علم سرامیک

آثار تاریخی

کاروانسرای ایزدخواست، پل ایزدخواست، تیمچه صرافیان، بنای امامزاده سلطان ابراهیم، کاروانسرای شاه عباس شورستان، کاروانسرای خان خوره، قلعه دو قلک یا دوقله، قلعه کریم آباد، تپه قلعه گبری، تل ساریاتان، تل قلعه اروان، تپه دولت آباد، تپه دهک گردو، تل قصر بهرام سورمق، قزقلاسی، مسجد امام حسن دهدق، قلعه گبری دهدق، تل قره ترک، بنای پاقلعه ایزدخواست، سد قوسی ایزدخواست، منزل شاه اسماعیل، تل شاه محمود، مرکز آباده شناسی، کاروانسرای شاه عباس ایزدخواست و قلعه قدیمی ایزدخواست.

شاه اسماعیل سوم در آباده

[ شاه اسماعیل صفوی] مشهور به سید ابوتراب از شاهزادگان صفوی است که پدر او سید مرتضی صدر الممالک و نواده احتمالی شاه سلطان حسین صفوی می‌باشد. وی هنگامی که به سلطنت انتخاب شد هشت یا نه سال داشت. انتخاب وی به سلطنت بدین ترتیب بود که علیمراد خان بختیاری از طایفه بختیاری و کریم خان از طایفه زند و ابوالفتح خان اصفهانی هر سه اتحاد بزرگ را طرح ریزی کردند و برای اینکه حکومت آنان به نظرها غصبی نیاید او را به سلطنت برگزیدند.
پس از مدتی بین علیمراد خان و کریم خان زند جنگ در گرفت و شاه اسماعیل به کریم خان زند پیوست و باز پس از چندی از نزد کریم خان زند گریخت و نزد محمد حسن خان قاجار رفت و چون محمد حسن خان قاجار در جنگی با کریم خان زند شکست خورد شاه اسماعیل دوباره به نزد کریم خان زند برگشت و کریم خان او را پذیرفت و در آباده ساکن نمود.

کریم‌خان در [آباده] برای او شش دستگاه ساختمان که مرکز اصلی آنرا که شاه اسماعیل در آن زندگی می‌کرده با یک باب حمام ( به سبک صفوی و زندیه) و یک باب مسجد احداث می‌نماید. که در حال حاضر مردم همه آنها را بناهای کریم خانی می‌نامند.
کریم‌خان برای شاه اسماعیل ملازمانی از کرمان را در نظر گرفت تا مواظب او باشند تا بار دیگر راه فرار پیش نگیرد یا مسائل دیگری را به وجود نیاورد.
کریم‌خان زند برای شاه اسماعیل روزی یک تومان نقد( ده هزار دینار) و قیمت پانصد من تبریز غله باشد و نیز روزانه مقدار سه من تبریز گندم و دو من جو برای مخارج و علیق او در نظر گرفت و در هر سالی دو بار در عید نوروز و اوایل پاییز لباسی در خور شاهانه او به آباده می‌فرستاد. شاه اسماعیل از ۱۱۸۰ه.ق تا هنگام وفاتش در آباده ( ۱۱۸۷ ه.ق) زندگی خود را به نقاشی و چاقوسازی می‌گذرانید و از صنعت خود ( چاقوسازی) چند قبضه برای یادبود برای کریم خان زند ارسال می‌داشت. کریم خان زند که برای شاه اسماعیل نامه می‌نوشت در زیر آن اضافه می‌کرد :( عرضه داشت کمترین بندگان) و در زیر آن می‌افزود (کریم زند).

شاه اسماعیل هم که نامه می‌نوشت با جمله ( فرمان عالی شد) آغاز می‌کرد. با مرگ شاه اسماعیل در سال ۱۱۸۷ ه.ق در آباده، کریم خان زند سه روز را عزاداری تعیین و بر حسب رسوم آن زمان کلاه خود و همه سران و بزرگان دربار خود را لجن مالید. شاه اسماعیل در آباده به خاک سپرده می‌شود، برایش مقبره‌ای درست می‌کنند و شمشیر پادشاهی او را به همراه جنازه‌اش به خاک می‌سپارند. محل دفن در قبرستان عمومی آن زمان آباده بوده که دارای آرامگاه و سنگ قبر بوده‌است. این قبرستان در حدود سال ۱۳۳۰ شمسی تبدیل به باغ ملی گردید و اینک پارک کودک می‌باشد. آن چه از بناهای کریم خانی در آباده باقی مانده‌است فقط ساختمان‌های مسکونی شاه اسماعیل است که مرکز اصلی آن در حال حاضر به صورت مدرسه از آن استفاده می‌شود.حمام وکیل را حدود ۱۳۶۰ شهردار وقت به دلیل شکسته شدن سقف آن خراب کرد و مسجد وکیل را نیز در حدود ۵۰ سال پیش به سبب گسترش حسینیه آباده خراب نموده‌اند.

از جمله آثار یادبود باقی مانده از شاه اسماعیل در آباده (تل شاه نشین ) است که در فاصله ۲ کیلو متری شمال قلعه قدیم آباده و در محدوده شهر آباده قرار دارد.سطح این تپه چهار نوع حجاری به شکل‌های مختلف از جمله لگن، بادیه، تخت و غیره انجام شده و هیچ گونه کتیبه‌ای در آن وجود ندارد.

تل شاه‌نشین

گویش درست (تَلل)təll که به معنی تپه می‌باشد. طول این تپه حدود ۲۰۰ متر و ارتفاع آن حد اکثر ۸ متر می‌باشد . نوع آن سنگی و از دوران اول می‌باشد و یک فسیل بسیار زیبا از صدف در سنگ‌های آن وجود دارد.

علت نام گذاری در فرهنگ زبان تورکی (تـَل)təll به معنی تپه وخاک روی هم انباشته است از مصدر( تللماق)هست .وچون عمارت روی بلندی تل ساخته شده به همین دلیل نام تلّ شاهی گرفته است لازم به ذکر است خاندان صفوی از شهر اردبیل بودن وهمه تورک زبان هستند.