علم سرامیک

________________________________________

سراميک ها ممکن است لعاب دار و يا بدون لعاب باشند. لعاب کاشي ها در انوع مختلف در دسترس هستند لعاب مات، نيمه براق، براق، سفيد يا رنگي و گلدار، همچنين خشت کاشي نيز در ابعاد، اشکال متنوع داراي سطحي صاف يا بر جسته، زبر يا طرحدار مي باشد که بر حسب مورد ومحل مصرف انتخاب مي شوند. خشک کاشي را که به آن بسيکوييت مي گويند به کمک لعاب مورد نظر اندود مي کنند و اين لعاب به صورت گرد مخلوط شده در آب به صورت معلق ( سوسپانسيون ) مي باشد اندود مي کنند. خشت آماده شده وارد کوره پيش پخت و سپس کوره اصلي مي شود و پس از پخت درجه بندي و بسته بندي مي گردد. درجه بندي کاشي ها بر اساس کيفيت آن، در ابعاد خشمک و لعاب کاري تعيين مي گردد. کاشي بايد داراي لبه هاي قائم، ابعاد دقيق و لعاب يکنواخت و بدون پريدگي و خال باشد کاشي هاي لعابي با ضخامت 4 تا 12 ميليمتر بر حسب مکان مورد مصرف تهيه مي گردند. نوعي از اين کاشي ها که سطح زبر تري دارند منحصرا براي کف استفاده مي شوند سراميک هاي موزائيکي نيز نوعي از سراميک ها هستند که از قطعاتي با شکل هندسي و کوچک که به صورت شبکه اي بر روي ورقه اي از کاغذ گراف مخصوص در کنار هم قرار گرفته اند، تشکيل مي شوند. اين سراميک ها روي بستري از ملات قرار مي گيرند و پس از گرفتن ملات، روي آن را با آب خيس مي کنند تا کاغذ آن جدا شود وسپس با دوغاب دور آنها را پر مي کنند. به طور کلي در مورد کاشي و سراميک بايد مندرجات استاندارد شماره 25 ايران رعايت شود.

از دوغاب ماسه سيمان براي چسباندن کاشي لعاب دار و يا بدون لعاب روي سطوح قائم استفاده مي شود. نسبت حجمي اين دوغاب 5 :1 است و برا ي پر کردن بندها از دوغاب سيمان و پودر سنگ بهره مي برند. دوغاب را مي توان با ماده دافع آب مخلوط نمود. در بعضي از موارد براي چسباندن کاشي و سراميک از چسب هاي خميري مخصوص استفاده مي کنند. اين چسب ها غالبا بر روي ديوارهاي بتني يا گچي استفاده مي شوند. اين نوع مواد معمولاً در مقابل آب، اسيد و مواد نفتي مقاوم مي باشند. بايد در اجراي کاشي کاري مواردي مثل تراز، شاقول و قائمه بودن زوايا رعايت شود و به هنگام استفاده از دوغاب ماسه سيمان که با ساير ملات ها به خصوص گچ و خاک و کاه گل چسبندگي ندارند قبلا بايد ديوار به کمک ملات سيمان ساخته و يا اندود شده باشدو در اجراي کاشي کاري بايد کليه نکات آجر چيني مورد نظر قرار گيرد.

کاشي

خاک رس، نسبت به کاني ذاتي خود، به گروه کائولين ALO2, 2SO2,2H2O و و هالوزيتها al2o ,2SO2,4h2o ومونت مورفوفيت تشکيل شده است. کاشيها، بهترين مصالح موافق از نوع سراميک مي باشند که هم ارزان و هستند و هم استحکام و ظرافت و زيبايي آنها ذخيره کننده است. کاشي، داراي انواع مختلف ساده، براي سينه ديوار و انحنا دار براي شروع و انتهاي نبشها و نوع مخصوص قرنيز که کاشي را با حالت زيبايي، به سراميک يا موزائيک و سنگ کف مي رساند، مي باشد. کاشيها به صورت رنگارنگ و نقاشيها و صور مشبک و برجسته و يا يک طرح يا در کل به صورت تابلو و نوشته و غيره ساخته مي شوند. کاشي در کارخانجات کاشي سازي، با لعاب و رويه زدن و پختن در جا، با استحکام و اندازه هاي مختلف ساخته مي شود. لعابها معمولاً از کايولين، کوارتز، فلدسپاتها و با اضافه کردن گچ و اکسيد آهن گرفته مي شود که براي لوله هاي فاضلاب و غيره مصرف و در مورد رنگها از اکسيدهاي فلزات استفاده مي شود. اين مجموعه ها به صورت پودر آهن شده وبا دستگاه روي کاشي کشيده مي شود و در کارخانه خشک و پخته مي شوند و اين عمل کاشي را ضد آب مي کند. براي ممکن ساختن چسبندگي کاشي با ملات، آن را 5/1 تا 2 ميليمتر برجسته مي سازند. کاشي با ابعاد 10×10 الي 40×40 براي ديوارهاست. از جمله ساير موارد، نمي توان به مواردي نظير کاربردهاي بهداشتي مثل وان و روشويي و موارد ديگر که پس از لعاب دادن، بر روي آنهاکارهاي اضافه، انجام مي گيرد و به صورت سبک و تميز در مي آيند، اشاره کرد. کاشيهاي ديواري حداقل 6 ميليمتر و حداکثر 10 ميليمتر ضخامت دارند تا انقباض نداشته باشند کاشيها را 100 درجه گرما داده و فورا داخل آب 20-18 درجه قرار مي دهند، در اين قسمت احتمال ترک برداشتن آزمايش مي شود.

کاشيها در دماي 1250- 1200 درجه پخته شده و سپس از دادن لعاب، آنها را دوباره 1260 – 1100 درجه حرارت مي دهند. کاشيها طبق بند 7-4-2 – آيين نامه سازمان برنامه، از لحاظ نداشتن نقص، درجه يک و با داشتن چند خال 2/1 ميليمتر در رويه و لبه درجه 2 واگر اين اشکالات 3-2 ميليمتر باشد درجه 3 خوانده مي شوند.

خمير چسب کاشي و سراميک به جاي بتن ماسه يا دوغاب

اين ماده بصورت آماده قابل تحويل است براي نصب کاشي و سراميک بر روي ديواره هاي بتني و گچي و سيماني و انواع قطعات پيش ساخته و سطوح قديمي کاشي کاري شده، يعني کاشي روي کاشي و سراميک روي سراميک و يا هر سطح آماده اي، مورد استفاده قرار مي گيرد.

خمير چسب کاشي بر پايه رزينهاي صنعتي با کيفيت مورد لزوم ساخته مي شود و براي نصب کاشي و سراميک داخل ساختمان ها مورد مصرف قرار مي گيرد اين چسب پس از ساخته شدن در مقابل نفوذ آب، رطوبت و عوامل جوي، حرارت و يخبندان کاملا مقاوم مي باشد از ديگر مشخصات اين چسب اين است که نصب کاشي و سراميک را بسيار آسان نموده و داراي قدرت چسبندگي فوق العاده اي بر روي سطوح و خاصيت الاستيک کافي و انعطاف پذيري و مقاوم در قبال نشست، مخصوصاً ساختمان هاي بلند و در مورد تنش هاي ساختماني، لرزش و انقباض و انبساط ساختمان مي باشند از دو طريق سنتي و دوغابي و لقمه چسب موجود که باعث تجمع حشرات مضر مي باشند بهداشتي و يا صرفه تر مي باشد.

ميزان و طريقه مصرف :

مقدار مصرف بستگي به ميزان سطح زير کار ( زير سازي) دارد. هرچه سطح صاف و گونيايي تر باشد، مقدار مصرف کمتر مي شود. بهتر است چسب را با ماله دندانه دار بصورت افقي و عمومي چند بار به سطح کشيده آنگاه به دقت کاشي را نصب کرد. در سطوح صاف و يکنواخت ميزان مصرف 2 کيلوگرم بر متر مربع مي باشد. پس از کشيدن چسب روي سطح ديوار، در دماي معتدل ( حدود 20 درجه سانتيگراد ) بهرت است حداکثر ظرف مدت 20 دقيقه، نصب انجام گيرد اگر ديرتر از اين مدت زمان اجراي نصب صورت گيرد بعلت پوسته، بصورت قشر نازکي، گيرش مي نمايد و اگر دير تر از اين مدت زمان، اجرا نصب صورت گيرد بعلت پوسته، بصورت قشر نازکي، گيرش مي نمايد و اگر در چنين شرايط نصب انجام شود، اجرا کامل نبوده و قابليت چسبندگي صحيح نمي باشد. کاشي وسراميک ها بر روي سطوح تا مدت 2 ساعت قابليت جابجايي دارد. دماي محيط بايد درحدود 20 درجه سانتيگراد باشد و اگر درجه حرارت کافي نباشد بايد محيط گرم شود، سپس شروع به ا جرا کنيم. حداقل 60% در صد کاشي بايد آغشته به خمير يا چسب به ديوار بارشد. در حالت چسباندن کاشي بر روي کاشي قديمي بايد با نوک چکش تيشه دار، کاشي قديمي را مضرس نمود تا کار با کيفيت مطلوب صورت گيرد. شرايط نگهداري و انبار داري با هواي معتدل و به دور از يخبندان 5 ماه مي باشد.

پودر چسب کاشي و سراميک :

مشخصات : پودر چسب کاشي وسراميک بر پايه سيمان و ساير مواد شيميايي متشکله توليد شده و به منظور نصب کاشي و سراميک در کف يا ديواره هاي سيماني مورد استفاده قرار مي گيرد.

خواص : پودر مورد بحث، در مقابل نفوذ آب مقاوم بوده و به همين سبب مي تواند جهت نصب کاشي وسراميک در کف آشپزخانه، حمام، دستشويي و هر محلي در ساختمان مورد استفاده قرار مي گيرد.

شرايط کار : به دليل وجود مواد شيميايي تا 5+ درجه سانتيگراد قابل مصرف مي باشد و در صورت کم بودن درجه حرارت، يا احتمال کاهش دماي هوا در 24 ساعت آينده، بايد از اجراي کاشي کاري صرف نظر نموده و يا محيط را گرم نگه داشت، پودر کاشي و سراميک پس از خشک شدن داراي مقاومت در برابر حرارت از 30- تا 120 درجه سانتيگراد مي باشد.

مقدار و طريقه مصرف : براي مصرف چسب پودري، بايد قبلا يک پيمانه آب را داخل ريخته و سه پيمانه پودر را در حال بهم زدن اضافه نموده و پس از 15 دقيقه، خميري صاف و يکدست بدست مي آيد. زمان منتظر ماندن پيشنهادي تا ظاهر شدن خواص مواد مختلف شيميايي که در چسب پودري و جود دارد ضروري است.

توصيه لازم :

چسب آماده شده در مدت کمتر از يک ساعت، بايد مصرف شود، در غير اينصورت خشک شده وخراب مي شود. مقدار مصرف، بستگي به صاف يا ناصاف بودن زير سازي دارد ولي در حالت معمولي 3 کيلوگرم براي يک متر مربع مي باشد پس از انتقال بر روي سطح حداکثر تا 20 دقيقه باقي خواهد ماند پس از آن آن به علت تشکيل پوسته مخصوص بر روي آن حالت چسبندگي را از دست مي‌دهد. ماله مورد نياز چسب پودري و خميري شانه‌اي مخصوص بوده و از طرف شرکت سازنده تحويل مي‌گردد. چسب پودري در کيسه‌هاي 25 کيلويي به بازار عرضه مي شود.

سراميک

مواد آجر و سراميک و کاشي تقريباً به هم شباهت دارند و جزو سنگهاي مصنوعي محسوب مي گردند سراميک از مواد خام و معمولاً سنگهاي رسوبي که بيشتر از 40% Al2O3 دارند ساخته مي‌شود. سيلکات آلومينيوم بي آب mAl2O3nSiO2 که خواصشان با Fe, Ca , K , Mg, NA مقداري فرق مي کند، ‌به طور کلي خاک رس در دماي بيشتر از نقطه ذوب (80-1350 درجه) جزو طبقه نسوز قرار مي گيرد. ارزيابي کيفي مواد خام رابطه نزديکي با منشأ آنها دارد که هدف کار مهندسين مي باشد خاکهاي رس به نام رس آجر پزي جوشي با تخلخل لعابدار چيني و سراميکي وجود دارند. ذرات کوارتز فلدسپات، ‌ميکا و ديگر کانيها رس را غني مي‌کنند و بدون آن رس ضعيف خواهد بود. سراميک از انواع خاک رس ساخته مي‌شود و منظور از درست کردن گلي است که اول حالت پلاستيک داشته و پس از پخته شدن به صورت سنگ درآيد اضافه کردن بازالت و بلنديت و گرانيت حدود 8% و حدود 2% کرميت آن براي ريخته گري خوب است. آجر بنايي تنبوشه هاي کف و سوراخ دار براي زهکشي و سفال پوشش پشت بام ها از انواع سراميک هستند کاشيهاي ضد اسيد و موارد مختلف تزييني مخصوصاً به صورت کاشي معرق و تشت و گلدان و غيره از انواع سرايک مي‌باشند. سراميک توپر و ظريف سبک به صورت نماکاري کناره بخاريها، فرش کف، مقره شمع و وسايل بهداشتي مثل کاسه توالت و دستشويي وشبه موزائيک و حتي کاسه و بشقاب ساخته مي‌شوند به نوع سبک آن خاک اره مخلوط مي کنند که بعد از پخته شدن سوراخ دار مي‌ماند و از خاکهاي کائولن و رس و بان شيت (سرشو) و بگزيت و غيره که به ترتيب از پوسيده شدن سنگهاي آذرين فلدسپاتهاي گرانيتي ديوريتي و گابرووگنايس و پرفير که آب باران با CO2 هوا و اکسيد کربن CO2H2 بتدريج پوشانيده است سنگهاي کلسيم سديم و کاليم به صورت سيليکاتهاي آلومينيومي مانده که حدودا 50 درصد ماسه کارتزي دارد و براي خالصي آن را مي شويند يا در ماسه شورهاي گردنده درون آب مي چرخانند و اين آب کائولن ها را در حوضچه ها ته نشين کرده و صاف و خالص مي کنند که در اين صورت حدود 42 درصد سيليس SiO2، 40% اکسيد آلومينيوم دارد که در 750-450 درجه الي الي 800 درجه آب شيميايي آن تبخير شده و سخت مي شود و حرارت آن با ازدياد رس و اکسيد آهن بالا رفته تا 1200 درجه مي‌رسد. بهترين سراميک از اين نوع خاک بدست مي‌آيد. در سردشت، دره آستارا، فومن و.... خاکهاي فوق وجود دارند. سراميک انواع پوکه حدود 5% آب مي‌مکد و سخت (سراميک ) – که کمتر آب جذب مي‌کند را شامل مي‌شود. در فونداسيون تا سقف ساختمان در مراحل مختلف مصرف دارد. سراميک رنگهاي مختلف سفيد و زرد روشن دارد. نوع سفيد که پرسلن (Porcelain) خوانده مي شود داراي دو گونه دير ذوب و زود ذوب است. گونه دير ذوب آن داراي مواد اضافه شده اکسيد آهن و کوارتز و ماسه و ساير مصالح مي‌باشد. محصولات آنها در آجرنما، سراميک، موزائيک کف و لوله‌هاي فاضلاب مصرف دارد گونه زود ذوب آن که کوارتز و ماسه و آهک و مواد آلي اضافه شده دارد در آجرهاي سوراخدار و سبک مصرف مي‌شود. درجه پلاستيسيته سراميک به دانه بندي رس مربوط مي شود و با کم کردن مواد ماسه اي زياد مي‌شود. درشت آن که ماسه‌اي است 15/0 تا 5 ميليمتر و ريز آن تا 005/0 تا 15/0 ميليمتر مي‌باشد. سراميک ضد حرارت و صدا از تفاله کوره هاي بلند با فوران بخار و هوا فشرده و بر پايه مواد دولوميت و آهک رس دار و شيست و رس آهکي بوجود مي‌آيند، تفاله ها داراي اکسيدهاي Na2O2, NaO2, K2O2, P2O5, S, PbO, ZnO, FeS, Al2O3 ,TiO2, SiO2, CaO2 , CaO, MgO, MnO, Ca, N, Cu, F , Fe2O3, CeO3 مي باشد با 24 حرف قرنها نوشته بوجود آمده با چند علامت رايانه، قدرتهاي محاسباتي ميلياردي حاصل شده با مواد بالا در کيفيتهاي مختلف حرارت‌ها و درصدهاي متعدد، مي‌شود بي‌نهايت ترکيب درست کرد، براي اين است که هزاران سال است اين کار شروع شده و ادامه دارد و هر کس به دنبال بررسي سراميکهاي عهد عتيق و گذشته است

سراميک

نوشته شده در یکشنبه شانزدهم بهمن 1390 ساعت 17:3 شماره پست: 12

کلمه سراميکاز Clay يا خاک رس گرفته شده است که در لاتين به آن Kerames گفته مي‌شود. اين واژه در اثر کثرت استعمال به سراميکتبديل شده است.

سراميکها معمولا به استثناي فلزات و آلياژهاي فلزي و مواد آلي ، شامل تمام مواد مهندسي مي‌شوند که از نظر شيميايي جزو مواد معدني هستند و بعد از قرار گرفتن در دماي بسيار بالا ، شکل اوليه خود را حفظ کرده و مقاوم‌تر مي‌شوند. ظروف سفالي ، چيني و چيني‌هاي بهداشتي و غيره ، جزو اين گروه مي‌باشند.

تاريخچه

________________________________________

آشنايي انسان با مواد سراميکي و استفاده از آنها ، قدمتي بطول تاريخ دارد. سفالينه‌هاي کشف شده در مناطق باستاني دنيا نشان مي‌دهد که انسان در دوران باستان ، گل رس و چگونگي کار با آن و پخت و مقاوم‌سازي آن آشنا بوده است. اما امروزه سراميک، کاربردهاي بسيار فراتر از ظروف سفالي يا چيني دارد و در صنعت و تکنولوژي ، استفاده‌هاي فراواني از آن مي‌شود.

مواد اوليه سراميکها

سراميکها ، از سه ماده اوليه خاک رس ، فلدسپارها و ماسه تهيه مي‌شود. خاک رس ،‌ همان سيليکاتهاي آلومينيوم هيدراته است که به صورت کاني‌هاي مختلفي يافت مي‌شوند.

طبقه‌بندي کاني‌هاي رس

کاني‌هاي سيليکاتي دو لايه‌اي

• کائولينيت : بررسي پراش اشعه ايکس ، وجود دو لايه را در کائولينيت نشان مي‌دهد. لايه اول شامل واحدهاي 2-Si2O5 چهار وجهي است و لايه دوم از واحدهاي هشت وجهي 2-Al2(OH)4 تشکيل شده است. از اتصال دو لايه ، يک لايه واحد بوجود مي‌آيد که تکرار آن ، لايه کائولينيت را مي‌سازد.

• هالوي‌سيت : کاني ديگر ، هالوي‌سيت است که در مقايسه با کائولينيت کاربرد کمتري دارد.

