علم سرامیک

مراحلی که در عملیات مرمتی یک سفال باید در نظر گرفت:
1ـ بررسی رسوبات :
در مرحله ابتدایی، رسوبات سطح بیرونی و درونی سفال بررسی و نمونه‌‌برداری می‌شود. اینكار برای مطالعات آزمایشگاهی انجام می‌شود تا نوع رسوب و روند تخریب آن در سفال مطالعه گردد. همچنین برای برخی مطالعات باستان‌شناسی به ویژه برای شناسایی مواد داخل ظرف، از خاك درونی ظرف در قسمت كف و رسوب دیواره‌های نزدیك به كف داخلی نمونه‌برداری می‌شود. مطالعه و آزمایش رسوبات یك سفال ابتدای بسیاری از فعالیت‌های مرمتی است كه باید بر روی آن سفال انجام شود و همینطور تعیین كننده دامنه فعالیت آن عملیات است.

2ـ شستشو و نمك‌زدایی :
پس از بررسی اولیه رسوبات، خاك سطح سفال شسته می‌شود و برای مدتی بر اساس مقدار ضخامت رسوبات و میزان تخریب فعال آنها، مورد نمک زدایی قرار میگیرند.

3ـ خشك نمودن سفال‌ها :
پیش از شروع وصالی و مرمت، سفال‌ها باید كاملاً خشك شده باشند. سفال‌ها را باید در سایه و حرارت عادی خشك ‌كرد. قراردادن آنها در معرض حرارت وسایل گرمازا و یا حتی حرارت خورشید باعث بوجود آمدن شوك حرارتی در آنها می‌شود. سفال‌هایی كه به این طریق خشك شوند اگر هم آسیب جدی نبینند بسیار ترد و شكننده می‌شوند. در مجموع هر وسیله‌ای كه بر سرعت تبخیر آب بیافزاید نباید برای خشك كردن ظروف یا قطعات سفالین مورد استفاده قرار بگیرد، زیرا تبخیر سریع آب باعث ترك خوردن سفال می‌شود.

4ـ بررسی سفال‌ها :
در این مرحله سفال را از لحاظ جنس، پخت، استحكام، مواد افزوده و تعداد قطعات بررسی می‌كنیم. این بررسی به نوعی چگونگی رفتار ما با سفالی كه می‌خواهیم برای مرمت در دست بگیریم تعیین می‌كند.

5ـ استحكام بخشی :
لبه شكستگی قطعات سفال‌ كه در تماس با یكدیگر هستند با محلولی از ماده استحکام بخش مرمتی که از گروه نایلون است با درصد پایین استحكام‌بخشی می‌كنیم. این عمل هم برای جلوگیری از سایش و خرد شدن آنها صورت می‌گیرد و موجب محكم شدن آنها می‌شود و هم با قشر نازكی كه بوجود می‌آورد مانع نفوذ املاح موجود در مواد پركننده ترمیمی به خلل و فرج سفال می‌شود.

6ـ وصالی موقت :
پس از قطعه‌یابی (یافتن جایگاه هر قطعه در شكل سفال و یافتن لبه‌هایی كه در كنار هم قرار می‌گیرند)، قطعات سفال را با چسب كاغذی نواری به طور موقتی به هم اتصال می‌دهیم. این كار برای مشخص كردن قطعات كمبود، به دست آوردن ترتیب اتصال قطعات و دستیابی به تصویری ذهنی از سفال انجام می‌گیرد. چسب نواری را نباید روی سطح سفال محكم كرد بهتر است این عمل را بدون استفاده از چسب كاغذی انجام داد چرا كه تصویری تقریبی میتواند كافی باشد. اگر سفال ساختار سستی داشته باشد الزامی است كه از چسب نواری استفاده نشود حتی اگر تصویر دقیقی از سفال در ذهن ما نقش نبندد. گاهی با كنار هم چیدن قطعات به طور تقریبی اهداف مورد نظر كه از طریق وصالی موقت به دست می‌آوریم تامین می‌شود. نهایتاً بیان این مطلب ضرورت دارد كه در صورت امكان باید از وصالی موقت چشم پوشی كرد، هم استفاده از چسب نواری برای سفال مخصوصاً سفال‌های ضعیف مضر است چرا كه به هنگام برداشتن آن هر قدر هم كه احتیاط شود ذراتی از لایه سطحی سفال را با خود بر می‌دارد و هم قطعاتی كه با چسب نواری به هم متصل می‌شوند به اندازه كافی محكم نمی‌شوند و تكان خوردن قطعات خود به خود سایشی بین آنها به وجود می‌آورد كه می‌تواند به لبه‌ شكستگی‌ها آسیب برساند.

7ـ وصالی :
در استفاده از چسب وصالی هنوز میان مرمتگران اختلاف‌هایی وجود دارد اما با آزمودن و تجربه‌كردن، محلول‌‌های پارالوئید با درصدهای متفاوت به سایر مواد چسبی ترجیح داده می‌شود.

8ـ بازسازی بخش‌های كمبود :
با مخلوطی مرمتی مناطق كمبود را جبران می‌كنیم. این كار به تناسب سفال و دهانه آن با روش‌های متفاوتی انجام می‌شود.
قسمت اصلی موادی كه برای بازسازی استفاده می‌شود معمولاً از گچ دندان‌پزشكی تشكیل می‌شود.

قسمت افزوده شده باید دارای چند ویژگی باشد:
1ـدارای استحكام باشد.
2ـدارای بافتی مشابه سطح سفال باشد.
3ـاز قسمت‌های اصلی متمایز باشد و نمای سالخوردگی سفال را حفظ كند كه می‌توان در این خصوص از عقب نشستن و روشنتر نمودن قسمت بازسازی شده استفاده كرد.
برای آزمودن رنگ، بافت و استحكام مخلوط مرمتی باید برای هر سفال با ساختن تعدادی نمونه با درصد مشخص مواد مصرفی كه در جدول ویژه‌ای یاد‌داشت می‌شود بهترین و نزدیك‌ترین پرداخت چرا كه تا این مخلوط ساخته نشود رنگ، بافت و استحكام آن مشخص نمی‌شود و این آزمون باید پیش از شروع مرمت انجام شود تا برای مقایسه استحكام، بافت و رنگ بخش مرمتی با سفال، آزادی عمل داشته باشیم.

9ـ تمیز كردن :
این مرحله عبارت است از زدودن مخلوط مرمتی كه در اطراف محل بازسازی شده وجود دارد و معمولاً با پنبه آغشته به محلول آب مقطر و الكل صورت می‌گیرد. همچنین برداشتن و پاك كردن چسب‌های اضافی كه گاهی از محل درز‌ها بیرون می‌آید از بدنه سفال كه باید بسیار با دقت انجام شود.

10ـ تثبیت نهایی :
با یك قلم موی نرم یك لایه حفاظتی با محلول مشخصی از تثبیت کننده ها بر تمام سطح سفال می‌كشیم. این مرحله برای سفال های با ساختار خوب لازم نیست.