علم سرامیک

سفالگري مبتدي روش ساخت بشقاب غذاخوري ، فنجان، كاسه،سالادخوري، ديس ميوه و كاسه بزرگ ميوه سفالي بدون چرخ سفال گري براي مبتديان وسايل لازم: -گل رس سفالي و حفاظ مشمايي - چاقوي موكت بري يا چاقوي تيز - وردنه - وسايل و ابزاري كه در هر منزلي يافت ميشود. از جمله كاسه، بشقاب، ليوان هاي بزرگ برگ درخت گردو، برگ هاي زينتي نقش دار مثل حسين يوسف و غيره ، سكه ، سيني نقش دارفلزي وغيره - برگ كاغذ و مداد - لعاب سفال هاي رنگارنگ در شيشه هاي مربا خوري - تخته مسطح يا سيني صاف بزرگ بعنوان محل كار، يا ميزجهت كار -، كره و يا كرم ظرف آب و اسفنج -لعاب هاي مورد نظر( نحوه ساخت رجوع شود به مقاله روش ساخت لعابهاي رنگي سراميك و سفال) مدلهاي مختلف( برگ درخت گردو. برگهاي ريز نقش دار،، كاسه گود با حلقه دايره اي، هر گاه ميخواهيد سفالگري كنيد به ياد نانوا ها و شيريني پز ها بيفيتد و تصور كنيد انها با خميرنان چگونه كار مي كنند؟ همان روش نيز مقدمه سفال گري است. شكل كار تقريبا يكي است و سفالگري ابتدايي چيزي جز ان نيست فقط قوه تخيل و كار دست بيشتر دران شركت دارد. اين آموزش در اينجا براي مبتديان است كه تاكنون با سفال و سفال گري آشنايي ندارند. با اينكه همه ما دوران بچگي گل بازي كرده و ان را دوست داشتيم. ولي براي طرحهاي خمره اي ظريف و كوزه سازي در مراحل پيشرفته از چرخ استفاده ميشود. 1. ابتداء وسايل كار را روي ميز بچينيد 1. گل رس را با دستهاي مرطوب بخوبي روي ميز و يا تخته نرم گلوله كرده و در مشماء قرا مي دهيم تا براي كارمان اماده شود. اگر خمير خشك بود ميتوانيم چند قطره اب برروي ان پاشيده و با دست نرم كنيم تا خمير نرم و انعطاف پذير شود. بشكلي كه وقتي بين دو انگشت مان فشار ميدهيم شكل پذير باشد. 2. از قبل وسايلي كه بعنوان قالب قرار است از ان استفاده كينم را كنار ميگذاريم.تا با ان طرح مورد نظرمان را بسازيم. بعنوان مثال با برگهاي برجسته ميتوانيم برروي خمير نقش هاي برجسته ايجاد نمائيم. براي اينكار ابتداء خميررا با دست بشكل گلوله در اورده وبا دست مرطوب در روي ميزصاف ميكنيم. پشت برگ درخت گردو و يا هر برگ مورد نظر را از قبل با كرم و يا كره چرب نموده و كنار ميگذاريم. وقتي كه خمير گل رس را صاف كرديم. پشت برگ درخت گردو و يا هر برگ مورد نظر را روي ان قرار داده و ب دست فشار ميدهيم. بعد اهسته برگ را از گوشه اي با انگشت به سمت بالا مي كشيم و نقش مورد نظر شما روي خمير ايجاد ميشود. همين عمل را با سكه يا هر سطح نقش دار ديگر ميشود انجام داد. اگر در منزل سيني و يا گلدان نقره اي نقش داري هست ميشود همين عمل چاپ را روي خمير گل رس با ان انجام داد. با قالب دايره اي و سر گرد شي ايي مانند گلدان بزرگ ،حلقه فلزي و يا بشقاب گرد چيني نيز ميشود اشكال دايره ايي شكل روي خمير ايجاد كرد. انرا به ارامي روي خمير قرارداده وبا دو دست بر روي ان فشار مي آوريم تا نقش دايره اي بوجود ايد. با