کانيهاي سيليکاتي سه لايه‌اي

• مونت موري لونيت : مونت موري لونيت داراي سه لايه ، دو لايه به صورت چهاروجهي‌هاي سيليکاتي و لايه وسط به صورت گروه‌هاي هيدروکسي آلومينات است. به علت توانايي گير انداختن سيستمهاي مولکولي مختلف ، اغلب به عنوان کاتاليست مصرف دارند.

• ايليت : ساختمان ايليت ، تقريبا شبيه مونت موري لونيت مي‌باشد و چون هميشه همراه با مخلوط کانيهاي ديگر است فرمول دقيقي نمي‌توان براي آن در نظر گرفت.

ترکيبات ثانوي خاک رس و تاثير آن بر سراميکها

ترکيبات ثانوي ، شامل ترکيبات آهن ، ماسه ، کربناتهاي کلسيم و منيزيم ، ميکا و مواد آلي است که مقادير آنها در انواع خاک رس متغير مي‌باشد. ترکيبات آهن موجود در خاک رس مثل پيريتها و هيدروکسيدهاي آهن و . . . باعث پايين آمدن نقطه ذوب و تغيير رنگ سراميکقبل از پخت به زرد متمايل به قهوه‌اي و بعد از پخت به صورتي متمايل به قرمز تيره مي‌شوند. ماسه ،‌ باعث کم شدن حالت پلاستيته و کاهش قدرت چسبندگي مي‌شود.

کربناتهاي کلسيم و منيزيم به عنوان ناخالصي باعث آسيب ديدگي محصول شده و بعد از پخت ، باعث افزايش خلل و فرج و کاهش قدرت مکانيکي و خواص نسوزي محصول مي‌شوند. نمکهاي سولفات و کربنات و کلريدهاي فلزات قليايي خاک رس و واناديوم ، قابل حل در خاکهاي رس هستند و موجب پخش مواد در توده خاک رس مي‌شوند. ترکيبات واناديوم لکه‌هاي زرد متمايل به سبز ، روي محصول ايجاد مي‌کنند. ترکيبات آلي موجود در خاک رس ، باعث ايجاد رنگ خاکستري مي‌شوند.

انواع سيليکا

دي‌اکسيد سيليکون ، معمولا به سه صورت سنگ ، گرانول و پودر وجود دارد. دي‌اکسيد سيليکون در حالت سنگ به صورت کوارتز يافت مي‌شود که در اين حالت خيلي کمياب است. به علت خالص بودن بهترين نوع سيليکا براي مصرف در سراميک‌ها است. نوع گرانول در صنعت سراميکسازي خيلي رايج مي‌باشد. اين نوع سيليکا را معمولا قبل از مصرف ، دانه‌بندي کرده ، مي‌شويند. نوع پودر سيليکا معمولا خالص نبوده و در ساخت سراميکچندان مصرف ندارد.

نقش فلدسپارها در سراميک‌سازي

فلدسپارها خاصيت سيال‌کنندگي دارند و امروزه نيز از اين ترکيبات در صنعت سراميکاستفاده مي‌کنند. نقش اين ترکيبات در سراميکسازي ، ايجاد فاز شيشه‌اي در توده اوليه است.

انواع فلدسپارها در سراميک

1. فلدسپار پتاسيم KO , Al2O3 , 6SiO2

2. فلدسپار سديم Na2O , Al2O3 , 6SiO2

3. فلدسپار کلسيم CaO , Al2O3 , 6SiO2

از بين اينها فلدسپار پتاسيم از همه مهمتر است، ولي در عمل موادي که به عنوان سيال کننده بکار مي‌روند، مخلوطي از فلدسپارهاي مختلف هستند.

منابع :

----------------------

www.parsidoc.com

دانشنامه رشد

----------------------

کلمات کليدي :

----------------------

سرامیک-طبقه‌بندی کانی‌های رس-کانی‌های سیلیکاتی دو لایه‌ای-کانیهای سیلیکاتی سه لایه‌ای-انواع سیلیکا-نقش فلدسپارها در سرامیک ‌سازی-انواع فلدسپارها در سرامیک-

نانوسراميک چيست ؟

نوشته شده در یکشنبه شانزدهم بهمن 1390 ساعت 17:5 شماره پست: 13

نانوسراميک چيست ؟

زمان ظهور نانوسراميک ها را مي توان دهه ۹۰ ميلادي دانست. در اين زمان بود که با توجه به خواص بسيار مطلوب پودرهاي نانوسراميکي، توجهاتي به سمت آنها جلب شد، اما روشهاي فرآوري آنها چندان آسان و مقرون به صرفه نبود. با پيدايش نانوتکنولوژي، نانوسراميک ها هرچه بيشتر اهميت خود را نشان دادند. در حقيقت نانوتکنولوژي با ديدگاهي که ارائه مي کند، تحليل بهتر پديده ها و دست يافتن به روشهاي بهتري براي توليد مواد را امکان پذير مي سازد.

شکل گرفتن علم و مهندسي نانو، منجر به درک بي سابقه اجزاي اوليه پايه تمام اجسام فيزيکي و کنترل آنها شده است و اين پديده به زودي روشي را که اغلب اجسام توسط آنها طراحي و ساخته مي شده اند، دگرگون مي سازد. نانوتکنولوژي توانايي کار در سطح مولکولي و اتمي براي ايجاد ساختارهاي بزرگ مي باشد که ماهيت سازماندهي مولکولي جديدي خواهندداشت و داراي خواص فيزيکي، شيميايي و بيولوژيکي جديد و بهتري هستند. هدف، بهره برداري از اين خواص با کنترل ساختارها و دستگاهها در سطوح اتمي، مولکولي و سوپرمولکولي و دستيابي به روش کارآمد ساخت و استفاده از اين دستگاهها مي باشد.

________________________________________

هدف ديگر، حفظ پايداري واسط ها و مجتمع نمودن نانوساختارها در مقياس ميکروني و ماکروسکوپي مي باشد. هميشه با استفاده از رفتارهاي مشاهده شده در اندازه هاي بزرگ، نمي توان رفتارهاي جديد در مقياس نانو را پيش بيني کرد و تغييرات مهم رفتاري صرفا" به خاطر کاهش درجه بزرگي اتفاق نمي افتند، بلکه به دليل پديده هاي ذاتي و جديد آنها و تسلط يافتن در مقياس نانو بر محدوديتهايي نظير اندازه، پديده هاي واسطه ا ي و مکانيک کوانتومي مي باشند.

● نانوسراميک ها

نانوسراميک ها، سراميک هايي هستند که در ساخت آنها از اجزاي اوليه در مقياس نانو (مانند نانوذرات، نانوتيوپ ها و نانولايه ها) استفاده شده باشد، که هرکدام از اين اجزاي اوليه، خود از اتمها و مولکولها بدست آمده اند. بعنوان مثال، نانوتيوپ يکي از اجزاي اوليه ا ي است که ساختار اوليه کربن c۶۰ را تشکيل مي دهد. به طور کلي فلوچارت سازماندهي نانوسراميک به شکل زير مي باشد :

بنابراين مسير تکامل نانوسراميک ها را مي توان در سه مرحله خلاصه کرد :

مرحله ۱) سنتز اجراي اوليه

مرحله ۲) ساخت ساختارهاي نانو با استفاده از اين اجزاء و کنترل خواص

مرحله ۳) ساخت محصول نهايي با استفاده از نانوسراميک بدست آمده از مرحله دوم

● ويژگيها

ويژگيهاي نانوسراميک ها را مي توان از دو ديدگاه بررسي کرد. يکي ويژگي نانوساختارهاي سراميکي، و ديگري ويژگي محصولات بدست آمده است.

▪ ويژگيهاي نانوساختارهاي سراميکي :

کوچک، سبک، داراي خواص جديد، چندکارکردي، هوشمند و داراي سازماندهي مرتبه ا ي.

▪ ويژگيهاي محصولات نانوسراميکي :

خواص مکانيکي بهتر: سختي و استحکام بالاتر و انعطاف پذيري که ويژگي منحصربه فردي براي سراميک هاست.

داشتن نسبت سطح به حجم بالا که باعث کنترل دقيق بر سطح مي شود.

دماي زينتر پايين تر که باعث توليد اقتصادي و کاهش هزينه ها مي گردد.

خواص الکتريکي، مغناطيسي و نوري مطلوب تر: قابليت ابررسانايي در دماهاي بالاتر و قابليت عبور نور بهتر.

خواص بايويي بهتر (سازگار با بدن).

▪ کاربردها :

نانوتکنولوژي باعث ايجاد تحول چشمگيري در صنعت سراميک گشته است. در اين ميان نانوسراميک ها، خود باعث ايجاد تحول عظيمي در تکنولوژي هاي امروزي مانند الکترونيک، کامپيوتر، ارتباطات، صنايع حمل ونقل، صنايع هواپيمايي و نظامي و … خواهندشد. برخي کاربردهاي حال و آينده نانوسراميک ها در جدول زير آمده است.آينده حال زمان نانوساختارها نانوروکش هاي چندکارکردي رنگ دانه ها پوليش هاي مکانيکي-شيميايي حايل هاي حرارتي حايل هاي اپتيکي (UV و قابل رؤيت) تقويت Imaging مواد جوهرافشان دوغاب هاي روکش ساينده لايه هاي ضبط اطلاعات پوشش ها و ديسپرژن ها سنسورهاي ويژه مولکولي ذخيره انرژي

(پيل هاي خورشيدي و باطري ها) غربال هاي مولکولي مواد جاذب و غيرجاذب داروسازي کاتاليست هاي ويژه پرکننده ها سراميک هاي داراي سطح ويژه بالا

نوارهاي ضبط مغناطيسي قطعات اتومبيل فعال کننده هاي پيزوالکتريک نيمه هادي ها ليزرهاي کم پارازيت نانوتيوپها براي صفحه نمايشهاي وضوح بالا هدهاي ضبط GMR

● نانوابزارهاي عملگر

شکل دهي سوپرپلاستيک سراميکها مواد ساختاري فوق العاده سخت و مستحکم سرماسازهاي مغناطيسي سيمان هاي انعطاف پذير مواد مغناطيسي نرم با اتلاف کم ابزارهاي برش WC/Co با سختي بالا سيمان هاي نانوکامپوزيت سراميک هاي تقويت شده «الگوريتم ها» و «تراشه» هاي کوانتومي محاسبات کوانتومي يک زمينه جديد و اميدوارکننده با قابليت بالقوه بالاي محاسباتي است، اگر در مقياس بزرگ ساخته شود. چندين چالش عمده در ساخت رايانه کوانتومي بزرگ مقياس، وجود دارد: بررسي و تصديق محاسبات و معماري سيستم آن.

قدرت محاسبات کوانتومي در قابليت ذخيره سازي يک حالت پيچيده در قالب يک "بيت" ساده نهفته است.

روش هاي نويني به منظور ساخت مدارهاي منطقي سطح پائين، سوئيچ کننده ها، سيم ها، دروازه هاي اطلاعاتي، تحت پژوهش و توسعه قرار گرفته اند که کاملاً متفاوت از تکنيک هاي حاضرند و به طور عميقي ساخت مدارهاي منطقي پيشرفته را تحت تأثير قرار مي دهند. از برخي از ديدگاه ها، در آينده اي نزديک، در حدود ۲۰ سال آينده، طراحان مدارهاي منطقي ممکن است به مدارهائي دسترسي پيدا کنند که يک بيليون بار از مدارهاي حال حاضر سريعترند.

مسائلي نظير طراحي، بکارگيري، تعمير و نگهداري و کنترل اين ابرسيستم ها به گونه اي که پيچيدگي بيشتر به کارآئي بالاتري منتهي شود، زماني که سيستم هاي منطقي شامل ۱۰۷، سوئيچ باشد،مهم است. به سختي ممکن است که آنها را به طور کامل و بي نقص، بسازيم، بنابر اين رسيدگي و اصلاح عملگرهاي شامل بررسي هزاران منبع خواهد بود. از اين رو طراحي يک سيستم با فضاي حداقل، حداقل هزينه در زمان و منابع، يک ارزش است. چنين سيستمي مي تواند در قالب "توزيع يافته"، "موازي" ويا در يک چهارچوب "سلسله مراتبي" قرار گيرد.

سخت افزارها و مدارهاي منطقي راه درازي را پيموده اند. ترانزيستورهاي استفاده شده در يک مدار ساده CPU چندين ميليون بار کوچکتر از ترانزيستور اصلي ساخته شده درسال ۱۹۴۷ است. اگر يک ترانزيستور حال حاضر با تکنولوژي ۱۹۴۷ ساخته شود نيازمند يک کيلومتر مربع سطح مي باشد (قانون مور)، در حالي که در ۱۰ الي ۲۰ سال آينده تکنولوژي موفق به گشودن راهي جهت توليد مدارهاي منطقي ۳ بعدي خواهد شد.

در اين ميان، چندين پرسش سخت و پژوهشي که در آکادمي ها وصنعت به آن پرداخته مي شود وجود دارد:

گرفتن پيچيدگي ها در تحليل روش هاي توليد SWITCH ،در روش هاي متولد شده به منظور مدل سازي چگونگي کارآئي آنها، در مدارهاي منطقي مورد نياز مهندسان، و امتيازات روش هاي نوين فناورانه بر روش هاي کلاسيک.

لحاظ کردن ملاحظاتي مبني بر تعداد سوئيچ ها در واحد سطح و حجم در درون ابزار (گنجايش)، تعداد نهائي سوئيچ ها در درون ابزار (حجم)، شرايط حدي عملگرها، سرعت عملگرها، توان مورد نياز، هزينه توليد و قابليت اعتماد به توليد و دوره زماني چرخه عمر آن.

پاسخ اين تحليل ها جهت پژوهش ها را به سمت روش هاي بهتر توليد سوييچ، هدايت خواهد کرد. ودر نهايت يافتن اين که چگونه يک روش ويژه در بهترين شکلش مورد استفاده قرار خواهد گرفت و نيز تحليل و تباين روش هاي مختلف توليد.

حرکت به سمت طراحي ظرفيت ابزار، جهت استفاده مؤثر از ۱۰۱۷ ترانزيستور يا سوئيچ است. چنين طراحي هائي در مقياس هاي مطلوب ، حتي بي شباهت در مقايسه با افزايش ظرفيت ابزارها خواهد بود.

طراحي هاي قويتر و ابزارهاي بررسي قوي تر به منظور طراحي "مدارهاي منطقي" با چندين مرتبه مغناطيسي بزرگتر و پيچيده تر.

طراحي پروسه هاي انعطاف پذيرتر جهت مسير توليد از مرحله طراحي منطقي، آزمايش و بررسي، تا بکارگيري در سخت افزار.

پروسه ها مي بايستي به قدري انعطاف پذير باشند که:

الف) توسعه اشتراکي درطراحي، آزمايش و ساخت ،به گونه اي که هيچ يک از اين گام ها تثبيت شده نباشد.

ب) توسعه طراحي، و بررسي به منظور کاوش يک روش نوين ساخت با هدف تقويت نقاط قوت و کم کردن نقاط ضعف .هر نوع از سيستم نانويي که توسط طراحان ساخته مي شود مي بايستي صحت عملکرد آن تضمين شود.

شاخص مقياس حقيقي و لايه هاي افزوده شده نامعين در سيستم هاي نانوئي، نيازمند انقلاب در طراحي سيستم ها و الگوريتم ها است. روش هائي که در زير معرفي مي شود، الگوريتم هائي هستند که به صورت بالقوه قادرند مسأله پيچيدگي محاسبات را کاهش دهند.

۱) بررسي مقياسي سيستم هاي نانوئي:

مانع بزرگي به نام« بررسي چند ميليون ابزار نانومقياس»، نياز به روش هاي انقلابي به منظور بررسي سيستم هائي که ذاتاً بزرگتر، پيچيده تر و داراي درجات نامعيني پيچيده تري هستند، را روشن مي کند. در ابتدا مروري کوتاه خواهيم داشت بر ضرورت "آزمايش مدل."[۱]

آزمايش مدل از روش هاي پذيرفته شده و رسمي در حوزه بررسي روش هاي ساخت است. اين حوزه شامل کاوش فضاي طراحي است به منظور ديدن اين نکته که خواص مطلوب در مدل طراحي شده حفظ شده باشد، به گونه اي که اگر يکي ازاين خواص، مختل شده باشد، يک""Counter Example توليد شود. Model Checking Symbolic بر مبناي [۲]ROBDDها يک نمونه از اين روش ها است.

بهرحال، BDDها به منظور حل مسائل ناشي از خطاي حافظه بکار گرفته مي شوند و براي مدارات بزرگتر با تعداد حالات بزرگتر و متغيرتر مقياس پذير نمي باشند.

دو روش عمده براي حل اين مسأله وجود دارد:

الف) يک روش حل مبتني بر محدود کردن آزمايش کننده مدل[۳] به يک مدار unbounded، است که به نام "unbounded model checking" يا UMC ناميده مي شود، به گونه اي که خواص آزمايش شده به تعداد دلخواه از Time-Frame" "ها وابستگي ندارد.

ب) روش ديگر مبتني بر مدل "مدار محدود[۴]" استوار است که به نام[۵] BMC ناميده مي شود در اين روش بررسي مدل با تعداد ويژه و محدودي از Time-Frame" "ها صورت مي گيرد.

ابتدا در مورد فرمولاسيون UMC که مبتني بر "رسيدن به سرعت در مراتب مغناطيسي" است و به وسيله تکنيک هاي مقياس پذير"BMC" پيروي مي شود، بحث مي کنيم و بالاخره اين که چهارچوبي را براي بررسي و لحاظ کردن درجات نامعيني به سيستم، معرفي مي کنيم.

۲) "UMC" مقياس پذير:

مزيت"UMC" بر "BMC" در کامل بودن آن است. روش "UMC" مي تواند خواص مدل را همانگونه که هست لحاظ کند زيرا اين روش مبتني بر قابليت آزمايش به کمک نقاط ثابت است. عيب اين روش در اين است که""ROBDD کاملاً به مرتبه متغيرها حساس است. ابعاد BDD مي تواند غيرمنطقي باشد اگر مرتبه متغيرها بد انتخاب شود. در پاره اي از موارد (نظير يک واحد" ضرب") هيچ مرتبه متغيري به منظور رسيدن به يک ROBDD کامل که نمايشگر عملکرد مدار باشد، وجود ندارد. به علاوه، براي خيلي از شواهد مسأله، حتي اگر ROBDD براي روابط انتقال ساخته شود، حافظه مي تواند هنوز در خلال عمل کميت گذاري، بترکد.

پژوهش هاي اخير بر بهبود الگوريتم هاي BDD جهت کاهش انفجار حافظه استوار و استفاده از خلاصه نگاري و تکنيک هاي کاهش، جهت کاهش اندازه مدل، تمرکز يافته اند.

"SAT Solver"ها ضميمه BDD ها مي شوند. روابط انتقال يک سيستم در قالب K، Time-Frame"" باز مي شود. "SAT" هابه ابعاد مسأله کمتر حساسند. اما به هر حال، SATها داراي يک محدوديت هستند و آن اين که خواص يک مدار را با تعداد محدودي (K)، مي سنجند.

اگر هيچ Countervecample در K، Time-Frame يافت نشد، هيچ تضميني براي همگرائي حل مسأله وجود ندارد.

