لعاب کاشي
منبع این مطلب که سایت نشریه سرامیک و ساختمان است
اين لايه عمدتا داراي خاصيت شيشه اي بوده و به دليل ذوب کامل در دماي بيشتر از 950 درجه سانتيگراد، با سطح کاشي پيوند غير قابل گسستن برقرار ميکند. با توجه به ساختار شيشه اي لعاب, انتظار داريم اكثر تعاريف و دانشي براي شناخت شيشه داشته ايم براي لعاب نيز صادق باشد.
بيش از 70 درصد ترکيب لعاب از سيليس تشکيل شده و ساير مواد موجود در ساختار شيشه را در ترکيب لعاب ميتوانيم مشاهده کنيم. رفتار لعاب نيز تابعي از ترکيب شيشه اي آن است. فقط به لحاظ اتصال بسيار محکم با بدنه کاشي برخي از رفتارها تغيير جزيي ميابد.
براي مثال لعاب،بدليل ماهيت شيشه اي خود بسيار ترد و شکننده است. در اثر ضربه به سادگي ترک خورده و بدنه بيسکوييت را که به سختي به آن چسبيده است عليرغم ضخامت بيشتر بدنه نسبت به لعاب، در امتداد خط ترک ميشکند. اين امر بر مبناي همان تئوري شكست ترد گريفيث است. از اين پديده براي برش کاشي نيز استفاده ميشود.
کاشي کاران با استفاده از يک ابزار الماسه موسوم به کاشي بُر روي لعاب کاشي خراشي ايجاد کرده و با اعمال تنش کششي به لعاب کاشي را در امتداد مورد نظر ميشکنند.
لعاب زمينه اي براي اعمال دکور کاشي را نيز فراهم ميکند. با توجه به روشهاي متفاوتي که بعدا توضيح داده خواهد شد، طرحهاي متنوع و جالب روي لعاب ايجاد شده و طي فرايند پخت با لعاب يکپارچه و ممزوج ميشود. اين طرحها به آساني (بسته به مقاوت لعاب و زيرکي در طراحي مرتبط) از روي کاشي پاک نميشوند.
انواع لعاب
لعابها از نظر ترکيب اوليه ظاهري عمدتا بردو نوع هستنند:
1- لعاب شيشه اي يا ترانسپارنت (پشت نما)
2- لعاب اپک يا کدر
از طرف ديگر با توجه به نماي ظاهري تقسيمبندي ديگري نيز وجود دارد که لعابها را به دو دسته لعابهاي براق و مات دسته بندي ميکند. پس ما ميتوانيم لعاب مات ترانسپارنت و مات اپك داشته باشيم.
انواع ديگر لعاب به نوعي در گروههاي فوق الذکر قرار ميگيرند.
از انواع ديگر لعاب ميتوان به پودرهاي چاپ، ساده و يا ري اکتيو، لوسترها، پودر چاپ رليف و لعابهاي متاليک اشاره کرد. پودر چاپ با توجه به قابليت افزودن رنگ دانههاي سراميک که در دماي بالا مقاوم هستند ميتواند رنگي يا بيرنگ باشد.
فرايند توليد لعاب بسيار به توليد شيشه شباهت دارد. يعني مواد اوليه مختلف پس از اختلاط به نسبت مشخص با هم در کوره اي مشابه کوره ذوب شيشه کاملا ذوب و ممزوج ميشوند. شيشه حاصل با توجه به کاربرد بعدي آن در تانک آب سرد ريخته شده و به سرعت سرد ميشود. (کوانچ quench)
ذرات خرده شيشه اي حاصل از اين عمليات فريت ناميده ميشود. اين ذرات شيشه اي با توجه به تنشهاي موجود، با کمترين ضربه يا فشار مکانيکي خرد شده و طي مراحل بعدي فرايند درکارخانجات، همراه با آب و سايز افزودنيها درمحفظه اي به نام بالميل خرد شده و به ذرات بسيار كوچكي تبديل ميشوند. اين ذرات بسيار كوچك معلق در آب تشكيل يك سوسپانسيون پايدار را داده و دوغاب لعاب را تشکيل ميدهند.
* با قرار گيري انواع پودر چاپ در زمره لعابها نوع ديگر دستهبندي نيز مفهوم ميابد که آن هم دسته بندي لعاب به دو نوع تک جزيي (بخش عمده آن از يک جزء شيشه اي بنام فريت تشکيل شده است) و يا بچ ترکيبي ميباشد. (علاوه بر فريت، حاوي مقادير عمده اي از مواد خام است)
** نوعي لعاب ترانسپارنت براق، بسيارزود گداز و زرد رنگ،غني از اکسيد سرب و ساير گداز آورها که روي لعاب اصلي چاپ خورده و پس از پخت به علت پايين بودن ويسكوزيته ذوب درلعاب پايه فرو رفتگي ايجاد کرده و جلوه ناصاف به لعاب ميدهد.
سرامیک مشتق از کلمه keramos یونانی است که به معنی سفالینه یا شئی پخته شده است. در واقع منشا پیدایش این علم همان سفالینههای ساخته شده توسط انسانهای اولیه هستند. در واقع قبل از کشف و استفاده فلزات، بشر از گلهای رس به علت وفور و فراوانی آنها و همچنین شکلگیری بسیار خوب آنها در در صورت مخلوط شدن با آب و درجه حرارت نسبتاً پایین پخت آنها استفاده میکرد. آلومینوسیلیکاتها که خاکهای رسی خود آنها به حساب میآیند، از عناصر آلومینیوم، سیلیسم و اکسیژن ساخته میشوند که این سه عنصر بر روی هم حدود 85 درصد پوسته جامد کره زمین را تشکیل میدهند. این سه عنصر فراوانترین عناصر پوسته زمین هستند.