برداشت از تارگاه آموزش‌وپرورش شهرستان آباده:

درسال ۱۲۳۴ شمسی، چهارسال بعد ازتاسیس دارالفنون؛ وزارت علوم به ریاست وزیر وقت آقای علیقلی میرزا معروف به اعتضاد السلطنه تاسیس شد، وزارت علوم در سال ۱۲۹۳ شمسی به وزارت معارف وصنایع مستظرفه ودرسال ۱۳۱۷ شمسی به وزارت فرهنگ ودرسال ۱۳۴۳ به وزارت آموزش وپرورش تغییرنام یافت.

تا قبل از سال ۱۲۸۵ شمسی درآباده مکتب‌خانه‌هایی بود که بیشتر درس قرآن می‌داده‌اند. دربعضی از این مکتب‌خانه‌ها تدریس کتاب حافظ، سعدی، نظامی و مولانا نیز رواج داشته است.

» مکتب‌خانه‌های آباده:

1. مکتب‌خانه مرحوم عباس ادیب‌زاده محل آن در کوچه امام (خیابان مصلی فعلی)
2. مکتب‌خانه حاج ملااحمد در قلعه حاج علی‌خان
3. مکتب‌خانه شیخ محمدجان نادری
4. مکتب‌خانه حاج ملاحمزه (حمزه پور)
5. مکتب‌خانه خانم طیبه چوبینه (این مکتبخانه حدود ۱۳۰ سال پیش ویژه خانم‌ها تاسیس شده است)
6. مکتب‌خانه مخصوص دختران شهر که در آن قرآن آموزش داده می‌شد.

» مدارس به سبک جدید

درتابستان ۱۲۸۵ شمسی آقای میرزا حبیب‌اله آموزگار استهباناتی مستشار دیوان عالی کشور که از مسیر آباده عازم تهران بوده گذرش به آباده می‌افتد و با مرحوم حاج علی‌خان پدر مرحوم دکتر قربان آشنا می‌شود، که به درخواست او اولین مدرسه در آباده به نام مدرسه تربیت راه‌اندازی می‌گردد.

دراین مدرسه تدریس عربی به عهده حبیب‌اله آموزگار، فارسی به عهده میرزا حسن نامی و انگلیسی به عهده میرزا عنایت‌اله سپهر بوده است. درسال ۱۲۸۷ شمسی مدرسه دیگری به نام اسلامی به مدیریت حاجی واعظ و کمک فرزندش علی‌اصغر واعظ راه‌اندازی می شود. معلمین این مدرسه محمدباقر موحد، میرزا علی‌آقا واعظ زاده، غلامرضا ادیب‌زاده، محمدرضا ریاضی ومحل آن در منزل آقای حسین منبتی نزدیک میدان ولی‌عصر(عج) فعلی بوده است.

این مدرسه پس از تشکیل قشون SPR «شبکه جنوب» در آباده با راهنمایی میرزا علی‌خان که افسر و حسابدار قشون بوده به محل رونقیه (نزدیک میدان شهید منتظری فعلی) انتقال و به مدرسه همت نامگذاری وبا مدیریت حاجی واعظ و همکاری علی‌اصغر واعظ‌زاده شروع بکار می کند.

معلمین این مدرسه آقایان محمدباقر موحد، سیدحسن ضیا‌ العلوم، غلامرزضا ادیب‌زاده و میرزا علی‌آقا واعظ‌زاده بوده‌اند. شاگردان این مدرسه نیز عبدالرحیم رضانیا، محمدحسن رضانیا، هدایت‌اله فروهر، غلام‌عباس آرام، ذبیح اله قربان و امانت‌اله روشن که همگی از شخصیت‌های معروف زمان خود بودند.

مجوز تاسیس اولین مدرسه چهار کلاسه دولتی، بنام سعدی درسال ۱۲۹۴ به مدیریت حاجی واعظ در آباده صادر [شده] و شروع بکار می‌کند. معلمین این مدرسه سید حسین ضیاء العلوم، ادیب‌زاده، علی‌اصغر واعظ‌زاده، میرزا مهدی امام ملقب به شیخ السلام، محمدباقر موحد و محمدرضا ریاضی بوده‌اند.

بعدها که مدارس شیراز شماره‌گذاری می‌شوند، این مدرسه شماره (۱۲) را به خود اختصاص می‌دهد. در همین زمان دومین مدرسه دولتی آباده در سورمق داثر مساعی حسین خان سورمقی به مدیریت محمدباقر موحد تاسیس می‌شود. اولین مدرسه دولتی دخترانه در سال ۱۳۰۷ شمسی درمحلی پشت ساختمان کلاه فرنگی به نام مدرسه دولتی زنهاریه که معروف به مدرسه دوشیزگان شده به مدیریت بانو روحا فروزان تاسیس می‌شود.

معلمان این مدرسه خانم‌ها ملک سلطانی، عزت خانم قضایی، منیره وفا، قدسیه حمیدی، قدرت خانم حمیدی و ایران آگاه بوده‌اند. لازم به ذکر است که اولین امتحان نهایی ششم ابتدایی در سال ۱۳۰۸ شمسی در آباده برگزار گردیده است.

»روسای آموزش‌وپرورش آباده:

» وضعیت کنونی آموزش‌وپرورش شهرستان آباده

آموزش وپرورش شهرستان آباده که زمانی بخش وسیعی از شمال فارس را در حوزه مدیریت خود داشت اکنون دارای دو نمایندگی در شهرهای سورمق و صغاد می‌باشد .

جدایی آموزش و پرورش شهرستان ها:

• سمیرم: سال ۲۴-۱۳۲۵
• اقلید: ۵۲-۱۳۵۱
• ابرکوه: ۵۵-۱۳۵۴
• خرمبید:۷۳-۱۳۷۲
• بوانات: ۷۴-۱۳۷۳
• سرچهان: ۷۶-۱۳۷۵

فعالیت آموزش‌وپرورش منطقه خسروشیرین پس از الحاق به شهرستان آباده از سال تحصیلی ۸۶-۸۵ مجددا به مدیریت شهرستان آباده سپرده گردید.