BMC"" در مقايسه با UMC"" مبتني بر"BDD" ،کامل نمي باشد. اين روش مي تواند فقط "Counter Example"ها را بيابد و قادر به محاسبه خواص نمي باشد مگر آن که يک حد بر روي حداکثر اندازه Counter Example"" تعيين شود.

روشي براي ترکيب SAT-Solver و BDD به صورت فرمول CNF به کار گرفته شده است.

منابع :

----------------------

aftab.ir

وب سایت علوم پایه ( www.pmbs.ir )

----------------------

کلمات کليدي :

----------------------

نانوسرامیک-نانوتکنولوژی،سنتز اجرای اولیه-خواص فیزیکی-بیولوژیکی-مقیاس میکرونی-مکانیک کوانتومی- الگوریتم پارازیت نانوتیوپها -

جايگاه صنعت سراميک

نوشته شده در یکشنبه شانزدهم بهمن 1390 ساعت 17:7 شماره پست: 14

جايگاه صنعت سراميک

پيشرفت صنعت سراميک در جهان کنوني و گسترش آن در تمامي شئونات زندگي ماشيني، اعم از مصارف خانگي و مصارف صنعتي به گونه‌اي اعجاب‌انگيز رو به فزوني است. اگر در گذشته نه چندان دور لفظ سراميک بيانگر ظروف و سرويس‌ بهداشتي بود، اما امروز با پيشرفت علم سراميک هم¬اکنون از دنياي پر رمز و راز الکترونيک موجودي ظريف چون ترانزيستور تا آجر نسوز، از کارد ميوه¬خوري گرفته تا بدنة موتور اتومبيل، از قطعات حساس موشک و سفاين فضايي تا فنرهاي سراميکي و هزاران قطعه کوچک و بزرگ در صنايع نساجي، شيميايي، الکترونيکي، الکتريکي، ماشين‌سازي و بطور اعجاب‌انگيز در زمينه پزشکي خصوصاً ارتوپدي صنعت سراميک حضور خود را مي‌نماياند.

________________________________________

آري اعجاب‌انگيز است که از مشتي خاک و گل، موجودي خلق مي‌شود که از فولاد سخت‌تر، عايق در مقابل هزاران ولت جريان الکتريسته، برنده‌تر از تيزترين تيغ‌ها، فرم‌پذير به هر شکل دلخواه، مقاوم در مقابل انواع اسيدها و در دماي بالا غيرقابل نفوذ و در عين حال اگر بخواهيم، فوق¬هادي نرم همچون يک رشته نخ، قابل انعطاف همانند يک فنر و نشکن چون پلاستيک را بوجود آوريم.

از خود سؤال مي‌کنيم آيا تنها اين قدرت اعجاب‌انگيز بشر است؟

پاسخ منطقي و منصفانه اين است: که هرگز، زيرا اين قدرت عظيم خداوندي است که در خاک کره زمين اين همه توانايي را نهاده است که انسان خاکي با تلاش و کوشش خود قادر به کشف اين همه قوانين پيچيده حاکم بر طبيعت گردد.

وسعت صنعت سراميک، در حالي که بيش از چهار هزار سال از قدمت آن مي‌گذرد، بگونه‌اي است که تا هزاران سال ديگر قدرت مانور کشفيات جديد را در خود جاي مي‌دهد. انقلاب بعد از الکترونيک در جهان صنعت، انقلاب سراميک بوده تا جائي که ميليون¬ها کتاب و مراکز بي‌شمار تحقيقاتي را به خود اختصاص داده است و نيز علم و تکنولوژي را در هر روز شاهد يک اختراع، کشف و تحول جديد نموده است. در صنعت سراميک کشور ما، خصوصاً در بخش کاشي، اکثر محققان بر اين باورند که سابقه ساخت سنتي آ‌ن و همچنين بکارگيري لعاب و رنگ جهت تزئين داراي قدمتي چندين هزار ساله مي‌باشد ولي در زمينه توليد به صورت امروزي به خصوص در بخش چيني مظروف و بهداشتي و همچنين تکنولوژي ماشين‌آلات آن جوان مي‌‌باشد. هر چند که در سال¬هاي اخير اين صنعت از رشد قابل توجهي برخوردار بوده است اما همچنان براي رسيدن به قله موفقيت در اين صنايع و جبران کمبودهاي موجود، تلاش و همت همه متخصصين، خصوصاً اساتيد دانشگاه¬ها، مديران خلاق، مسئولين دلسوز دولتي و سرمايه‌گذاران وطن‌پرست و انساندوست را مي‌طلبد.

استانداردهاي ملي

نوشته شده در یکشنبه شانزدهم بهمن 1390 ساعت 17:9 شماره پست: 15

استانداردهاي ملي    

به موجب بند يک مادۀ 3 قانون اصلاح قوانين و مقررات موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران ، مصوب بهمن ماه 1371 تنها مرجع رسمي کشور است که وظيفه تعيين، تدوين و نشر استانداردهاي ملي (رسمي) ايران را به عهده دارد.

اين موسسه از اعضاي اصلي سازمان بين المللي استاندارد (ISO)، کميسيون بينالمللي الکتروتکنيک (IEC) و سازمان بينالمللي اندازه شناسي قانوني (OIML) است که با رعايت موازين پيشبيني شده در قانون، براي حمايت از مصرفکنندگان، حفظ سلامت و ايمني فردي و عمومي، حصول اطمينان از کيفيت محصولات و ملاحظات زيستمحيطي و اقتصادي، اجراي بعضي از استانداردهاي ملي ايران را براي محصولات توليدي داخل کشور و / يا اقلام وارداتي، با تصويب شوراي عالي استاندارد، اجباري نمايد.

در بحث استانداردهاي مرتبط با صنعت کاشي سراميکي اساسا دو گروه از استانداردها در کشور ما مورد توجه مي باشند

الف ) استانداردهاي بين المللي که کميته متناظر با موضوع کاشي سراميکي و شماره 189 از طرف موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مسئوليت مشارکت در تدوين آنها را بر عهده دارد

ب ) استانداردهاي ملي که در موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران کميـته ملي مهندسي ساختمان، مصالح و فرآورده هاي ساختماني مسئوليت تدوين آنها را برعهده دارد.

سيستم نشر اطلاعات فناوري سراميک هاي پيشرفته در راستاي ترويج فرهنگ استفاده از استانداردها در صنعت کاشي و سراميک کشور و از سوي ديگر توجه به حقوق مصرف کنندگان و ذينفعان اين حوزه، دسترسي به استانداردهاي ملي مرتبط با صنعت کاشي و سراميک را در اين بخش براي کاربران فراهم آورده است.

اين فهرست بر اساس سال تصويب استانداردهاي مذکور در کميـته ملي مهندسي ساختمان، مصالح و فرآورده هاي ساختماني و در تعامل با موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران تکميل خواهد گرديد.

استانداردهاي مصوب کميـته ملي مهندسي ساختمان و فرآورده هاي ساختماني سال 1389

سنگ هاي ساختماني، گرانيت، ويژگي ها

سراميک هاي پيشرفته - عملکرد خود تميز شوندگي مواد فتوکاتا ليتيک نيمه هادي

سراميک هاي پيشرفته - تعيين ميزان ذرات درشت در پودرهاي سراميکي با روش الک تر - روش آزمون

شيشه و شيشه سراميک ها - روش آزمون

دير گدازها- تجزيه شيميايي فراورده هاي دير گداز کروم دار و مواد خام حاوي کروم قسمت اول

دير گدازها- تجزيه شيميايي فراورده هاي دير گداز کروم دار ومواد خام حاوي کروم قسمت دوم

دير گدازها- تجزيه شيميايي فراورده هاي دير گداز کروم دار ومواد خام حاوي کروم قسمت سوم

دير گدازها- تجزيه شيميايي فراورده هاي دير گداز و مواد خام حاوي سيليسيم کاربايد - قسمت اول

دير گدازها- تجزيه شيميايي فراورده هاي دير گداز و مواد خام حاوي سيليسيم کاربايد - قسمت سوم

استانداردهاي مصوب کميـته ملي مهندسي ساختمان و فرآورده هاي ساختماني سال 1388

کاشي هاي سراميکي، تعيين انبساط رطوبتي

کاشي هاي سراميکي، تعيين ميزان سرب و کادميوم آزاد شده از کاشي لعابدار

کاشي هاي سراميکي، تعيين ابعاد و کيفيت سطح

کاشي هاي سراميکي، تعيين مقاومت سايش سطحي کاشي هاشي لعاب دار

چسب هاي کاشي، تعيين تغيير شکل متقاطع چسب ها و گروت ها سيماني

چسب هاي کاشي، تعيين مقاومت چسبندگي کششي چسب هاي سيماني

چسب هاي کاشي، تعيين زمان باز

چسب هاي کاشي ، تعيين لغزش

چسب هاي کاشي ، صفحات بتني براي آزمون

چسب هاي کاشي، تعيين قابليت ترکنندگي

چسب هاي کاشي، الزامات طبقه بندي و شناسايي

چسب هاي کاشي ، تعيين مقاومت چسبندگي برشي چسب هاي ديسپرسي

گروت هاي کاشي، تعيين مقاومت شيميايي ملات هاي رزيني

گروت هاي کاشي، تعيين مقاومت در برابر سايش

گروت هاي کاشي، تعيين مقاومت فشاري و خمشي

گروت هاي کاشي، تعيين جذب آب

کاشي کاري ديوار و کف، آيين کار طراحي و نصب کاشي ها و موزاييک هاي سراميکي کف

سراميک هاي پيشرفته ، مقاومت خمشي سراميک هاي يکپارچه در دماي افزايش يافته

سراميک هاي پيشرفته ، سختي سراميک هاي يکپارچه در دماي اتاق

سراميک هاي پيشرفته ، چقرمگي شکست سراميک هاي يکپارچه توسط روش تيغه شياردار

سراميک هاي پيشرفته، تعيين مشخصات سايش سراميک هاي يکپارچه توسط روش توپي در ديسک

سراميک هاي ظريف، چقرمگي شکست سراميک هاي يکپارچه توسط ترک سطحي با خمش

سراميک هاي پيشرفته ، مساحت سطحي ويژه پودرهاي سراميکي به وسيله جذب گاز

سراميک هاي پيشرفته ، فعاليت ضد باکتري مواد فتوکاتاليتيک نيمه هادي

سراميک هاي پيشرفته ، توزيع اندازه ذرات پودرهاي سراميکي توسط روش پراش ليزر

سراميک هاي پيشرفته ، خزش کششي سراميک هاي يکپارچه

سراميک هاي پيشرفته ، چسبندگي پوشش هاي سراميکي به وسيله آزمون خراش

سراميک هاي پيشرفته ، تعيين ضخامت لايه سراميک توسط نيمرخ سنج با کاونده تماسي

سراميک هاي پيشرفته، مقاومت برشي بين ورقه اي کامپوزيت هاي تقويت شده با الياف پيوسته

سراميک هاي پيشرفته ، رفتار فشاري کامپوزيت هاي تقويت شده با الياف يکپارچه

سراميک هاي پيشرفته ، مقاومت کششي سراميک هاي يکپارچه

سراميک هاي ، چرخه خستگي خمشي سراميک هاي يکپارچه

سراميک هاي پيشرفته ، چگالي توده اي پودرهاي سراميکي

سراميک هاي پيشرفته ، عملکرد پالايش هواي مواد فتوکاتاليتيک نيمه رسانا

سراميک هاي پيشرفته، استحکام خمشي سراميک هاي يک پارچه در دماي اتاق

سراميک هاي پيشرفته، تعيين چگالي مطلق پودرهاي سراميکي با پيکنومتر

سراميک هاي پيشرفته، تعيين مقاومت خوردگي سراميک هاي يک پارچه در محلول هاي اسيدي و قليايي

سراميک هاي پيشرفته ، آماده سازي نمونه براي تعيين توزيع اندازه ذرات پودرهاي سراميکي

سراميک هاي پيشرفته ، ارزيابي چسبندگي پوشش هاي سراميکي به روش ايجاد فرو رفتگي (خراش ) راکول

سراميک هاي پيشرفته ، تحليل ويبول براي داده هاي استحکام

سراميک هاي پيشرفته ، مدول الاستيک سراميک هاي يکپارچه در دماي اتاق با تشديد صوتي

استانداردهاي مصوب کميـته ملي مهندسي ساختمان و فرآورده هاي ساختماني سال 1387

سراميک هاي پيشرفته، رفتار تنش- کرنش کششي کامپوزيت هاي تقويت شده با الياف يکپارچه

سراميک هاي پيشرفته، اندازه گيري چقرمگي شکست سراميک هاي يکپارچه با روش تيغه تک لبه ترک دار

سراميک هاي پيشرفته، اندازه گيري عبور نور از لايه هاي سراميکي با زير لايه هاي شفاف

سراميک هاي پيشرفته، سامانه طبقه بندي

سراميک هاي پيشرفته ، واژه نامه

استانداردهاي مصوب کميـته ملي مهندسي ساختمان و فرآورده هاي ساختماني سال 1386

کاشي هاي سراميکي، تعيين مقاومت در برابر انبساط حرارتي- رطوبتي (اتوکلاو)

کاشي هاي سراميکي، تعيين مقاومت در برابر يخ زدگي

کاشي هاي سراميکي، تعيين مقاومت خمشي و نيروي شکست

کاشي هاي سراميکي، تعيين مقاومت در برابرضربه با اندازه گيري ضريب ارتجاعي

کاشي هاي سراميکي، تعيين مقاومت در برابر شوک حرارتي

سراميک هاي پيشرفته، اندازه گيري چگالي و تخلخل ظاهري

سراميک هاي پيشرفته، اندازه گيري مقاومت اکسيداسيون سراميک هاي غير اکسيدي يک پارچه

گزارشي از نوزدهمین نمایشگاه بین المللی کاشی،سرامیک و چینی بهداشتی

نوشته شده در یکشنبه شانزدهم بهمن 1390 ساعت 17:11 شماره پست: 16

مابقي تصاوير در ادامه مطلب...

کلمات کلیدی:

•    وزدهمین نمایشگاه بین المللی کاشی،سرامیک و چینی بهداشتی

کاشیکاری و نصب سرامیک

نوشته شده در یکشنبه شانزدهم بهمن 1390 ساعت 17:12 شماره پست: 17

قبل از اقدام به كاشيكاري ديوارها، بايد وضع ديوارها به لحاظ تراز و شاقول بودن

و همچنين قائمه بودن زوايا كنترل شود و چنانچه نواقص و اشكالاتي در زيرسازي

وجود داشته باشد، بايد آن را مطابق نظر دستگاه نظارت مرتفع نمود.روي

سطوحي كه براي كاشيكاري در نظر گرفته شده است، نبايد پوششي از

كاهگل، گچ و خاك، گچ يا هر نوع ملات ديگري غير از ماسه و سيمان وجود داشته

باشد. اگر ملات مصرف شده در بندكشي آجرهاي ديوار، ملاتي غير از ماسه و

سيمان باشد، بهتر است لااقل 24 ساعت قبل از اقدام به كاشيكاري، سطح ديوار

با ملات ماسه سيمان (به نسبت 6 ماسه و 1 سيمان، يا 10 ماسه و 1 سيمان)

به طريق گلنم (پاشيدن ملات) به ضخامت 3 تا 5 ميليمتر پوشانده شود. موارد

فوق براي مواقعي است كه كاشيكاري با دوغاب‌ريزي انجام مي‌شود.

كاشي را نبايد قبل از نصب، مدت زيادي در آب قرار داد كه زنجاب شود، فقط كافي است كاشي را در آب فرو برده و به كار برد. عرض بند در كاشيكاري حوضها و استخرها هميشه بايد 2 تا 3 ميليمتر باشد تا بندها به وسيله ملات پر شود. فضاي بين ديوار و كاشي به طور متوسط 3 سانتيمتر بوده و بايد به نحوي از ملات پر شود كه ملات كاملاً سطح پشت كاشي را بپوشاند. ريختن خرده آجر، گل رس (كه غالباً براي چسباندن كاشي به كار مي‌رود) و مانند اينها به پشت كاشي، ممنوع است.

در حمام، دستشوئي و مانند آن كه عايقكاري در بدنه ديوار قرار دارد، حتماً بايد روي عايقكاري توري سيمي، نصب و كاملاً به ديوار محكم شود. عايقكاري پشت كاشيكاري، نبايد چروك خورده باشد. بهتر است در تهيه ملات از مصرف سيمان سفيد خودداري كرد. چنانچه اجباراً در ساختن ملات از سيمان سفيد استفاده شود، بايد به جاي ماسه، پودر كوارتز (سنگ شيشه) به كار رود. بهترين نسبت براي مخلوط كردن سيمان سفيد و كوارتز نسبت يك سيمان و 6 پودر كوارتز تا يك سيمان و 10 پودر كوارتز مي‌باشد.

نبايد كاشي ديواري را در اماكني كه در معرض يخزدگي قرار مي‌گيرد، به كار برد.

نصب سراميك:

سراميك را روي بستري از ملات كه در بالا توضيح داده شد، قرار داده و با تخته ماله سطح آن را صاف مي‌كنند. بايد توجه داشت كه هنگام چسباندن سراميك، اندود رويه (ملات) نبايد گيرش خود را آغاز كرده باشد، زيرا در آن صورت سراميك كاملاً به ملات نچسبيده و بعداً جدا خواهد شد.

پس از نصب سراميك، و گيرش ملات، سطح سراميك را آب مي‌زنند تا كاغذ روي آن جدا شود و پس از آن با دوغاب، درز آنها را پر مي‌كنند. ممكن است سراميكها روي كاغذ نبوده و جدا باشند كه در آن صورت نصب سراميك، دانه دانه و با دقت فراوان پهلوي يكديگر انجام مي‌شود. در اين حالت بايد سطح به دست آمده كاملاً صاف و يكنواخت باشد. شكل سراميك، مربع، مستطيل، شش‌گوشه و مانند اينهاست.

ـ بندكشي

ميزان دوغاب سيمان و پودر سنگ براي پر كردن بندها به اندازه سراميكها بستگي دارد. دوغاب مصرف شده براي بندكشي همواره بيشتر از حجم فضاي خالي است، زيرا مقداري از دوغاب مصرفي براي سراميك‌كاري باقي مي‌ماند كه پاك مي‌شود و مصرف مجدد ندارد و لذا حجم دوغاب مصرفي براي سراميك‌كاري با احتساب دورريز به ميزان يك ليتر در هر مترمربع پيشنهاد مي‌شود. در بندكشي مي‌توان متناسب با رنگ سراميك از رنگهايي استفاده كرد كه به زيبايي سراميك بيفزايد.

ـ مراقبت ضمن گيرش

حداقل تا سه روز بعد از نصب سراميك نبايد به آن ضربه مكانيكي وارد آيد و درجه حرارت فضايي كه سراميك شده، نبايد از 5+ درجه سانتيگراد كمتر شود. در صورت لزوم پس از گيرش اوليه ملات بندكشي، آب دادن سراميك در چند نوبت كمك شاياني به ازدياد مقاومت مي‌نمايد.

