. این کانی اگر به صورت خالص باشد از 36/63% SiO2 =،98/31 % MgO = و 75/4 % H2O = تشکیل شده است.
کانی های : ترمولیت Ca Mg3 (SiO3)4، سرپانتین 3MgO.2SiO2.2H2O، منیزیت MgCO3، کلسیت CaCO3، آنتوفیلیتMg7(Si4O11)2(OH)2، میکاK(Mg,Fe)3AlSi3O10(OH,F)2، کلریت 5(Mg,Fe)O.Al2O3.3SiO2.4H2O، دولومیت )2 (Ca,Mg)(CO3به عنوان کانی همراه و در پیوند با تالک در ذخایر این ماده معدنی به چشم می خورند.
ناخالصی های آهن مانند لیمونیت FeO(OH).nH2O، منیتیتFe2O3، پیریت FeS2، کربن، کوارتز و اکسید منگنز MnO نیز ممکن است همراه تالک وجود داشته باشد.
تركیب شیمیایی تالك و كانیهای همراه در جدول ذیل گزارش شده است.


جدول 4- تركیب شیمیایی تالك و كانیهای همراه (رو و دیگران، 1983)

•استئاتیت (Steatite) یا سنگ صابون Soapstone
سنگ صابون (Soap Stone) اصطلاح اصطلاحی است برای سنگهای توده‌ای که کانی تالک در آن از مقادیر متفاوت در حد خالص تا کمتر از 50 % را در بر می گیرند.
در واقع معمولاً واژه سنگ صابون برای سنگهای توده‌ای تالكی و ناخالص و بسیار نرم بكار می‌رود. حال آنكه تالک های توده ای با خلوص بالا را استئاتیت (Steatite)می گویند. به سنگهای صابون، طلق گدازه نیز اطلاق می‌گردد.
از این سنگ روی دستشوئی آزمایشگاههای شیمی، سطح نیمكت‌ها، جعبه و تابلوهای برق و سطح سنگها برای مصارف مخصوص كشیده می‌شود.
رنگ آن سفید یا خاكستری با سایه‌های مختلف، گاهی اوقات متمایل به سبز یا متمایل به قرمز با حالت چوبی یا صابونی است. استئاتیت غالبا بصورت متبلور است و كمتر از 5/1 درصد كلسیت، 5/1 اكسیدهای آهن و 4 درصد آلومینا دارد. به آسانی سوراخ شده، اره گردیده و به راحتی خرد می‌شود. از این نوع تالك عموماً در ساخت عایق‌های الكتریكی و الكترونیكی استفاده می‌شود.
اخیراً استئاریت به نوعی تالک که برای ساخت عایق های الکترونیکی مناسب است، اطلاق می شود.

•پات استون:
نمونه ناخالص توده‌ای تالك یا سنگ صابونی است. معمولا رنگ آن متمایل به خاكستری، سبز تیره، خاكستری آهنی یا سیاه متمایل به خاكستری می‌باشد.

•رنسلائریت:
نمونه پذیر و مورف (شكل كاذب) سنگ صابونی می‌باشد. رنگ آن سفید، سیاه بوده و از تالك معمولی سخت‌تر است دارای حالت رشته‌ای بوده و جلای زیادی دارد كه برای جا قلم و ادوات ونیز وسایل تزئینی بكار می‌رود.

•گچ خیاطی (گچ فرانسوی):
نوعی سنگ صابون نرم و توده‌ای است كه در خیاطی برای نشان گذاشتن پارچه و لباس بكار می‌رود. همچنین از گچ فرانسوی در تولید مواد شمعی و قلم ابرو استفاده می‌گردد.

•پیروفیلیت:
پیروفیلیت یك سیلیكات آلومینیوم آب دار(نمونه آلومینیوم‌دار تالك) به فرمول Al2Si4O10(OH)2 با ساختمان شبیه تالك ( به جای منیزیم، آلومینیوم جانشین آن شده است) است.
پیروفیلیت شباهت و تفاوت‌های زیادی با تالک دارد و به شكل‌های مختلف ظاهر می‌شود، خواص آن به مواد همراه آن بستگی دارد.
پیروفیلیت دارای خواص مشابهی با تالك نظیر: عدم تاثیر پذیری از لحاظ شیمیایی، قدرت عایق‌پذیری بالا، نقطه ذوب بالا و قابلیت هدایت الكتریكی پایین می‌باشد و به همین جهت اغلب با تالك اشتباه می‌شود. بیشترین كاربرد آن در صنایع سرامیك و اجسام نسوز و مقاوم است. این كانی با توجه به اینكه دارای خصوصیات مشابه با تالك است ولی از نظر ژنز متفاوت می‌باشد و بیشتر در سنگهای دگرگونی با تركیب اسیدی یافت می‌شود.

كانی های مهم پیروفیلیت :
پیروفیلیت کلریتی
در این نوع پیروفیلیت مقدار 28-24 % , Al2O3 = 5/0-2/0 % , K2O = 2/0% Fe2O3 = می باشد و به عنوان پرکننده در لاستیک، رنگ و پلاستیک استفاده می شود.