کلمات کلیدی:

* كاشيكاري، سيمان، نصب سراميك،كاشی، سرامیك، كاشی گلچین، كاشی عمارت، كاشی نوآوران، كاشی باستان، مجتمع كاشی میبد، نازسرام، كاشی رباط، كاشی خیام، كاشی اطلس، كاشی نارین، كاشی اورست، كاشی عقیق، گرانیت آریا، كاشی یزد، كاشی میبد، سرامیك میبد،كاشيكاري،بندكشي،گرانيت

تاریخچه کاشی و سرامیک

نوشته شده در یکشنبه شانزدهم بهمن 1390 ساعت 17:13 شماره پست: 18

لغت سرامیک از کلمه یونانی « کراموس » به معنی سفال یا گل پخته گرفته شده است و در واقع برای معرفی سرامیک باید گفت که عبارتست از هنر و علم ساختن و کاربرد اشیای جامد و شکننده ای که ماده اصلی و عمده آن خاکها می باشند .

تاریخچه کاشی و سرامیک

سفالگري از جمله باستاني ترين هنرهاي بشري و در واقع سرمنشاء هنر توليد كاشي و سراميك كه نخستين آثار اين هنر در ايران به حدود 10/000 سال قبل از ميلاد مي رسد كه به صورت گل نپخته بوده و آثار اولين كوره هاي پخت سفال به حدود 6000 سال قبل از ميلاد بر مي گردد . ادامه پيشرفت در صنعت سفالگري منجر به تغييراتي در روش توليد كه شامل تغيير كوره ها ، اختراع چرخ كوزه گري و هم در كيفيت مواد سفالگري نظير رنگ آميزي و لعاب كاري بوده است . زمان آغاز لعابكاري كه امكان ضد آب كردن و همچنين نقاشي كردن و زيبا سازي ظروف و سفال ها و تهيه كاشي را مقدور مي كرد به حدود 5000 سال پيش مي رسد . كاستيها روش و دانش لعاب كاري را از بابل به نقاط ديگر ايران رواج دادند . بعد از اسلام با تشويق استفاده از ظروف سفالي و سراميكي به جاي ظروف فلزي ، طلا و نقره صنعت سفالگري رشد تازه اي يافت و از صنعت سفال سازي و كاشي سازي براي آرايش محراب مسجد ، ضد آب كردن ديوار حمام ها ، ايجاد حوض و آب نما و انتقال ظروف و .خمره و لوازم و كوزه ها همچنين ، شيب بندي بام ها استفاده شده است .Image

ساختار سراميك

لغت سراميك از كلمه يوناني « كراموس » به معني سفال يا گل پخته گرفته شده است و در واقع براي معرفي سراميك بايد گفت كه عبارتست از هنر و علم ساختن و كاربرد اشياي جامد و شكننده اي كه ماده اصلي و عمده آن خاكها مي باشند ( اين خاكها شامل : كائولن و خاك سفال است ) . صنعت سراميك در واقع محدود به ساخت ظروف و وسايل و قطعات سفالي ساده گذشته نيست و كاربردي شگرف در همه ابعاد تمدن و تكنولو?ي نوين بشر امروز دارد . روش ساخت و تهيه .كليه وسايل سراميكي تقريبا يكي است و بسته به كاربرد ، تفاوتهاي جزئي در روش توليد دارد .

لعاب دادن كاشي و سراميك

براي آنكه سطح جسم درخشنده ، صاف و زيبا ، ضد آب ، ضد شيميايي و در صورت نياز آراسته شود روي آن را پس از خنك كردن با يك لايه نازك لعاب مي پزند . لعاب ( رنگ معدني ) به حالت مايع روي جسم خشك شده اندود مي شود . لعابها اصولا مواد معدني و سيليسي هستند كه يك لايه شيشه اي مانند در سطح خارجي سراميك .تشكيل مي دهند .

كاربرد سراميك ها

،استفاده از سراميك در كف سازي و نماسازي يا در توليدات وسايل بهداشتي و مصالح ساختماني نظير انواع آجر سفال هاي تزئيني داخل و خارج ساختمان سفال هاي بام ساختمان ، كانالهاي فاضلابي ، سفالهاي ضد اسيدي همه از سراميكهايي است كه از ديرباز تهيه و مصرف مي شده همچنين كاربرد سراميك در صنايع مختلف نظير تهيه وسايل مقاوم در برابر حرارت و الكتريسيته ، فيوزهاي الكتريكي ، شمع اتومبيل ، ريخته گري ، تهيه المانهاي حرارتي بسيار دقيق ، وسايل فضايي ، سمباده ، براده برداري ، تراشكاري ها ريخته گري فوق دقيق ، آجرهاي نسوز ، مقره هاي الكتريكي ، المانهاي تصفيه آب ، پوسته موتور ، گرافيت ، بتن ، مواد نسوز ، بدنه سفينه هاي فضايي ، انواع سيمانها ، محصولات شيشه اي و هزاران كاربرد ديگر كه روز به روز بر اهميت سراميك مي افزايد .

كاشي و كاربرد آن

.كاشي يكي ديگر از محصولات سفالين و سراميكي است كه بویژه در ساختمان كاربرد و اهميت ویژه اي دارد كاشي براي تزئينات داخل و خارج ساختمان و همچنين براي بهداشت و عايق رطوبت به كار مي رود . كاشي .تزئيناتي خارج ساختمان را بویژه در اماكن مذهبي به كار مي برندد . كاشي را در ابعاد و اندازه هاي گوناگون توليد مي كنند . كاشي كف و ديواري را در ابعاد زير 2×2 و 2 × 1 تا پنجاه در پنجاه سانتيمتر توليد مي كنند كه با رنگهاي گوناگون مي تواند يك نقاشي را در محل نصب نيز نشان دهد .كيفيت كاشي بايد به نحوي باشد كه تغييرات ناگهاني درجه حرارت 100 ـ 20 درجه سانتيگراد را به خوبي تحمل كرده و هيچگونه آثار ترك در بدنه و يا لعاب آن ظاهر نشود . كاشي ديواري را براي حفظ بهداشت و رطوبت در آشپزخانه ، محيط هاي بهداشتي ، حمام و دستشويي استفاده مي كنند . كاشي كف را نيز به علت ضد سايش بودن و مقاومت حرارتي و الكتريكي بالا در آشپزخانه ها ، حمام ها ، آزمايشگاهها ، رختشويخانه ها و كارخانجات .شيميايي به كار مي برند همچنين كاشي بايد داراي ابعاد صاف و گوشه هاي تيز باشد .

توليدي كاشي و سراميك در ايران

در سالهاي اخير كارخانجات توليد كاشي و سراميك ديوار و كف زيادي در ايران ايجاد شده اند و تحول بزرگي در اين صنعت بوجود آمده است و همچنين در مورد توليد وسايل بهداشتي و ظروف چيني و كارخانه مقره سازي كه در ايران فعال مي باشند و توانسته اند ظرف سي سال اخير توليد كاشي و سراميك را ازتوليد كم و سنتي و نيمه .صنعتي به حدود 70 ميليون متر مربع برسانند .

کلمات کلیدی:

* میبد، نارین قلعه، ابوالفضل رشیدالدین میبدی، قاضی میرحسین میبدی،حاج شیخ عبدالکریم حایری میبدی، آیت‌الله مرتضی حایری و آیت‌الله مهدیایری، فیروزآباد، مهرجرد، بیده، کاروانسرا، یخچال خشتی، چاپارخانه، آب انبار، برج کبوتر، خورشید خانم، زیلوبافی، قنات،كاشيكاري، س

پیشینه ميبد

نوشته شده در یکشنبه شانزدهم بهمن 1390 ساعت 17:14 شماره پست: 19

پیشینه

این شهر دارای پیشینه‌ای چندین هزار ساله است. این شهر دومین مرکز شهری و تجاری استان یزد محسوب می‌شود و به واسطه بافت تاریخی ارزشمند خود تمام شهر در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده. لازم به ذکر است شهرک جهان آباد نیز از عمده ترین مراکز صنعتی این شهر می‌باشدواین شهرستان با تولید نیمی از کاشی وسرامیک کشور قطب این محصول محسوب می‌شود. میبد یکی از کانون‌های اولیه یکجانشینی درایران است که درواحه پهناوریزد واقع شده‌است. روزگاری درکناردریای ساوه قرار داشته‌است که از ساوه تا حاجی آباد نمک کشیده شده بود و ساکنان آن ازطریق این دریاچه رفت و آمد می‌کردند.(تاریخ یزد، جعفری) با توجه به پیداشدن سکه ضرب میبد دردوره ساسانی مشخص می‌شود که میبد دراواخردوره ساسانی شهری معتبر و با اهمیت بوده‌است زیرا ازیکصدو یازده شهری که در ایران قبل از اسلام شناسایی شده ازتعداد معدودی ازآنها شرایط ضرب سکه و یا اجازه آن را داشته‌اند. (شهرهای ایران، پیکولوسکایا) دلایل متعددی را می‌توان نام برد که میبد و به ویژه نارین قلعه آن بیش ازمناطق دیگریزد، مسکون شده و اولین نقطه یکجانشینی دراین ناحیه بوده‌است. جعفری، اولین مورخ یزدی قرن هشتم درمورد بنای نارین قلعه حکایت اسطوره‌ای و افسانه‌ای عنوان می‌نمایند که نشانگر آن است که حتی درآن زمان هم عامه و خاص از دیرینه بودن این مکان مطلع بوده‌اند. وی می‌گوید که سلیمان نبی نارین قلعه را برای اختفای دفینه وگنج خود ایجاد نمود.نقش نگاره‌ای که اخیراً درهمین مکان برروی پاره‌سفال پیدا شده‌است نشانگرواقعیت‌های بسیاری است. نقش نیمه انسان – نیمه حیوان حک شده براین سفال مربوط به نوع اعتقادات مذهبی مردم این ناحیه بوده که شبیه همان نقش نگارهایی است که درتمدن هزاره سوم پیش ازمیلاد عیلامی‌ها می‌باشد.(تاریخ عیلام، شیرین بیانی) نارین قلعه میبد درقرون اولیه اسلامی هم ازعظمت و اهمیت زیادی برخوردار بوده ازقلاع غیرقابل نفوذ برای دشمنان بوده‌است

در مورد نام میبد سه نظر وجود دارد: ۱- در روزگارانی که میبد شهری بندری و مهم و دارای تاکستانهای بسیار وسیعی بوده‌است انگور این تاکستان‏ها به جاهای دیگر صادر می‏شده و لذا آن را صاحب می‌(می‌+ بد) نامیده‏اند. ۲-می بد همان تغییر یافته «موبد» در دین زرتشت می‏باشد. ۳-یزدگرد سوم دارای سه سردار نامدار به نامهای میبدار، بیدار و عقدار بوده که هر کدام به آبادانی میبد، بیده و عقدا کوشیده ‏اند. درتاریخ محلی یزد شهرساسانی میبد به عهد چند تن ازشاهان این خاندان ازجمله یزدگرد، قباد و انوشیروان نسبت داده‌اند و به نام یکی ازسرداران و یا فرزندان شاه می‌خوانند از جمله آنکه یکی ازسرهنگ‌های یزدگرد را بانی شهردانسته‌اند اما احمد کاتب روایتی دارد که بنای مدینه میبد به عهد پادشاهی قباد نسبت داده‌است. بنای مدینه میبد به واسطه شاه موبد شد و چون شاه موبد مدینه میبد تمام کرد او را «موبدگرد» نام نهاد و به مرور ایام (گرد) را محذوف کردند و موبد را میبد گفتند. به طورکلی نام میبد (میبذ) به نوبه خود مهرو نشانی ازدوره ساسانی است، به روایتی دیگر به دلیل مساعد بودن آب و هوای این شهر یکی از سرهنگان یزدگرد همان مهبود ازسپهبدان نامدار عهد قباد و انوشیروان در این شهرسکنی گزیده و نام این شهر درگذر زمان بعد از دگرگونی میبد تغییریافته‌است.البته دیدگاه دیگری بر این باور است که این سرهنگ لقب میبدار را به واسطه فرماندهی این ناحیه بدست اورده‌است نه اینکه میبد بواسطه این سرهنگ. متاسفانه بعلت ندانم کاریها و کوته بینی‌های مقامات شهری، بالاخص شهرداری، عدم درک ارزش آثار باستانی و سلطه نوعی تفکر وهابی گری که در مقابل اماکن مذهبی بقیه آثار قدیمی را بر نمی‌تابد بافت تاریخی شهر که یادگار ایران باستان بوده بطرز فاجعه باری صدمات فراوانی دیده‌است که غیر قابل جبران می‌باشد. سیاستهای ابلهانه تعریض کوچه‌ها، تخریب قلعه و استفاده از زمین آن برای بنیاد مدرسه، احداث خیابان در مرکز محلات، ثبت آثار تاریخی بعنوان املاک فردی و آنگاه تخریب آنها توسط جمعی فرصت طلب و سودپرست و عدم ممانعت از آن توسط ادارات و مقامات فاسد محلی میبد را اکنون بصورت ده-شهری در آورده‌است که اکثر یادگارهای تاریخی آن قربانی شده‌اند.

مقدمه

میبد کهن‏ترین شهرستان استان یزد و از کهن‏ترین شهرهای ایران به شمار می‏آید. کاوشهای باستان‏شناسی اخیر در محدوده نارین قلعه، قدمت آن را فراتر از هفت هزار سال نشان می‌دهد. میبد یکی از قطب‏های محور تمدنی ایران باستان به شمار می‏رود. بخشی از این محدوده تمدنی که از شمال به جنوب شرق ایران امتداد داشته، شامل ری، تپه‌های سیلک کاشان، نایین، عقدا، میبد، یزد، کرمان، بم و.... می‏باشد. حدود ۶۰۰ بنای ارزشمند در میبد شناسایی شده‌است که از این تعداد ۵۱ بنا تاکنون به ثبت آثار ملی رسیده و نزدیک به ۷۰ بنا نیز در حال ثبت شدن است. آن چه که میبد را از بسیاری از شهرهای دیگر متمایز می‏کند بافت نسبتا سالم و دست‏ نخورده تاریخی این شهر است که هنوز دارای حیات بوده و مردمان درآن زندگی می‌کنند. این ویژگی‏های منحصر به فرد سبب شده تا میبد به عنوان تنها و نخستین شهر ایران به ثبت آثار ملی برسد. یعنی تمام باغ شهر میبد (بافت تاریخی و باغهای اطراف آن) به عنوان اثری باستانی و ملی شناسایی و اعلام گردیده‌است. میبد در زمان‏های گذشته یک شهر بندری و یکی از ایستگاههای مهم در شاهراه باستانی جاده ابریشم بوده‌است که از کشور چین آغاز و به رم در کشور ایتالیا ختم می‏ شده‌است. سفالگری و زیلو بافی از صنایع و هنرهایی است که قدمت آن به زمان‏های به یاد نیامدنی این خطه برمی‏گردد. -->

میبد و صنعت

اساس اقتصاد شهر میبد بر صنعت استوار است. مهمترین صنایع میبد عبارتند از سفالگری، کاشی و سرامیک و ذوب آهن. کارخانه ‏های متعدد کاشی و سرامیک سازی، میبد را به قطب صنعت کاشی و سرامیک ایران تبدیل کرده‌است. هم اکنون بیش از یک چهارم کاشی ایران در میبد تولید می‏شود. سفالگری پیشه دیرینه مردمان این دیار بوده‌است و امروزه نیز سفال میبد به سرتاسر دنیا صادر می‏شود. به طور کلی رونق صنعت سفالگری و کاشی و سرامیک در میبد را باید در چهارچوب پیوند صنعت و سنت ارزیابی کرد. بزرگترین مرکز پرورش بلدرچین کشور که رتبه دوم خاورمیانه را نیز دارا می‌باشد در شهرستان میبد واقع است.

آموزش عالی

میبدیان تقریبا هر ساله از نظر ضریب پذیرش در کنکور سراسری دانشگاه‏ها رتبه اول کشور را احراز کرده‏اند. آمار، رقم پذیرش ۵/۱۶ درصد را به ما نشان می‌دهد. میبد دارای چندین واحد آموزش عالی می‌باشد که نزدیک به ۹۰۰۰ دانشجو در آنها مشغول به تحصیل می‏باشند.

جغرافیا و اقلیم شهرستان میبد

مخوف‌ترین کویرهای جهان در داخل لگن بزرگ و بسته فلات ایران واقع شده‌اند، که دشت رسوبی و پر دامنه یزد، یکی از حوضه‌های شاخص جغرافیایی آن است. گستره این دشت از دامنه‌های شیرکوه در جنوب آغاز می‌شود و با شیب ملایمی تا کویر سیاه‌کوه در شمال، در مسافتی بیش از یکصد کیلومتر ادامه می‌یابد. شهر میبد در بخش میانی این دشت واقع است. به طور کلی رشته کوههایی که دور تا دور فلات مرکزی را در برگرفته‌است سبب شده که دامنه‌های خارجی فلات، از رطوبت بیشتری برخوردار بوده و دامنه‌های داخلی آن خشک باشد. بنابراین کمبود نزولات جوی و آفتاب داغ آسمان صاف ایران، زندگی تب‌آلودی را در حاشیه کویر به وجود آورده‌است. میبد در ۵۴ درجه و ۲ دقیقه و ۱۰ ثانیه طول جغرافیاییو ۳۲ درجه و ۱۴ دقیقه و ۴ ثانیه عرض جغرافیایی واقع بوده و ارتفاع متوسط آن از سطح دریا ۱۲۳۴ متر می‌باشد. شهر میبد در شمال غرب شهر یزد، کنار جاده تهران - بندرعباس و راه‌آهن تهران - کرمان و در حاشیه کویر مرکزی ایران قرار دارد. اراضی خاوری آن دشت و هموار است و از سوی غرب به کوهپایه و ارتفاعات جنوبی عقدا منتهی می‌گردد. شهرهای یزد، صدوق و اردکان به ترتیب همسایگان جنوب شرق، جنوب و شمال این شهرستان هستند. مساحت کل شهر میبد بر اساس طرح هادی، ۵/۱۹ کیلومتر مربع (۱۹۵۲هکتار) می‌باشد که از این اراضی بخش‌های کشاورزی و باغات ۲۸۲ هکتار، اراضی مسکونی ۲۶۲ هکتار، موات و بایر ۴۵۲ هکتار است. بررسی میبد و نحوه استقرار آن نشان می‌دهد که توپوگرافی، آبهای تحت‌الارضی و استخراج آب (قنات) در شکل‌گیری شهر نقش مهمی داشته‌است. میبد در کنار مسیل رودخانه‌های قدیمی و در جوار راه قدیمی ری – کرمان به صورت مجتمع‌های زیستی اولیه شکل گرفته‌است. این شهر بر روی شیب طبیعی که از جنوب به شمال بوده قرار دارد. این شیب به صورتی است که روستای رکن‌آباد در جنوب شهر حدود ۲۰ متر بلندتر از روستای عشرت‌آباد در شمال شهر است.

وضعیت اجتماعی شهرستان میبد

این شهرستان به لحاظ تراکم نسبی جمعیت، بعد از یزد قرار دارد. در حال حاضر جمعیت این شهرستان بالغ بر ۶۲۲۸۶ هزار نفر است. شهرستان میبد بر پایه تقسیمات کشوری که توسط دفتر تقسیمات کشوری وزارت کشور انجام گرفته شامل یک بخش مرکزی شهر میبد و دو دهستان: بفروئیه و شهیدیه و ۹۷ آبادی است. کشاورزی میبد رونق دارد و از دیرباز کشاورزی از کارهای مهم آن بوده‌است و هنوز بخش بزرگی از زمین‌های پیرامون شهر در محله‌ها به کشت یا به باغ انار اختصاص دارند. در زمین‌های خارج از محدودهٔ شهری نیز کشت گندم، صیفی، یونجه، پسته، پنبه و دیگر فرآورده‌های کشاورزی رواج دارد. در گذشته کشت‌زارهای پنبه در این ناحیه زیاد بوده‌است، ولی امروزه به دلیل کمی درآمد اقتصادی آن و کم شدن آب میبد جای خود را به باغ‌های انار و... داده‌است. مهمترین نقاط دامپروری میبد، آبادی‌های کوهپایه‌ای باختر و روستای حسن آباد است. همچنین شماری مرغداری نیز در میبد وجو دارد که علاوه بر تأمین نیاز ناحیه به دیگر نقاط نیز مرغ صادر می‌شود. صنایع دستی مردم این دیار زیلوبافی، سرامیک‌سازی، سفال‌سازی، کرباس‌بافی، فرش‌بافی و موتابی است که از گذشته دور در این ناحیه رواج داشته‌است. همه ساله زیلوهای بافت میبد و فرآورده‌های سرامیک‌سازی آن به دیگر شهرهای استان یزد و سایر نقاط ایران صادر می‌شود. دانشگاه آزاد میبد با بیش از ۴۰۰۰ دانشجو در رشته‌های کارشناسی سرامیک، عمران، حقوق، مترجمی زبان انگلیسی، زراعت، مرتع و آبخیز داری، کامپیوتر و... فعالیت دارد. میبد یکی ازکانون‌های اولیه یکجانشینی درایران است که درواحه پهناوریزد واقع شده‌است.روزگاری درکناردریای ساوه قرار داشته‌است که از ساوه تا حاجی آباد نمک کشیده شده بود و ساکنان آن ازطریق این دریاچه رفت و آمد می‌کردند.(تاریخ یزد، جعفری) با توجه به پیداشدن سکه ضرب میبد دردوره ساسانی مشخص می‌شود که میبد دراواخردوره ساسانی شهری معتبر و با اهمیت بوده‌است زیرا ازیکصدو یازده شهری که در ایران قبل از اسلام شناسایی شده ازتعداد معدودی ازآنها شرایط ضرب سکه و یا اجازه آن را داشته‌اند. دلایل متعددی را می‌توان نام برد که میبد و به ویژه نارین قلعه آن بیش ازمناطق دیگریزد، مسکون شده و اولین نقطه یکجانشینی دراین ناحیه بوده‌است. جعفری، اولین مورخ یزدی قرن هشتم درمورد بنای نارین قلعه حکایت اسطوره‌ای و افسانه‌ای عنوان می‌نمایند که نشانگر آن است که حتی درآن زمان هم عامه و خاص ازدیرینه بودن این مکان مطلع بوده‌اند. وی می‌گوید که سلیمان نبی نارین قلعه را برای اختفای دفینه وگنج خود ایجاد نمود.نقش نگاره‌ای که اخیراً درهمین مکان برروی تکه سفال پیدا شده‌است نشانگرواقعیت‌های بسیاری است. نقش نیمه انسان – نیمه حیوان حک شده براین سفال مربوط به نوع اعتقادات مذهبی مردم این ناحیه بوده که شبیه همان نقش نگارهایی است که درتمدن هزاره سوم پیش ازمیلاد عیلامی‌ها می‌باشد.(تاریخ عیلام، شیرین بیانی) نارین قلعه میبد درقرون اولیه اسلامی هم ازعظمت و اهمیت زیادی برخورداربوده ازقلاع غیرقابل نفوذ برای دشمنان بوده‌است. شخصیت‌های میبد: اندیشمندان، ادیبان، سیاست‌مداران و روحانیون بزرگی از این شهر برخاسته‌اند. ازجمله:ابوالفضل رشیدالدین میبدی صاحب تفسیر ارزشمند «کشف الاسرار» در قرن ششم هجری، قاضی میرحسین میبدی، خطیرالملک وزیر دربار سلجوقیان، آیت‌الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حایری میبدی بنیانگذار حوزه علمیه قم و استاد امام خمینی، دکتر آیت‌الله مرتضی حایری و آیت‌الله مهدی حایری(فرزندان حاج شیخ عبدالکریم)، ایت الله حاج شیخ علی حایری بارجینی، حسین مکی، سرلشکر دکتر فیروزابادی وامامی میبدی... را می‌توان نام برد. متاسفانه بعلت ندانم کاریها و کوته بینی‌های مقامات شهری، بالاخص شهرداری، عدم درک ارزش آثار باستانی و سلطه نوعی تفکر وهابی گری که در مقابل اماکن مذهبی بقیه آثار قدیمی را بر نمی‌تابد بافت تاریخی شهر که یادگار ایران باستان بوده بطرز فاجعه باری صدمات فراوانی دیده‌است که غیر قابل جبران می‌باشد. سیاستهای ابلهانه تعریض کوچه‌ها، تخریب قلعه و استفاده از زمین آن برای بنیاد مدرسه، احداث خیابان در مرکز محلات، ثبت آثار تاریخی بعنوان املاک فردی و آنگاه تخریب آنها توسط جمعی فرصت طلب و سودپرست و عدم ممانعت از آن توسط ادارات و مقامات فاسد محلی میبد را اکنون بصورت ده-شهری در آورده‌است که اکثر یادگارهای تاریخی آن قربانی شده‌اند.

سوابق و پیشینه تاریخی میبد

بر اساس شواهد موجود و یافته‌های بررسی‌ها، بنیاد اولیه شهر میبد متعلق به ادوار کهن تاریخ ایران است. به همین دلیل سازمان بین المللی یونسکو «[شهر تاریخی میبد][۱]» را در آثار آزمایشی تاریخی فرهنگی ایران قرار داده‌است. بر اساس یک افسانه، میبد در روزگار «کیومرث» بنیانگذاری شد و نخستین ساکنان این سرزمین یعنی اهالی فیروزآباد، مهرجرد، بیده، میبد و بارجین در دهانه رودخانه‌های قدیمی میبد یا به فاصله‌ای نزدیک از مصب آن‌ها استقرار یافته و از راه آب و دریا به این سرزمین پا گذاشتند. به دلیل آنکه امکان تأمین نیازهای اولیه از جویبارهای دائمی یا فصلی بستر این رودخانه میسر بود. ولی پس از تغییرات اقلیمی و کاهش آب‌های سطحی منطقه، اهالی آن به فنون آب‌یابی و کاریزکنی دست یافتند. «میبد» یکی از نمونه‌های نادر شهرهای باستانی ایران به شمار می‌رود، هرچند که بافت سنتی آن گزندهای فراوان دیده‌است، امّا هنوز بسیاری از پدیده‌ها و عناصر شهری قدیم، مانند راه‌های باستانی، بناها و تشکیلات وابسته به آن، کهن‌دژ، شارستان، بیرونه‌ها و آثار گسترش شهری و بازمانده بناهای کهن را می‌توان در آن تشخیص داد. کهن‌ترین سند هویت تاریخی و آغاز شهرسازی در سرزمین یزد، «نارین قلعه» میبد است. این کهن دژ همچون پیری خسته و خاموش سرگذشت سالیان درازِ رنج و آسایش مردمان این دیار را به یاد دارد. گسترش شهر بر اساس طرح و نقشه سنجیده‌ای صورت گرفت که در آن زمان برای پی‌ریزی یا توسعه شهرها به کار می‌بردند و در همه جای ایران کم و بیش همانند بود. نقشه منظم شهرهای ساسانی بیشتر بصورت شبکه مستطیل مانند با محورهای اصلی متقاطع و فرم چلیپایی بودند که خندق و حصاری محکم آن را فرا می‌گرفت. ابتدا و انتهای محورهای اصلی (شاهراه‌ها - شاهکوچه‌ها) به چهار دروازه می‌رسید. در این دوره، بر اساس یک باور ایرانی بر آن بودند که جهان چهار بخش دارد و شهرها را باید طوری بسازند که درهای آن به چهارسوی جهان گشوده باشد. این چهار سو را «چهارکوستیک» می‌خوانند. طرح گسترش شهر میبد در زمان ساسانیان دارای همین ویژگی‌هاست، تقریباً تمامی شالوده دیوارهای گرداگرد شهر و بخش قابل توجهی از خندق‌ها و دروازه‌های چهارگانه آن هنوز باقی است و با گذشت قرن‌ها و تغییرات گوناگون که غالباً تدریجی و گهگاه سریع و توسط فرمانروایان صورت گرفته‌است، شبکه اساسی شهر در محدوده «شارستان» هنوز آشکارا قابل شناسایی است. سکه‌های به جای مانده از دوران پوراندخت ساسانی که در این شهرستان ضرب می‌شد، از جمله اسناد تاریخی است که اهمیت سیاسی و مدنیت شهرستان میبد را در دوران ساسانی نشان می‌دهد.

میبد در کتب

احمد بن‌حسین بن علی کاتب در کتاب تاریخ جدید یزد می‌نویسد سه سرهنگ یزدگرد به نامهای بیدار و عقدار و میبدار، در سه منطقه سه دیه به نامهای بیده و عقدا و میبد ساختند. سید عبدالعظیم پویا در کتاب سیمای باستانی شهر میبد می‌گوید نام میبد نیز خود مهر و نشان ساسانی دارد تا آنجا که می‌دانیم نام میبد (میبذ) که از واژه‌های فارسی میانه‌است در دوره ساسانی به این شهر اطلاق گردیده‌است. ابن اثیر مورخ قرن ۶ در گزارش جنگهای داخلی آل‌سلجوق آورده‌است. هنگام محاصره اصفهان توسط برکیارق، خطیر الملک میبدی وزیر سلطان محمد بن ملکشاه از دروازه‌ای که به او سپرده شده بود اصفهان را ترک و به زادگاه خود، میبد رفت. در زیر به شرح آثار و ابنیه میبد که مراد از آن آبادی وسطی این بخش است که به طور مطلق میبد گفته می‌شود و در دو طرف خیابان اصلی قرار دارد، می‌پردازیم:

نارین‌قلعه

مهمترین بنای میبد، قلعه تاریخی و قدیمی آن است که ذکر آن در کتب قدیم بدین شرح مذکور افتاده‌است: روایتی که در تاریخ جدید یزد در باب قلعه میبد آمده بدین شرح است: «اما قلعه در زمان سلیمان پیغمبر علیه السلام ساختند و آن چنان بود که در زمان سلیمان علیه السام، فارس تختگاه سلیمان بود.... چنانکه مشهور و مذکور است سلیمان بفرمود که دیوان، در کوهی که قابل قلاع باشد به جهت حفظ خزینه، قلعه بسازند.... دال دیو بدین کوه رسید..... خبر به سلیمان رسید. فرمود که بر این پشته، از گل و سنگ، قلعه حصین دال دیو بسازد. دال دیو به فرمان سلیمان، قلعه میبد بساخت... و چون سلیمان وفات کرد بوم لرزی پیدا شد... و اکنون که حصار او کنده‌اند همچنان سخت ترین قلاع است و او را قلعه دالان خوانند....» مطالب تاریخ جدید یزد که در تاریخ یزد و جامع مفیدی هم با تفاوت‌های مختصر دیده می‌شود، حکایت از قدمت قلعه دارد.مشاهده قلعه و مخصوصاً خشت‌های قطور و بزرگ آن خود نیز موید کهنگی آن است. امروزه در محل، قلعه موجود را با نسبت «دالان» نمی‌خوانند و نامی است که متروک شده‌است. این تسمیه قدیم باید ماخوذ از «دال» باشد که نام مرغان بزرگ شکاری از نوع عقاب است. نظیر این اسم به شکل «دالدون» بر کوهی در نزدیک میمند شهر بابک اطلاق می‌شود. اهمیت قلعه میبد مربوط به عهد سلاطین آل مظفر است که در عمران و آبادی میبد کوشا بودند و قلعه آنجا پناهگاه محلی آنان بود و بنابر قول مولف تاریخ جدید یزد، محمد بن مظفر در سال ۷۳۷ «خزینه‌ای که در یزد بود تصرف کرد و لشکر را مرسوم داد و قلعه دالان میبد را عمارت کرد و خندق دور کرد.» بقایای کنونی قلعه میبد، با وجود خرابی‌هایی که به مرور ایام بر آن روی آورده دیدنی است و متاسفانه در این سال‌ها به سبب ایجاد خیابان، قسمتی از آن خراب و تسطیح شده‌است. قسمت‌های مختلف قلعه بر سطح تپه‌ای در چهار طبقه قرار دارد و هر طبقه بر طبقه دیگر اشراف دارد. بنای ارگ آن در مرتفع ترین نقطه تپه واقع شده‌است و یک طبقه هم در قسمت زیر قرار که اطاقک‌های کنده شده در دل خاک است از نوع بوکن یا بوکنه. اطراف قلعه، خندق عظیمی بوده که بعضی قسمت‌های آن به باغ تبدیل شده‌است.

کاروانسرا

به رباط‌های بزرگ و جامع کاروانسرا می‌گویند چه در شهر و چه در بیرون از آن باشد. کاروانسرا علاوه بر اتاق و ایوان دارای باربند و طویله و انبار است و اغلب ورودی آنرا بازار کوچکی به نام علافخانه تشکیل می‌دهد و بر روی سر در آن چند اتاق پاکیزه قرار دارد که به کاروانسالار اختصاص دارد.

انواع کاروانسراها از لحاظ کاربری خاص

کاروانسراهای شاهی

هزینه بنای این کاروانسراها از موجودی خزانه کشور تامین می‌گشته. این نوع ابنیه باعث آبادی کشور و فزونی اعتبار خزانه شاهی می‌گردید.

کاروانسراهای خصوصی

به وسیله اشخاص یا اوقاف برای استفاده‌های خصوصی برپا شده‌است مانند مسافرخانه‌ها

کاروانسراهای خیریه

این دسته علاوه بر کاروانسرا شامل آب انبار و پناهگاه‌هایی نیز هست که به وسیله اشخاص خیر بنا شده‌است.

کاروانسراهای شهری

اتاق‌های این کاروانسرا به مبلغ دو درصد فروشی که در آنجا انجام می‌گیرد، اجاره داده می‌شد. برای کاروانسراهاعلاوه بر مقررات بالا عواید گمرکی و عوارض دیگری مانند عوارض راهداری هنگام عبور از پل‌ها یا گداره‌های رودخانه یا چشمه را باید اضافه نمود.

انواع کاروانسراها از لحاظ محل احداث

[] کاروانسراهای کوهستانی

این بناها معمولا شامل اتاق‌های کوچکی هستند که به آسانی گرم می‌شوند و در شب‌های سرد زمستان پناهگاه خوبی به شمار می‌آیند. بندرت در کنار این نوع پناهگاه‌ها حیاط کوچکی قرار دارد و تقریبا تمام این پناهگاه‌های کوهستانی با سنگ‌هایی که در همان جا قرار داشت، ساخته شده‌اند.

کاروانسرا در دشت

این کاروانسراها از یک سو محل اقامت موقت و استراحتی برای مسافران و کاروانیان بودند و از سوی دیگر در بسیاری از موارد مکان‌های بسیار مناسبی برای دفاع در برابر راهزنان به شمار می‌رفتند. در زیر به یک نمونه از معروفترین کاروانسراها که در میبد واقع است، اشاره می‌کنیم:

سامانه کاروانی میبد

سامانه کاروانی میبد، یک مجموعه معماری کهن است که کارکرد اصلی آن تأمین رفاه کاروانیان، خدمات سفر و گردشگری، راهداری و نیز انجام مبادلات پستی و ارتباطی قدیم بوده‌است. این مجموعه در مسیر شاهراه باستانی «ری – کرمان، در پشت دروازه غربی شارستان قدیم میبد شکل گرفته و از دوره‌های دور تاریخی تا پنجاه سال پیش، کارکرد پررونقی داشته‌است. رباط میبد، در واقع یک ایستگاه بزرگ کاروانی در مسیر این معبر شرقی – غربی ایران بوده‌است که از شرق به سوی یزد ـ کرمان و سیستان تا ماوراء النهر و از سوی غرب به عقدا، نائین و اصفهان، کاشان و ری تا بین النهرین می‌رسیده‌است. با توجه به موقعیت دوایالت مهم باستانی ایران یعنی (ری و کرمان) در این مسیر، آن را شاهراه ری – کرمان خوانده‌اند. این راه علاوه بر اینکه معبر دیرین نظامی و بازرگانی منطقه بوده‌است، پس از اسلام، مسیر عمدهٔ رفت و آمدهای زیارتی مکه و حجاز و نیز عتبات کربلا و نجف گردید ؛ چنانکه تا همین اواخر، به نام «راه کربلا» خوانده می‌شد و راهی پررفت و آمد بود با توجه به نیاز حیاتی کاروانیان به «آب» وجود سرچشمه کاریز کهن «کثنوا» را می‌توان عامل اصلی بنیاد این مجموعه دراین نقطه از شهر به حساب آورد. در این ایستگاه کاروانی، طی سده‌ها و سالیان گذشته، بر پایه واقعیت‌ها و نیازها، عناصر متعددی با کارکردهای ویژه پدید آمده که هر یک به نوعی در پایداری این سامانه مؤثر بوده‌اند و عبارتند از: ۱-سرچشمه و بخشگاه قنات ۲-برج و بارو ودروازه شارستان ۳-کاروانسرا (رباط) ۴-آب انبار ۵-چاپارخانه ۶-یخچال خشتی ۷-گورستان

سرچشمه و بخشگاه آب قنات

برای کاروانیانی که از پهنه بیابان می‌رسیدند، آب نخستین و مهمترین نیاز بوده‌است وسامان دهندگان راهها ناگزیر بوده‌اند به هر طریق ممکن، آب مورد نیاز منزلهای کاروانی را تأمین کنند و یا ایستگاهها را در آبگاههای پایدار بنا سازند. با این حساب، وجود سرچشمه کاریز خوش آب «کثنوا» عنصر اصلی و اولیه شکل گیری این سامانه کاروانی در این نقطه بوده‌است.

برج و بارو و دروازه شارستان

بخشی از برج و بارو و خندقها و نیز دروازه غربی شارستان قدیم میبد، درست در ضلع شرقی ستگاه کاروانی و چسبیده به‌آن، دیده می‌شود. این همسایگی بسیار نزدیک با شهر و امکان برخورداریهای گوناگون از آن در دنیای پر بیم و هراس قدیم، موقعیتی بسیار ویژه برای این ایستگاه به شمار می‌آمده‌است ؛ بنا بر این امتیازها، سامانه کاروانی میبد طی سده‌های گذشته همواره پایداری وتوسعه یافته‌است.