پیروفیلیت کلسدونی
در این نوع پیروفیلیت مقدار 15-13 % , Al2O3 = 5/0-2/0 % , K2O = 4/0% Fe2O3 = می باشد و به عنوان نسوزهای تماسی استفاده می شود.

پیروفیلیت کلسدونی
در این نوع پیروفیلیت مقدار 20-15 % , Al2O3 = 8/0-4/0 % , K2O = 5/0% Fe2O3 = می باشد.

پیروفیلیت سرسیتی
در این نوع پیروفیلیت مقدار 22-18 % , Al2O3 = 3-5/0 % , K2O = 5/0% Fe2O3 = می باشد و به عنوان سفید آلات، کاشی کف، چینی های الکتریکی استفاده می شود.

ذخایر پیروفیلیت به دو صورت گرمابی و دگرگونی یافت می شوند. به هنگام آلتراسیون، در سنگهای آذرین اسیدی و حد واسط به ویژه توفها و در شرایط مناسب در زونهای مشخص، پیروفیلیت تشكیل می شود.
ذخایر پیروفیلیت گرمابی بیشتر در زونهای گسلی تشكیل می شوند. در بیشتر ذخایر پیروفیلیت، زون بندی منظم دیده می شود. این زون بندی از سطح به سوی عمق شامل: زون سیلیسی، زون آلونیت، زون كائولینیت، زون پیروفیلیت، زون سرسیت و سرانجام زون مونتموریونیت است. كانی هایی كه همراه با پیروفیلیت پیدا می شوند شامل: پیروفیلیت، آلونیت، كلسدونی، كائولینیت، كلریت، دیاسپور و سریسیت می شوند. ذخایر پیروفیلیت نوع دگرگونی از اهمیت كمتری برخوردارند. توفهای اسیدی در شرایط مناسب به پیروفیلیت شیست دگرگون می شوند.

•سرپانتین:
سیلیكات منیزیم آبدار به فرمول Mg6(Si4O10)(OH)2 می‌باشد. سرپانتین دارای شكستگی صدفی و لمس كمی صابونی است. ناخالصی‌های سرپانتین معمولا كلسیت و كوارتز می‌باشد. موارد استفاده آن بطور عموم كارهای زینتی و گاه بعنوان ساختمانی است. نمونه‌های رشته‌ای آن كریزوتیل نام دارد كه به عنوان آزبست های تجارتی مورد استفاده واقع می‌گردند.

•آنتوفیلیت:
آنتوفیلیت جزء دسته آمفیبولهای ارتورومبیك است. تركیب شیمیایی آن سیلیكات آهن منیزیم است به فرمول (Mg,Fe)77Si8O22)(OH)2 شكل ظاهری آن معمولاً بصورت اجتماعی از سوزنهای منشوری و یا رشته‌ای شعاعی است. آنتوفیلیت یكی از انواع آزبست ها (پنبه نسوز) است و دارای خاصیت انعطاف‌پذیری اندك می‌باشد و از مقاومت شیمیایی بالایی در مقابل اسیدها و آلكالی‌ها برخوردار است. همچنین مقاومتش در مقابل افزایشی دما بسیار خوب می‌باشد.

•ترمولیت:
این كانی جزو دسته آمفیبول های منوكلینیك است. تركیب شیمیایی آن سیلیكات منیزیم كلسیم‌دار به فرمول Ca2Mg5Si8O22(OH)2 می‌باشد. ترمولیت معمولی‌ترین و پایدارترین كانی گروه تالك است كه بصورت رشته‌ای یا لایه‌‌های بسیار نازك دیده می‌شود. تالك ترمولیتی كه گاهی تالك سخت خوانده می‌شود، حاوی 6 تا 10 درصد كلسیت و مقداری دولومیت است و درصدهای مختلفی از تالكهای ورقه‌ای نرم، سرپانتین‌های گروه تالك و مواد آمفیبولی غیر آزبستی را نیز دارد.

•لاوا:
اصطلاحی است كه دربازرگانی تجارتی برای بلوك‌های تالك یا فرآورده‌های تالك های بلوكی بكار برده می‌شود.

•تالك مخلوط:
تالك مخلوط در واقع مخلوطی از تالك نرم، روشن شیستی، تالك نرم ورقه‌ای، سرپانتین، دولومیت، كلسیت و تعدادی كانیهای فرعی می‌باشد. تالك مخلوط با درجه خلوص پایین حاوی تالك، كلریت و دولومیت است.

•تالك رشته‌ای:
تالك رشته ای به تالك هایی اطلاق می‌شود كه حاوی مقدار گسترده‌ای كانیهای آزبستی باشد.

•تالك نرم - ورقه‌ای:
تالك نرم - ورقه‌ای حاصل متاسوماتیسم سنگهای كربنات منیزیم‌دار رسوبی است كه غالبا حاوی كلریت می‌باشد و بیشترین مورد استفاده را در بین دیگر انواع تالك دارد.