کاروانسرا رباط

این کاروانسرا که گویا بر جایگاه کاروانسرای قدیمی تری ساخته شده، از جمله کاروانسراهای سبک صفوی و یکی از کاملترین کاروانسراهای بین راهی به شمار می‌رود. ساختمان کاروانسرا شامل: ساباط (با پوشش یزدی بندی)، ایوانهای بیرونی، هشتی ورودی، حیاط مرکزی، حوضخانه و مهتابی و چهار هشتی زیبا و فضاهای سرپوشیده (سول) شرقی و غربی و جمعاً صد ایوان و اتاق و اجاق برای استفاده کاروانیان بوده‌است. هم اکنون اداره میراث فرهنگی میبد و یک مرکز فرهنگی (کتابخانه مرکز اسناد) در بخشی از بنا استقرار یافته و سول (سالن) شرقی آن جایگاه موزه زیلوهای تاریخی میبد و سول (سالن) غربی آن نیز به عنوان رستوران سنتی و کافی شاپ (سفره سرای شاه عباسی)زیر نظر «شرکت تعاونی جهانگردی جاده ابریشم میبد»مورد استفاده همگانی است.

برج کبوتر خانه

این بنا در جنوب شرقی باروی قدیم میبد واقع است(محل کنونی فرمانداری میبد)بنا از خارج به صورت برجی مدور و آراسته به نقشهای ویژه و از داخل دارای سه طبقه و مجهز به هزاران لانه برای جلب و نگهداری پرندگان مهاجر است.برج کبوتر خان هم به لحاظ حمایت از پرندگان بی پناه و هم به جهت استفاده‌ای که در گذشته از کود آنها برای کشاورزان می‌کردند شایان توجه‌است.

سلطان رشید (سلطون رشید)

در نزدیکی و روبروی قلعه، یک بنای قدیمی قرار دارد که بنا به اظهار مردم محل، مزاری بوده. ظاهر آن نیز همین حکم را می‌کند. همین قسمت بازمانده شباهت تام و تمام به چند بقعه تاریخی و مرتفع یزد و ابرقو و مروست دارد که همه مزار بزرگان و از آثار قرون هفتم و هشتم هجری است. بلندی بدنه باقی مانده که قسمت سردر ورودی است، هشت متر است و از قسمت داخل سفید کاری بوده و مختصری از تزیینات و رنگ آمیزی قدیم آن نیز باقی است.

قلعه بشنیغان

در قسمت شمال بشنیغان، در گودی کنار جاده کنونی، قلعه چهار ضلعی ای با هشت برج قرار دارد که اکنون نیز مورد استفاده برای انبار جنس است. در قسمت بالای برج‌های قلعه، نقوش زیبایی طرح شده‌است. ظاهراً این قلعه از اوایل عصر قاجاری است.

مسجد جامع میبد

مسجد جامع میبد مجموعه‌ای از چند مسجد است که گونه‌های فضایی متنوعی را با طرحهای چندگانه عرضه می‌نمایند. این مسجد از نوع مساجد ایوان دار مرسوم در منطقه یزد است که از صحن مرکزی (حیاط) رو باز با طرح تکرار طاقنما در بدنه‌ها، و فضاهایی چون گنبد خانه و ایوان وسیع و بلند و شبستان‌های کناری به عنوان بخش تابستانه در جهت قبله و شبستان‌های زمستانه (یا گرمخانه) در سه جهت دیگر تشکیل شده و ورودی اصلی آن با سر در نسبتاً بلندی از طرف کوچه شرقی، با گذر از یک فضای تقسیم (هشتی) به صحن باز می‌شود.مسجد کوچک حاجی حسنعلی در نبش شمال شرقی مجموعه، دارای صحن طاقنما دار و شبستانی در جهت شمال می‌باشد که به فضای مخروبه پشت، متصل است. مسجد حسنی (امام حسن ع) در شمال غربی مجموعه دارای گنبد خانه‌ای است، با دو ردیف شبستان در جهت غرب و شرق و یک ردیف در جهت شمال که ورودی این بخش، نیز از همین جبهه‌است. فضای بدون ساخت وساز غربی نیز در گذشته محل مسجدی بوده که اکنون وجود ندارد. به طورکلی ساختمان کهن مجموعه با خشت و گل بنا گردیده وچندان تنوع مصالح ندارد. پوسته داخلی ایوان، پیشانی سرپایه‌های نمای صحن، در چهار طرف و پوسته بیرونی گنبد، با طرحهای ساده هندسی آجری کارشده‌است. حداقل آرایه‌ها در فضای معماری اصیل مسجد به چشم می‌خورد. بر کتیبه کاشی معرق که در بدنه داخلی محراب، انتهای گنبد خانه نصب است تاریخ ۸۶۷ ه. ق و نام دوازده امام و بر کتیبه چوبی درب ورودی تاریخ ۹۱۳ ه. ق و آیه‌ای از قران نگاشته شده‌است. مسجد جامع میبد بنا به نوشته‌های تاریخی و مستندات معماری و باستان شناسی، از جمله مساجد کهن تمدن اسلامی ایران محسوب می‌شود. بنیان مسجد، مربوط به حدود سده دوم هجری است که شواهد و مدارک حکایت از طرح مسجدی شبستانی با صحن و فضای سر پوشیده دارد. عمق شبستان در جهت قبله برابر با دو فرش انداز بوده و نبش پایه‌ها، نیم ستون‌هایی داشته که قوس‌های باربر بر آنها استقرار داشته‌است. مسجد این زمان در کنار مساجد کهن نخستین فهرج، ساوه، اصفهان، دامغان و یزد قرار می‌گیرد. همزمان با تحولات معماری در گستره تمدن ایران و وارد شدن عناصر فضایی ایرانی، در طرح فضایی و نقشه مسجد جامع میبد نیز، تغییر ایجاد شد. به این صورت که بنا از طرح شبستانی به مسجدی گنبدی و ایوان دار تبدیل شده و به سوی غرب گسترش پیدا کرد و مناره‌ای قطور و بلند در انتهای ضلع شمالی به مجموعة فضایی افزوده گردید. (در حدود سده ششم هجری) اما گسترش تاریخی بنای مسجد جامع پس از سدة هفتم اتفاق افتاده‌است. گنبد خانة خشتی و شبستان اطراف آن که به نام امام حسن (ع) شهرت دارد، در شمال غرب به مسجد افزوده و فضای پشت مناره نیز جزء بخش سر پوشیده مسجد شد. مسجدی ایوان دار در سمت غربی مسجد قدیم الحاق گردید که آخرین حد گسترش فضایی بوده که تا چند سال پیش نیز آثار آن در زمین مسطح و خالی فعلی وجود داشت. جهت قبله در فضاهای مربوط به دورة گسترش، نسبت به مسجد قدیمی انحراف دارد. در حدود سدة نهم هجری تعمیرات و تغییراتی در بخشهای مختلف پس از آسیب‌های وارده به بنا صورت گرفته و محراب فعلی جایگزین محراب قدیمی شد؛ تاریخ ۸۶۷ نیز مربوط به همین زمان است. تغییر در طرح صحن مسجد و ساخت شبستان شمالی در جای فضاهای قدیمی و بخشی از مناره، بعدها در بنا بوجود آمد. آخرین تغییرات و تحولات اساسی مسجد مربوط به دورة قاجار می‌شود که شامل ساخت مسجد حاجی حسنعلی در شمال شرقی مجموعه و شبستان زمستانی حاجی رجبعلی در بخش غربی صحن، با جهت قبله‌ای متفاوت از فعالیتهای دو برادر خیّر میبدی است که جایگزین ساختارهای قدیمی گردیدند. مسجدی نسبتاً بزرگ، با حیاط و ایوان تابستانی و گرمخانه مفصل زمستانی است. آثار تاریخی و دیدنی آن به شرح زیر معرفی می‌شود: ۱- در بزرگ ورودی، ساخت سال ۹۱۳ هجری که بر دو لنگه آن در دو کتیبه به خط نسخ کنده شده‌است: قال الله تبارک و تعالی و تقدس، و ان المساجد لله فلا تدعوا مع الله احدا، ۲- در محراب گرمخانه، سنگی قهوه‌ای رنگ به اندازه ۴۵ × ۷۶ سانتی متر نصب و بر سطح آن به کوفی کهنه‌ای عبارات زیر نقر شده‌است: حاشیه:بسم الله الرحمن الرحیم. قل هو الله احد، ... کفواً احد. در قوس:لا اله الا الله، محمد رسول الله زیر قوس:الله اکبر کبیرا، الملک لله ×دنباله اش خوانده نشد. ۳-در محراب ایوان تابستانی یک قطعه سنگ قبر خوش تراش با خطوط کوفی تزیینی و نقوش، مربوط به قبر دختر مولف کشف الاسرار به اندازه ۴۸ × ۷۸ سانتی متر نصب است؛ با این عبارات: حاشیه اول:بسم الله الرحمن الرحیم. ان الذن قالو ربنا الله ثم استقامو، تتنزل علیهم الملائکة الا تخافوا... نحن اولئاوکم فی الحیوة. حاشیه دوم:بسم الله الرحمن الرحیم. الله لا اله الا هو... و ما خلقهم. حاشیه سوم: بسم الله الرحمن الرحیم. شهد الله انه لا اله الا هو و الملائکة و اولوا العلم قائماً بالقسط، لا اله الا هو العزیز الحکیم. پیشانی: لا اله الا الله، محمد رسول الله. درقوس: بسم الله الرحمن الرحیم. قل هو الله احد، ... کفواً احد. متن: هذا قبر السعید فاطمه بنت الامام سعید رشید الدین ابی الفضل ابن ابی سعد بن احمد مهریزد، رحمة الله علیها، توفی فی جمادی الاولی سنه اثنی و ستین و خمس مائه. ۴- در قسمت فوقانی محراب، کتیبه کاشی معرقی به شکل مربع که وسط آن خالی است قرار دارد و حاشیه‌ای را تشکیل داده که در داخل آن دوازده امام نوشته شده. تاریخ این کتیبه صفر سال ۸۶۷ هجری است. ۵- یک قطعه زیلوی وقفی کهنه در صحن ایوان پهن است به اندازه ۷٫۴۰ × ۳٫۱۴ متر که نقش بیست و چهار سجاده در آن بافته شده‌است: وقف صحیح شرعی نمود جناب ستوده آداب، حاج الحرمین الشریفین، حاجی عبد الرشید خلف مرحوم عبد العلی میبدی این زیلو را بر پلیثه تحت قبه مسجد جامع مزبور. بیرون نبرند مگر در شبستان مسجد مزبور برند. تحریراً فی شهر ربیع الثانی سنه ۸۰۸، عمل استاد علی بیدک ابن حاجی میبدی. یخچال خشتی میبد در کنار مجموعه کاروانسرای شاه عباسی، گنبد زرد رنگ مخروطی شکلی به چشم می‌آید که سابقاً یخچال بوده‌است. از نظر شناخت یکی از وسایل تمدن و زندگی آن منطقه قابل ملاحظه‌است و مخصوصاً که بنای آن نیز قدیمی(۲۰۰ سال فبل) است. یخچال میبد تماما ازخشت خام بنا شده واز اجزا اصلی حوض یخ بند، دیوار سایه انداز، مخزن وگنبد خشتی تشکیل شده‌است

آب انبار کلار

آب انبار کلار روبروی رباط میبد و بر سر راه قدیم، در سال ۱۰۷۰ هجری ساخته شده‌است. سنگ تاریخ آن بر جرز سمت چپ مدخل نصب است؛ با این عبارات: معمار همت رفیع نهمت، خلف دودمان نجابت و شرافت، صاحب خلق وسیع میرزا محمد سمیع المغفور بغفران ربه الکرم حکیم کریما بن میرزا محمد ابراهیم، بنای این برکه عالیه به مقتضای «و من الماء کل شیئ حی» حیوة بخش مترددین گردید، فی سنه سبعین بعد الالف. به سرکاری خواجه محمد تقی فیروز آبادی اتمام یافت. کتبه العبد محمد ×خوانده نشد× الیزدی، غفر الله له. در جوار این آب انبار، ویرانه یک یخدان یا یخچال قدیمی نیز دیده می‌شود.

چاپارخانه

از دیگر ساختمان‌های مهم میان راهی چاپارخانه بوده که عملکرد اصلی آن جهت استراحت چاپارهای دولتی و تعویض اسب‌های خسته با اسب‌های تازه نفس بوده‌است. چاپارها، نامه‌ها و اوامر دولتی را از مرکز به ایالات و برعکس انتقال می‌دادند. سابقه چاپارخانه‌ها نیز در ایران به قرون پیش از اسلام می‌رسد. چنانچه هرودت و گزنفون هر دو در مورد چاپارخانه‌ها ایران توضیحات مفصل داده‌اند. هرودت می‌نویسد: «در منازل، اسب‌های تندرو تدارک شده. به این ترتیب که چابک سوارها نوشته‌های دولتی را از مراکز تا نزدیک ترین چاپارخانه برده، به چاپاری که حاضر است می‌رساند و او فوراً حرکت کرده، آن را به چاپارخانه دوم می‌برد و باز تسلیم چاپاری می‌کند. بدین منوال شب و روز چاپارها در حرکت اند و اوامر مرکز را به ایالات می‌رسانند. راجع به سرعت حرکت چاپارها مورخ مذکور گوید که نمی‌توان تصور کرد که جنبنده‌ای سریعتر حرکت کند.... گزنفون تاسیس چاپارخانه‌ها را به کوروش بزرگ نسبت داده و گوید که برای تعیین مسافت چاپارخانه‌ها از یکدیگر تجربه کردند که اسب در روز چقدر می‌تواند راه برود بی اینکه خسته شود و آن را میزان قرار دادند. اگر هم این گفته اغراق باشد، مسلم است که کسی نمی‌تواند به سرعت چاپارها حرکت کند.» در دوره سلطنت حکومت‌های اشکانی و ساسانی و بعد از اسلام نیز چاپارخانه‌ها برای دستگاه‌های دولتی اهمیت بسیار داشته‌اند و چاپارها علاوه بر انجام مراسلات، چشم و گوش حکومت نیز بوده‌اند و اخبار گوناگون را از نقاط مختلف به مرکز انتقال می‌دادند. «در دوره قاجاری مسافران ترجیح می‌دادند که در چاپارخانه‌ها اقامت کنند چون اطاق‌های آن تمیز تر از اطاق‌های کاروانسرا بوده. چاپارهای این دوره در مقابل دریافت وجهی مسافران را به مقصد می‌رساندند.» همانگونه که در قسمت قبل ذکر شد، تعداد بسیار زیادی از کاروانسراهای بین راهی در ایران باقی مانده؛ ولی چاپارخانه‌های اندکی از دوران قدیم در کشور باقی است و ماکسیم سیرو در کتاب خود دلیل آن را این گونه توضیح می‌دهد: «به علت‌های مختلف، این نوع ایستگاه‌ها اکنون از بین رفته‌اند و اگر اثری از ویرانه‌هایشان باقی مانده باشد زیاد قابل تشخیص نیست. در واقع این چاپارخانه‌ها بیشتر با خشت خام یا چینه ساخته شده بود و در بسیاری از موارد در میان آبادی‌ها سر راه بودند.گاهی نیز گوشه‌ای از آن اختصاص به چاپارها پیدا می‌کرد.» یکی از چاپارخانه‌های قدیمی که نسبتاً سالم مانده در کنار کاروانسرای میبد می‌باشد و همان گونه که در این اشکال مشخص است این ساختمان‌ها نیز مانند کاروانسراها دارای برج و بارو و محافظین، جهت تامین امنیت افراد داخل چاپارخانه بوده‌است. این ساختمان‌ها به تبعیت از سایر ابنیه فلات مرکزی ایران، دارای یک حیاط مرکزی بوده‌اند و آخورها در دورتادور این حیاط قرار داشته‌است. در سه طرف پشت آخورها، اصطبل‌ها قرار داشته که در زمستان و شب هنگام چهارپایان در آنجا نگهداری می‌شدند. در سمت چهارم که بین حیاط و جبهه ورودی ساختمان واقع شده، اطاق‌هایی برای اقامت چاپارها و احیاناً مسافران قرار داشته‌است.همانند کاروانسراها، این نوع تقسیم بندی فضایی و شکل کالبدی چاپارخانه‌ها، علاوه بر تسهیل انجام عملکرد چاپارخانه‌ها و حفظ امنیت آن، فضای داخلی ساختمان را در مقابل شرایط نامساعد اقلیمی محافظت می‌کرده؛ و در داخل چاپارخانه‌ها یک محیط زیست اقلیمی کوچک و مستقل به وجود می‌آورده و شرایط محیطی داخل بنا را در مقابل نوسانات بسیار زیاد درجه حرارت و باد و طوفان مصون نگاه می‌داشته‌است. با ورود اتومبیل و همچنین سیستم پست‌های جدید، عملکرد سنتی چاپارخانه‌ها و در نتیجه کالبد فیزیکی آنها در حال از بین رفتن است.

آب انبار

آب انبارها معمولا در مرکز محله‌های شهر واقع شده و از چهار عنصر اساسی تشکیل شده‌اند: ۱- خزینه- به شکل استوانه (محل ذخیره آب) که در دل زمین ایجاد شده، آب قنات بر آن مسلط است. در عین حال، زمین برای حفظ دمای آب نیز بوده‌است. ۲-گنبد- پوششی به شکل نیمکره بر روی خزینه به منظور حفاظت آب از آلودگیهای محیطی و خنک نگهداشتن آن. ۳-پاشیر- راهرویی پلکانی جهت برداشتن آب از خزینه ۴-بادگیر- وسیله‌ای برای هدایت جریان هوا به درون آب انبار برای جلوگیری از فساد آب است تعداد بادگیرها از یک تا شش با توجه به شرایط کار متفاوت است. یکی از عمده ترین مصالح در ساختمان آب انبار دیمه (deimah) است، که از آهک و خاکستر و ماسه بادی تشکیل شده‌است. این ملات ضمن آب بندی بنا، از فساد آب نیز جلوگیری می‌کند. بیشتر آب انبارها دارای یک ورودی و پاشیر هستند. اما برخی از آنها به لحاظ موقعیت شهرسازی و نحوه استقرار در بافت شهری، دارای دو یا سه ورودی می‌باشند. در منطقه میبد، هم در نواحی مسکونی و هم در کشتزارها و نواحی بیابانی، آب انبارها از عناصر شاخص هر محل هستند وبا توجه به نقش مهمی که در زندگی روزمره مردم داشته‌اند، از اعتبار و موقعیتی ویژه برخوردار بوده‌اند. آب انبارها از لحاظ شکل ساختمان و نحوه بهره برداری دو گونه‌اند: الف) آب انبار دستی یا آب انبار «رو» :شامل یک مخزن سرپوشیده و یک راهرو پلکانی که دسترسی به آب مستقیما از همین راهرو بوده‌است. ب) آب انبار شیری -شامل یک مخزن سرپوشیده و معمولا بادگیردار و یک راهرو پلکانی که در انتهای آن به توسط شیر به آب مخزن دسترسی دارند. آب انبارها را اصولا برای نگهداری و بهره برداری آب آشامیدنی میساخته‌اند، اما مواردی نیز بوده‌است که ازآب آنها برای استفاده‌های دیگر نیز سود میجسته‌اند. مثلا در محلاتی که آب قنات بطور متناوب و چندروز یکبار جریان داشته‌است، برای رفع نیازمندیهای روزمره معمولا در مرکز محلات و درکنار مساجد، مخزنی برای ذخیره آب به نام «انبار» یا «انبارک» وجود داشته‌است. این آب انبارها هر چندروز یکبار پر می‌شده‌اند، اما آب انبارهای آب آشامیدنی را قاعدتا هرسال یکبار پرآب می‌کرده‌اند. درنواحی مختلف میبد با توجه به موقعیت و جمعیت آبادی و مخصوصا دسترسی یا عدم دسترسی به آب شیرین، تعداد ونوع آب انبارها متفاوت است.به عنوان مثال در محوطه حصاربست قدیم یا شارستان با توجه به موقعیت مناسب و دسترسی به جریان آب چندرشته قنات و عدم تراکم جمعیت، بیش از ۴ آب انبار نساخته‌اند، اما در فیروزآباد و مهرجرد با توجه به جمعیت و مشکلات دسترسی به آب آشامیدنی جاری، هریک بیش از ۱۵ آب انبار ساخته‌اند. در بفروئیه به علت تراکم جمعیت و شوری آب قنات، بیش از۶۰ آب انبار بنا شده و تعداد آب انبارهای شورک به همین دلیل بیش از ۱۵ دستگاه بوده‌است. آب انبارهای مراکز مسکونی اصولا در مرکز محلات و در نقطه مناسبی از گذرهای اصلی و در کنار مساجد یا در میدانها میساخته‌اند، ولی آب انبارهای خارج از مراکز مسکونی را معمولا در کنار راهها و به فاصله‌های معینی برای استفاده رهگذران و یا کارکنان کشتزارها میساخته‌اند. در محوطه‌های آب انبارهای نوع دوم، معمولا «ساباط» یافضاهای سایه دار ومناسبی برای استراحت ونماز وتوقفهای کوتاه مدت رهگذران میساخته‌اند. درمیبد، مجموع آب انبارهایی که از دیرباز ساخته‌اند، بیش از ۱۷۰ دستگاه است.

هنرهای سنتی در میبد

سفالگری

سفال‌گری و سرامیک‌سازی امروزه یکی از پیشه‌های اصلی مردم در میبد است که از پشتوانهٔ فرهنگی و تاریخ پر بار آن حکایت دارد. بررسی‌ها نشان از قدمت هزاران سالهٔ هنر سفالگری در میبد دارد. در سازماندهی فضاهای شارستان، کارگاههای سفالگری در محلهٔ بالا و در کنار خانه‌های سفالگران جای داده شده و قرنهای متمادی در این محله مستقر بوده‌اند. در اوایل قرن اخیر تعدادی از کارگاههای سفالگری به بیرون دروازه شهر منتقل گردید. به تدریج سایر کارگاهها نیز به خارج از شهر انتقال یافت و مجموعهٔ تازه‌ای ساخته شد. در سالهای ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ یک جابه‌جایی تازه صورت گرفت و کارگاهها در مجموعهٔ نوبنیاد ادارهٔ صنایع دستی استقرار یافتند. هم اکنون کارگاههای متنوع صنایع سفال و سرامیک میبد در این محوطه گرد آمده‌اند. نقاشی با رنگهای آبی و سبز بر زمینه سفید رنگ بدنه این ظروف، نشانهٔ خاص سفال میبد است. در گذشتهٔ نه چندان دور سفال در زندگی مردم میبد کاربردهایی ازاین قبیل داشته‌است. ظروف منازل مثل کوزه و سبو، تپو، دیگ ودیزی، کاسه، گاودوشه، ظروف لعاب دار مثل بشقاب، قندان، لیوان، دوری و... در معماری برای فرش حیاط، پوشش بامها، ساخت بدنه بادگیرها، تزیین سردرها، سبک سازی بامها آبروها و... از طرحهای معروف سفالهای میبدی که هم اکنون هم رواج دارد می‌توان از خورشید خانم، ماهی، مرغی، شطرنجی شویدی و...نام برد.

زیلوبافی

از هنرها و صنایع دستی خاص منطقه میبد می‌توان به نوعی زیلو که از نظر طرح و شکل، خاص منطقه‌است نام برد.کاربرد زیلو با توجه به اقلیم گرم و پر گرد وخاک منطقه تدبیر مناسبی بوده‌است. امروزه این صنعت که تا چندی پیش از مشاغل عده کثیری از مردم میبد بوده‌است تقریبا به فراموشی سپرده شده و افراد انگشت شماری را می‌توان پیدا کرد که به این حرفه مشغول باشند. از سنتهای حسنه مردم وقف و سفارش بافت زیلو برای اماکن مقدس، همچون مساجد و بقاع متبرکه بوده‌است که در موزه واقع در مجموعه رباط شاه عباسی تعدادی از این بافته‌ها در معرض نمایش عمومی قرار داده شده‌است. از جمله این زیلوها می‌توان به یکی از نمونه‌های زیبایی که متعلق به مسجد جامع میبد می‌باشد اشاره کرد. در حاشیه این زیلو تاریخ ۸۰۸ هـ. ق آمده‌است و ابعاد آن (۱۴/۳ * ۴۰/۷ متر) می‌باشد. رنگهای معمول استفاده شده در بافت زیلوها رنگهای آبی و سفید است. نقشهای متداول این زیلوها معمولأ سجاده‌ای، چلیپایی، و نقش سرو می‌باشد.

قنات‌ها و باغ‌ها

اولین ومهمترین عامل طبیعی در مکان یابی استقرارگاه برای انسان یکجانشین، وجود منابع آب جاری، بکارگیری پتانسیلهای این منابع در جهت ایجاد شهر و روستا وایجاد تدابیری در مقابل طغیان و سیل و ویرانگری آن بوده‌است. تکنولوژی احداث قنات در مناطق مرکزی فلات ایران از گذشته‌های بسیار دور روشی معمول جهت استفاده از منابع آب زیر زمینی است که شهر میبد با شبکه قنات گسترده‌ای که دارد، یکی از کانونهای مطرح در این زمینه‌است. سرچشمه اکثر قناتهای این شهر در ارتفاعات شیر کوه می‌باشد که هر قنات در بخش خاصی از شهر سر از دل زمین بیرون می‌آورد. به طور مثال سر حوض بازار، مظهر قنات خارزار، نقطه ایست که در آن قنات کرنان دهها متر در عمق زمین جریان دارد تا در پایین دست تر در محل آبادی مهرجرد، از دل خاک بیرون بجوشد. بدین ترتیب شیب قنات‌هایی که در اعماق مختلف در جریان هستند به گونه‌ای تنظیم می‌شود که آب، تا حد امکان در درون خاک که بستر طبیعی آن است جریان داشته باشد و تنها در نقطه مورد نیاز، خود را به نمایش بگذارد چهار قنات اصلی خارجار، شاخه‌ای از کثنوا، قنات قطب آباد و قنات صدر آباد در محله پایین و محله کوچک شارستان بر زمین ظاهر شده و آب مورد نیاز خانه‌ها و باغات شارستان را تأمین می‌کرده‌است. محلات بالادست با ایجاد پاکنه و پایاب و گودال باغچه به این قنات‌ها دسترسی دارند. قنات‌های کرنان، محمودی و یخدان پس از عبور از اعماق زمین زیر شارستان، به ترتیب در کشتخوانهای مهرجرد، بیرونه فیروز آباد و بیرونه یخدان در سطح زمین ظاهر می‌شوند قنات در تضمین موجودیت و زندگی انسانی به حدی اهمیت داشته که گاه بعضی افراد خیر و متمول که ساکن میبد یا یزد بوده‌اند، با احداث قناتی موجبات ایجاد یک آبادی را فراهم آورده‌اند که عموماً نام قنات و آبادی، به نام همان فرد نامیده شده‌است، مانند قنات بدر آباد در بیرونه بدر آباد، قنات مبازر آباد در بیرونه ده نو، قنات امیر آباد در بیرونه حسن آباد که موجبات ایجاد دو آبادی امیر آباد و حسن آباد را فراهم آورده‌است. باغ دومین عاملی است که امکان زندگی در دشت تفته کویررا فراهم می‌آورد و موجودیت آن به وجود آب وابسته‌است. در ساختار شهری میبد، باغ‌ها به بعنوان عناصر شهری انفکاک ناپذیر از سایر بخشها عمل می‌کنند بطوریکه بدون وجود آنها مفهوم کالبدی و معنوی این ساختار بطور کل نابود شده و در هم پیچیده می‌شود علاوه بر این گره خوردگی با کالبد شهری، باغات، با کالبد اقتصادی شهر نیز ارتباط تنگاتنگی دارند. معیشت کشاورزی بیرونه امکان حیات شهری شارستان را فراهم آورده و مانند پشتوانه‌ای ارزی از آن حمایت می‌کند. باغ در میبد بر خلاف بسیاری دیگر از شهرها که پیرامون کوشکی سلطنتی شکل گرفته و حالت انحصاری دارد، کاملاً دارای جنبه عمومی و مردمی بوده و به حیات انسانی پیوند خورده‌است. فضاهای مابین هسته‌های زیستی (مثل فضای میان شارستان و بیرونه‌ها)، با لکه‌های سرسبز باغ پر شده که مجموعا، ً باغ شهر میبد را ایجاد کرده‌اند. این گستره سرسبز در میان بیابان بی آب و علفی که پیرامون آن را محاط کرده در طی قرون متمادی ایجاد شده‌است. هر چه جمعیت گسترده تر شده و بر دامنه شهر افزوده گشته، وسعت باغات نیز افزوده شده‌است. بدین ترتیب باغها رکن جدایی ناپذیر از ایجاد وگسترش میبد هستند. از آنجا که تأمین آب برای آبیاری بسیار مشکل است، باغها و زمین‌های کشاورزی در قطعات کوچک تقسیم بندی شده و نسبت به جریان قنات به صورتی قرار دارند که آب در عرض زمین عبور می‌کند و بدین ترتیب با اشغال کمترین طول مسیر قنات امکان آبدهی آنها فراهم می‌شود. انار و انگور معروف میبد محصول اصلی این تعامل انسان با طبیعت است. == آسیاب‌های کویری == ایران- میبد بیشترین را دارد آسیاب در مناطق خشک ایران روی قنات ساخته می‌شود. تنوره آسیاب در ژرفای زمین کنده می‌شود، وحجم آن بستگی به میزان آب قنات دارد. مقدار آبی که از بالا به تنوره می‌ریزد و در آن جمع می‌گردد، سنگ آسیاب را به حرکت در می‌آورد. این گونه آسیاب‌ها آرد مصرفی منطقه را آماده می‌کرد. ایجاد آسیاب در روی قنات این امکان را می‌داده که بخشی و یا تمامی مخارج نگهداری، تعمیر و لایروبی قنات به دست آید و صاحبان قنات مجبور به پرداخت نفقه نشوند. این یکی از چرایی‌ها و شاید عمده ترین دلیل ایجاد آسیاب در روی قنات‌ها بوده‌است. گاه برخی از صاحبان آسیاب در گذشته، فقط با درآمد آسیاب قنات جدیدی ایجاد کرده‌اند. در گذشته بسیاری از مقنی‌ها به جای مزد خود حواله آرد از آسیاب دریافت می‌کرده‌اند. و زمانی که پول نیاز داشتند این حواله‌ها را می‌فروختند. آسیابان‌ها نزد مردم احترامی داشتند و گاه این شغل به فرزندان آن‌ها به ارث می‌رسید. کندن آسیاب گاهی برای آبرسانی به رمین‌های پست تر و اجباری بوده‌است بدین معنی که گاهی مظهر قناتی در دهی بوده‌است. شخص و یا اشخاصی قنات یا بخشی از قنات را خریداری می‌کرده‌اند و می‌خواسته‌اند آب را به زمینی که در پایین دست قرار داشته‌است برسانند، بهترین راه این بوده‌است که آسیابی ایجاد کنند. آب را به تنوره آسیاب بدهند و از تنوره تا محل جدید دالان‌های زیرزمینی بکنند. در حقیقت در اینجا تنوره آسیاب نقش مادر چاه را داشته‌است. گاه ساختن آسیاب هم چون حق عبور بوده‌است. مردم دهی می‌خواسته‌اند قناتی ایجاد کنند و می‌بایست چاه‌های قنات را در زمین‌های دهی دیگر بکنند. این مردم به شرطی رضایت می‌داده‌اند که چاه‌ها در روی زمین‌های آنها کنده شود که آسیابی برای آنها ساخته شود. در حقیقت ایجاد آسیاب حق عبور بوده، البته در بیشتر موارد همان مسیر چاه‌ها خریداری می‌شده‌است. گاه نیز ایجاد برخی از آسیاب‌ها تنهابه علل انسانی و نیاز یک منطقه به آسیاب بوده‌است. آسیاب کار آرد کردن گندم با دست را که بیشتر کار زنان بوده‌است، ساده می‌کرده‌است. فکر ایجاد آسیاب باید بین زن و مرد با هم پیدا شده باشد. کار آبیاری با مرد و کوبیدن گندم با زن بوده‌است و این دو در آسیاب به هم گره می‌خورده‌است. آسیاب هم چنین بین خانه‌های روستا و زمین‌های کشاورزی قرار دارد و گره گاه روستا و باغ و زمین کشاورزی است.آسیاب و چرخ کوزه گری هر دو از ابتکارات و اختراعات زنان است و یا کار مشترک زن و مرد. به گمان نخستین آسابان‌ها و سفالگران تاریخ زنان بوده‌اند. مردان در کار ابیاری و گله داری و کشاورزی بوده‌اند و زنان چرخ و سفالگری و آسیاب و ارابه را ساختند تا زندگی به را بیفتد. پژوهش‌های نخستین نشان می‌دهد که در برخی ازروستاهای یزد پس از ایجاد آسیاب آبی، پارچه بافی، سفالگری زیلوبافی و کارهای دستی رونق بیشتری یافته‌است. یکی دیگر از نتایج ایجاد آسیاب آبیدگرگونی است که در تقسیم کار از نظر جنس بین زن و مرد پدید می‌آید. کار کردن با آسیاب دستی کاری است زنانه و مختص به زن‌ها، و مردها در آن نقش چندانی نداشته‌اند. در برخی دهات کار کردن مردها با آسیاب دستی کاری ناپسند و دور از شان مردان به چشم می‌آمده‌است. چون در دهی آسیاب آبی ساخته می‌شد، کار وارونه می‌گردید و دیگر زن‌ها نقش چندانی در آرد کردن گندم خانواده نداشتند و مردها عهده دار حمل کیسه‌های گندم به آسیاب و آرد به خانه بودند. نخست این کارها با زنان بود وسپس تر مردان آن را در برخی جاها بر دوش گرفتند تا نان و آب خانه در دستشان باشد. بدین ترتیب با ساخته شدن آسیاب آبی نه تنها یک سنت شکسته می‌شد بلکه بخشی از نیروی کار زن‌ها آزاد می‌گردید که بیشتر در صنایع دستی به کار گرفته می‌شد. بسیاری از آسیاب‌ها و به ویژه آنها که در روی قنات‌های یزد قرار دارند از نظر تکنیکی و گودی تنوره و خرد کردن گندم در سطح بالایی قرار دارند. برخی از این آسیاب‌ها مثل آسیاب دو سنگه و آسیاب سنگ سیاه که تنوره آنها در چهل تا پنجاه متری زمین قرار دارند، از شاهکارهای تکنیکی و هنری تمدن ایرانی هستند. آسیاب‌ها شکل زورخانه‌ها و سفالگری‌ها را دارند واین‌ها همه شکل نیایشگاه‌های مهریان است. در گودی و به شکل چند پهلو ساخته شده‌اند. شاید نیایشگاه‌ها برای دور ماندن از چشم دیگران به مانند آسیاب‌ها ساختند و زروخانه‌ها نیز که مکان تمرین‌های جنگی پنهانی پهلوانان بود به همین سبب بدینگونه ساخته شده باشد. شکل همه آن‌ها با نیایش و عرفان پیوند دارد.

روش کار آسیاب

روش کار آسیاب بدین صورت که آب ابتدا وارد یک حوضچه شده و در آن جا از آشغال و لجن پاک می‌گردد. از این حوضچه چونحمام و استخر استفاده می‌شده‌است و آب پس از عبور از تخته بند حوضچه وارد تنوره عمودی و با فشار زیاد به پرده چوبی وارد شده و آن را می‌چرخاند و سنگ زیرین همیشه ثابت باقی می‌ماند. گندم کم کم از دول وارد سوراخ وسط سنگ شده در بین دو سنگ زیرین و زبرین قرار می‌گیرد و خرد شده و به آرد تبدیل می‌شود و آب وارد شده به آسیاب از زیر سوراخ آن خارج شده و به کشتزارها می‌رود. سنگ‌های آسیاب را از کوه ارنان می‌آوردند و پس از تراش و صیقل دادن آن بر دو الاغ بار کرده و با تشریفات ویژه نصب می‌نمودند. این سنگ‌ها ریشه آتشفشانی دارند و ترکیب آنها اسیدی می‌باشد و در نتیجه بسیار سخت و محکم می‌باشند.

آسیاب میبد

در قسمت ورودی بنا، پاکار طاق در حال فرو ریختن بوده و فشار بار بالای آن باعث شده تا طویزه از یک طرف به سمت پایین رانده شود که امکان فرو ریختن آن بسیار زیاد است. پوشش روی چهار طاقی، پوشش طاسک بوده که فرو ریخته‌است. مسیر ورودی آسیاب از پشت دیوار شارستان شروع شده و پس از گذشتن رمپ دو متری از زیر دیوار عبور کرده و وارد پلکان داخلی می‌شود. در این قسمت یک هشتی قرار داشته و پس از آن پلکان به طرف چهار طاقی ادامه می‌یابد. هم اکنون دیوار شارستان در محدوده آسیاب کاملا از بین رفته و از بخش هشتی و پلکان به جز اتاقک بوکن مانند در محل هشتی ورودی، اثری باقی نمانده‌است. محوطه آسیاب توسط حصار چینه‌ای خشتی احاطه شده که این حصار نیز تحت تاثیر عوامل اقلیمی دچار آسیب‌هایی شده، از جمله این که بخش‌هایی از دیوار شرقی در اثر رشد شاخه‌های درخت انجیز مجاور باغ فرو ریخته و در قسمت شمالی که ورودی آسیاب است، شامل دیوار تخریب شده شارستان است. رویش نوعی گیاه خاص که بومی مناطق بیابانی است در سطوح دیوار و نفوذ ریشه‌های قطور و عمیق آن در حصار و بنای آسیاب، عامل مهمی در تخریب بنا بوده‌است. آسیاب اشکذر که در فاصله ۲۰ کیلومتری شهر یزد و در عمق ۷متری زمین احداث شده، با توجه به سبک معماری و نوع تزیینات مقرنس‌کاری‌های صحن اصلی آن و نوع مصالح موجود چنین استنباط می‌شود که آثار موجود مربوط به قرن هشتم هجری و در زمان سید رکن‌الدین ساخته شده‌است. این بنا دارای دالان شیب‌داری است که با پنجاه و شش متر طول و ۴متر عرض به صحن اصلی راه می‌یابد. این آسیاب از آب قنات همت‌آباد تامین می‌شود. صحن اصلی آسیاب به شکل هشت ضلعی است که چهار ضلع آن هر کدام چهار و هشتاد و چهار ضلع دیگرش هر کدام دو و هفتاد و پنج است. هر یک از اضلاع کوچک غرفه‌ای به عمق یک متر دارد و در دو ضلع شرقی و غربی دو اطاق با جلوخانی تعبیه شده که غرفه جنوبی صحن، محل دستگاه آسیاب است. یکی از عوامل تزیینی این بنا سبک آجرکاری و تقسیمات آن در قسمت یا محوطه اصلی آسیاب و کاربندی‌های آجری است که ازهشت شروع و به سی و دو ختم می‌شود. آسیاب کوچک در برابر نارین قلعه نیز از آثار دوره مظفریان است. آب قنات با فشار و از ارتفاعی بیش از ده متر به داخل تنوره ریخته و سبب چرخش سنگ آسیاب می‌شود. این آسیاب با کوچه‌های سابات دار و باغ‌های انار پیرامونش و برج کبوتر نزدیک آن و نارین قلعه که از شاهکارهای بناهای خشتی جهان است، می‌توانست گردشگران بسیاری را به خود جلب کند. آسیاب بیده نیز از آسیاب‌های بسیار قدیمی است که به فاصله شش کیلومتری آسیاب کوچک قرار گرفته و می‌گویند که از راه نارین قلعه تا آنجا تونلی در زیر زمین کنده شده بوده تا در زمان محاصره مردم بتوانند تا آسیاب رفت و آمد کنند. در برابر این آسیاب نیز پیرچراغ یا یکی از نیایشگاه‌های کهن ایران قرار دارد. هم چنین در سوی دیگرش و بر فراز بلندی، چاه مشهور به صاحب الزمان قرار گرفته‌است. قنات ده نو حسن آباد، در مهریز یزد تنها قناتی به شمار می‌رود که در مسیر آن پنج آسیاب قرار دارد و هم اکنون نیز فعال هستند. نام این آسیاب‌ها عبارتند از :عباس آباد، دوسنگی عباس آباد، انجیر، بی بی بیگم و ملاشاهمیر. در حدود۷۰۰ سال پیش دو نفر از افراد خیر به نام‌های حسن و حسین شاه برای سیراب کردن زمین‌های کشاورزی منطقه دهنو در محل کوهپایه‌های شیر کوه و در فاصله۴۵کیلو متری آن اقدام به حفر قنات کردند. نه تنها آسیاب‌ها ی زیادی هنوز باقی هستند بلکه نام بسیاری از روستاها نشان می‌دهد که در آنجا اسیاب بوده‌است مانند: آسیاب بالا.آسیاب پایین. آسیاب بالای باغ کله. دو آسیاب آبی یزد از جمله آثار ارزشمند قرن هشتم و دوازدهم این شهر پس از سال‌ها فراموشی، در زیر خروارها خاک و آسفالت خیابان آزاد، مرمت و دوباره راه اندازی می‌شوند. این دو آسیاب آبی بسیار زیبا که بنا به اقوال تاریخی از آثار منحصر به فرد تاریخی یزد است پس از مدت‌های مدید که در زیر خروارها خاک مدفون شده بود، به زودی مورد مرمت و بهره برداری قرار می‌گیرد. آسیاب‌های آبی وزیر و کوشک نو در محله فهادان واقع در بافت تاریخی یزد قرار دارند. با توجه به ضرورت استفاده از آب قنات برای به گردش در آوردن چرخ این آسیاب‌ها، طراحی و ساخت آن به گونه‌ای انجام شده که تنوره، محل بارانداز و محل آردسازی آن را در عمق ۳۰ الی ۴۰ متری زمین کنده وبرای رسیدن به آن نیز معبری پله وار از سطح به عمق زمین ایجاد کرده‌اند که به درون آسیاب راه دارد. از آغاز این راه ورودی تا مرکز آسیاب نیز پنج پیچ ایجادشده که بر سر هر پیچ نورگیری قرار داده شده‌است. یکی از دو قناتی که آب مورد نیاز هر یک را تامین می‌کرده‌اند هنوز دایر و جاری است. قنات دایری که آب این آسیاب را هنوز تامین می‌کند، همان قنات معروف زارچ است که خود یکی از شاخص ترین آثار تاریخی در زمینه شبکه‌های آبرسانی یزد است. متاسفانه دو رشته آب گرم و آب شیرین آن هم اکنون خشک شده و تنها رشته آب شور آن باقی مانده که هنوز هم قادر است آسیاب را به حرکت در آورده و گندم مورد نیاز را آسیاب کند. از دو آسیاب وزیر و کوشک نو در بسیاری کتب و آثار تاریخی در کتاب‌های بیاض سفر و یادگارهای یزد یاد شده‌است. ایرج افشار نویسنده کتاب یادگارهای یزد به خصوص بر ارزش‌های گردشگری این دو آسیاب تاکید کرده و آورده‌است: «این دو آسیاب به طرز عجیبی در نهان خانه زمین تعبیه شده‌است و اگر مورد مرمت قرار گیرد و چراغ برق در آن کشیده شود از جمله جاهای دیدنی یزد برای مسافران و جهانگردان خواهد بود و حتی به راحتی می‌توان در آن قهوه خانه‌ای ایجاد کرد و دیدارکنندگان یزد را بیشتر و بهتر به آنجا کشانید. آسیاب کوشک نو در گودی پانزده متری از سطح زمین قرار دارد و معبد این آسیاب دو پیچ دارد و محل بارانداز آن از آجر ساخته شده‌است.آسیاب وزیر نیز از آثار قرن هشتم هجری است. آسیاب آبی محله باغشاهی میبد که سال‌های مدید زیر خروارها خاک، آوار و زباله مدفون شده بود، توسط کارشناسان پایگاه پژوهشی کشف و عملیات مرمت استحفاظی آن آغاز شد. آسیاب آبی باغشاهی در بخش شمالی محله باغشاهی میبد قراردارد. این آسیاب در میان باغات متعدد وبناهای قدیمی محصور است. خویدک، در روستای قدیمی خویدک در فاصله هفده کیلومتری جنوب شهر یزد و در مسیرراه یزد _ بافق واقع شده‌است و به علت کاربرد مصالح بومی و استفاده از روش‌ها و سبک‌های معماری سنتی کویر در این قلعه آن را در ردیف ارگ بم قرار می‌دهند. این بنا از قلعه‌های باستانی یزد است که قدمت آن مربوط به قرن نهم و دهم هجری است و دیواره‌های اطراف قلعه با ترکیب خشت و چینه و با تزییناتی زیبا در نمای بیرونی احداث شده‌است. بقایای یک آسیاب آبی نیز در جوار این قلعه تاریخی دیده می‌شود.آسیاب یاد شده در مسیر قنات قرار داشته‌است و همین امر نشان‌دهنده وجود سیستم آبرسانی در قلعه‌است و نگهبانان قلعه نیز از آن حفاظت می‌کردند که دشمنان آن را قطع نکنند.

مشاهیر

شاهان آل مظفر به سرسلسلگی امیر مبارز الدین میبدی از این خطه برخاسته‌اند. شاه شجاع، ممدوح شاعر بزرگ ایران حافظ، و شاه منصور که با تهور خارق العاده در مقابل حمله تیمور مقاومت نمود از دیگر ساهان این سلسله می‌باشند. شخصیت‌های میبد: اندیشمندان، ادیبان، سیاست‌مداران و روحانیون بزرگی از این شهر برخاسته‌اند. ازجمله:ابوالفضل رشیدالدین میبدی صاحب تفسیر ارزشمند «کشف الاسرار» در قرن ششم هجری، قاضی میرحسین میبدی، خطیرالملک وزیر دربار سلجوقیان، آیت‌الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حایری میبدی بنیانگذار حوزه علمیه قم و استاد امام خمینی، دکتر آیت‌الله مرتضی حایری و آیت‌الله مهدی حایری(فرزندان حاج شیخ عبدالکریم)، ایت الله حاج شیخ علی حایری بارجییی، حسین مکی، سرلشکر دکتر فیروزابادی وامامی میبدی... را می‌توان نام برد.

ابوالفضل رشید الدین میبدی

ابوالفضل رشید الدین بن ابی سعید احمد بن محمد بن محمود میبدی از مؤلفان نیمه اوّل قرن ششم هجری است. کتاب او به نام کشف الاسرار و عدةالابرار تفسیر بزرگ مشروحی است از قرآن که تألیف آن در اوایل سال ۵۲۰ ق آغاز شد و چنانکه خود در آغاز کتاب خویش گقته در حقیقت شرحی است بر تفسیری که استاد او خواجه عبدالله انصاری ترتیب داده بود و به همین سبب در بسیاری از موارد کتاب خود نام آن استاد را با عناوینی از قبیل پیر طریقت و عالم طریقت و شیخ الاسلام انصاری و امثال آنها آورده‌است. کلام میبدی در تفسیر او روان و منسجم و در بسیاری از موارد به شیوه سخنان استاد او موزون و مقفّی یا مسجّع است و به همین سبب هنگام بحث در سبک موزون آن سخن رفته‌است. میبدی در تفسیرهر یک از آیات آنرا یک بار به فارسی روانی معنی می‌کند و آن را النوبة الاوّلی می‌نامد و در نوبت ثانی به تفسیر همان آیه بنا بر روش عامه مفسران و در نوبت ثالث باز به تفسیر آن آیه به شیوه صوفیان می‌پردازد و در این مورد است که زیبایی نثر میبدی آشکار می‌شود. کتاب کشف الاسرار به همّت آقای علی اضغر حکمت از سال ۱۳۳۱ ش به بعد در ده مجلد در دانشگاه تهران به طبع رسیده‌است.» کشف الاسرارو عدةالابراراز مهمترین تفسیرهای پارسی قرآن مجید تألیف رشید الدین المیبدی این تفسیر در سال۵۲۰ انجام گرفته‌است.»

قاضی میر حسین

ولادت و وفات قاضی میرحسین میبدی: خورشید کمال قاضی امیرحسین در میبد از بلاد یزد طلوع نموده و از تاریخ دقیق آن اطلاع کاملی در دست نیست و در سال ۷۸۰ ه. ق. بنا بر قولی و ۹۰۴/۹۰۹/۹۱۱ و... غروب نموده‌است. پدر و اعقاب قاضی میرحسین میبدی: پدرش معین الدین میبدی از اقطاب صوفیه بوده و در فیروزآباد میبد خانقاهی بسیار باشکوه برپا داشته‌است. از اعقاب آن جناب اطلاع چندانی در دست نیست تنها علامه نحریر شیخ آغا بزرگ تهرانی به یک نفر اشاره نموده و می‌نویسد:... شیخ ابوجعفر المیبدی الیزدی من ذریه القاضی میرحسین المیبدی شارح «هدایه الحکمه»... و بر این مبنا در سیادت قاضی میرحسین میبدی خدشه نموده‌است. بر فرض صحت مسئله جای این احتمال هست که شیخ ابوجعفر میبدی از نوادگان دختری صاحب ترجمه باشد. مذهب قاضی میرحسین میبدی : صاحب روضات می‌نویسد:... و کان من اعاظم متأخری فضلاء العامه و متکلمیهم البارعین و صوفیتهم المتشرعین... الخ و او رااز اعلام اهل سنت معرفی می‌کند و بعضی از مورخین شهادت این دانشمند بزرگ اسلامی را به امر شاه اسماعیل صفوی به همین اتهام دانسته‌اند. در مقابل نظریه فوق بسیاری از صاحب نظران تشیع همچون شهید قاضی نور الله مرعشی - امیر محمد حسین خاتون آبادی - سید محسن امین -آغاز بزرگ تهرانی و.... او را در ردیف اعلام تشیع ضبط نموده‌اند. اگر ما بر این باور باشیم که قاضی میرحسین میبدی به امر شاه اسماعیل صفوی به شهادت رسیده‌است این امر به خاطر تصوف فناتیکی او بوده که بر مبنای حریت و ترک تکلف استوار است. مستشرق انگلیسی ادوار براون می‌نویسد:... سفرای سلطان با یزید دوم - در همین ایام سفیری از سوی سلطان با یزید دوم عثمانی(۱۴۸۱ - ۱۵۱۲ م) (۸۸۶ - ۹۱۸ ه. ق.) به اتفاق همراهانش به ایران آمد تا «هدایا و تحفه‌های شایسته» تقدیم شاه اسماعیل کند وبرای فتح عراق و فارس به او تبریک بگوید. شاه به آنها خلعتهای ثمین عطا کرد و مراتب دوستی خود را نسبت به آنها ابراز داشتولی آنها مجبور کرد شاهد چند اعدام باشند از جمله این اعدامها، امکان دارد، اعدام حکیم و قاضی ای به نام میرحسین میبدی بوده باشد که بزرگترین گناهش این بود که «صوفی فناتیکی» بشمار می‌آمد. حیات علمی قاضی میرحسین میبدی : آنجناب از علمای بنام روزگار خویش کسب علم نموده و در علوم حکمت عملی و نظری ید طولایی داشته‌است. ادبیات و شعر را به خوبی می‌دانسته و در شعر به منطقی تخلص مینموده. آثارش در نوع خود بویژه سبک نگارش از جمله آثار برجسته ادبیات فارسی محسوب می‌شود و حاشیه اش بر هدایه الاثیریه با وجود حواشی برجسته‌ای همچون حاشیه حکیم متأله ملاصدرای شیرازی قدس سره در ردیف بهترین هاست و از شهرت بسزایی برخوردار است. اساتید قاضی میرحسین میبدی : از اساتید قاضی میرحسین میبدی تنها به نام علامه جلال الدین دوانی اصحاب رجال اکتفاء نموده‌اند و از دیگران اطلاع کاملی دردست نیست. جلال الدین محمد بن اسعد کازرونی دوانی صدیقی از مشاهیر علما و حکمای قرن دهم هجری متوفای ۹۰۲ یا ۹۰۷ یا ۹۱۸ یا۹۲۸ ه. ق. و از نام آوران ایران زمین بود و در مکتب فیاضش نام آورانی را تربیت نموده‌است که در ردیف طراز اول آنان نام قاضی میرحسین میبدی می‌درخشد. اقامت قاضی میرحسین میبدی در شهر ترمذ : بنا بر قرائن گویا مدتی قاضی میرحسین میبدی در شهر ترمذ در سمت شرقی رودخانه جیحون میزیسته‌است. علامه نحریر سیدمحسن امین جبل عاملی در معرفی او آنجناب را منسوب به ترمذ دانسته و می‌نویسد:«القاضی الامیرحسین بن معین الدین المیبذیالترمذی (المیبذی) نسبه الی میبذ بمیم مفتوحه و مثناه تحتیه ساکنه و موحده مضمومه و ذال معجمه فی انساب السمعانی بلده بنواحی اصبهان من کور اصطخر قریبه من یزد جرد (و ترمذ) کز برج مدینه علی نهر جیحون.» از آنجا که شهادت قاضی میرحسین میبدی مورد بحث علمای رجال می‌باشد و بعض از ارباب رجال او را متوفای در هرات نوشته‌اند احتمال می‌رود که در آخر عمر آنجناب در هرات میزیسته‌است. خیرالدین زرکلی در وصف موزونش آورده‌است: «... حسین بن معین الدین المیبدی... اصله من»میبذ«قرب مدینه یزد، و مولده بیزد، و وفاته فی هراه». بنابراین اصل انتساب به ترمذ شاید بر این مبنا باشد. تألیفات قاضی میرحسین میبدی عبارتند از: ۱-شرح دیوان منسوب به امیر المؤمنین ۲-شرح شمسیه در منطق ۳-شرح طوالع در کلام ۴-شرح الهدایه الاثیریه در حکمت ۵-شرح کافیه ابن حاجب در نحو ۶-شرح کلام امام حسن عسکری که به سال ۹۰۸ تألیف کرده‌است ۷-حاشیه تحریر اقلیدس خواجه نصیر ۸-رساله فی تحقیق سالبه المحمول ۹-شرح آداب البحث ۱۰-دیوان معمیات ۱۱-منشات که مجموعه‌ای از رسایل او می‌باشد. ۱۲-جام گیتی نما.

آیت‌الله حائری مهرجردی

حضرت آیت‌الله العظمی، حاج شیخ عبدالکریم حایری، فرزند محمد جعفر(مهرجردی)، مشهور به آیت‌الله مؤسس، بنا به نقل فرزند بزرگوارش مرحوم آیت‌الله شیخ مرتضی حایری، حدود سال ۱۲۸۰ قمری در محله مهرجرد میبد (خیابان آیت‌الله حایری شهر میبد) به دنیا آمد. حیات علمی : حیات علمی آیت‌الله حایری از یزد آغاز می‌شود، و در کربلا، سامرا و نجف ادامه می‌یابد و در اراک و قم به ثمر می‌نشیند. شاگردان آیت‌الله حایری : ۱-حضرت آیت‌الله العظمی، حاج سید روح الله موسوی، مشهور به امام خمینی، رهبر کبیر انقلاب شکوهمند اسلامی که از ایشان به «شیخ ما» یاد می‌کند. ۲- حضرت آیت‌الله العظمی حاج سید محمد رضا گلپایگانی یکی از مراجع تقلید که از استادش با وصف «حجه الله الکبری» یاد می‌کند. ۳-حضرت آیت‌الله العظمی سید شهاب الدین مرعشی نجفی از مراجع تقلید ۴-حضرت آیت‌الله العظمی سید ابوالحسن رفیعی قزوینی ۵-حضرت آیت‌الله العظمی حاج سید احمد خوانساری ۶-حضرت آیت العظمی سید محمد داماد ۷-حضرت آیت‌الله العظمی حاج شیخ محمد علی اراکی از مراجع تقلید ۸-حضرت آیت‌الله العظمی حاج سید رضا بهاء الدینی تألیفات آیت‌الله حایری : ۱-کتاب الصلوه ۲-کتاب النکاح ۳-کتاب الرضاع ۴-کتاب المواریث ۵-حاشیه بر عروه الوثقی ۶-دررالفوائد فی الاصول ۷- التقریرات فی اصول الفقه ۸-رساله‌ای در اجتهاد و تقلید.

ابو طاهر، مطهر میبدی

مطهر میبدی، از جمله خوش نویسان و دانشمندان اسلامی قرن پنجم بوده‌است که در مکه و بغداد دو مرکز بزرگ علوم اسلامی به کسب علم و دانش و حدیث پرداخته‌است.متأسفانه از زندگی نامه و آثار علمی و قلمی وی اطلاعی در دست نیست و تنها در انساب سمعانی به معرفی او پرداخته شده‌است. سمعانی درباره وی می‌نویسد: ابوطاهر...المیبدی، از معروفترین و سرشناسان روزگار است که برای کسب حدیث، مسافرت‌های زیادی انجام داده‌است و روایات بسیاری به خط خوب و زیبای خود نوشته‌است. نامبرده در مکه از ابوالحسن محمد بن علی صخر الازدی، و در بغداد از ابوالحسین احمد بن محمد النقور بهره برده‌است.