تيغ موكت بري و يا چاقوي تيز دور بشقاف را كه زيرش خمير كارمان قرار دارد با ظرافت مي بريم. بعد از برش بشقاب و يا شي دايره اي شكل را برداشته و با نوك چاقو بنرمي خمير را از روي سطح مسطح بلند ميكنيم. ميتوانيم با دست به لبه هاي كارمان شكل هاي موج دار بدهيم و يا لبه هاي بشقاب را با انگشتتان دو سانت به بالا داده و با دست مرطوب انرا مرتب صاف كنيم تا شكل دلخواه را بيابد. اگر اهل نقاشي هستيد ميتوانيد با چوب ظريف و نك تيزي روي سفال را نقاشي كنيد. از چاقوي نوك تيزنيز ميتوان براي ايجاد نقش هاي هندسي مثلث ، لوزي، چهارگوش استفاده كرد، براي ايجاد دايره هاي كوچك ميتوانيم از سر خودكار و ني استفاده كنيم. خمير سفال براي نقش پذيري برجسته بسيار مستعد است و هر نقشي را مي پذيرد. اگر در ميان كار حس كرديم خميرمان كمي خشك است ميتوانيم با اسپره كمي برروي ان اب بپاشيم تا دوباره انعطاف لازم را داشته باشد. براي صاف كردن خميرگل رس ميتوان ان را لاي مشماي تميز و براقي قرار داده و به شكل دلخواه فشار داد تا زحمت كار شما كمتر شود. براي ساختن فنجان اول يك قطعه خمير را صاف كرده و بشكل مستعطيل مي بريم و كنار ميگذاريم . بعد يك قطعه خمير ديگر را پهن كرده و بشكل دايره مي بريم. اين خمير مستعطيلي شكل را روي اين خمير دايره قرار داده و بشكل يك استوانه در مي ايد . به نرمي ته اين استوانه را روي لبه خمير دايره اي مي چسبانيم و با دست مرطوب به هم جوش ميدهيم و مرتب دستها را خيس كرده وروي لبه ها مي كشيم تا همه نقاط كاملا به هم جوش بخورند. براي بلند كردن خمير از روي ميز كار از يك چاقو استفاده مي كينمي و اين كار را با احتياط انجام ميدهيم تا خمير ما صدمه نبيند. اين شي را با دست بلند مي كنيم .با يك دست نمونه كارمان را دردست گرفته و با دست مرطوب ديگر سطوح انرا مسطح مي كنيم. وقتي از كار خويش رضايت كافي را داشتيم قطعه كار را روي ميز قرار ميدهيم. براي ساختن دستگيره ، يك تكه خمير كوچك رابرداشته و بشكل گلوله اي در مياوريم . اين خمير را روي ميز كار قرار داده و با دو دست مي چرخانيد تا بشكل استوانه اي درايد. بعد سر اين استوانه را در محلي كه قرار است دسته فنجان باشد بشكل پيچي فشار ميدهيم. البته با دست ديگر بايد مراقب قطعه كارمان باشيم. بعد سر ديگر استوانه را در بخش پائين تر به همين شكل مي چسبانيم و با دست مرطوب ان را صاف مي كنيم. اگر ميخواهيم فنجانمان لبه دار شود ميتوانيم به ارامي با دست لبه فنجان را به سمت خارج برگردانيم. اگر ميخواهيم فنجانمان حالت خمره اي داشته باشد، برعكس لبه فنجان را با كمك انگشتان كمي بطرف تو مي بريم. برروي اين فنجان نيز با سكه و برگ و يا با هنر نقاشي خود ميتوانيم نقوش بسياري ترسيم كنيد. براي تهيه كاسه نيز يك خمير دايره شكل بريده كنار ميگذاريم، بعد يك گلوله خميررا بشكل استوانه اي مثل دسته فنجان به شكل الا درست كرده و بشكل طناب دور اين دايره مي چسبانيم و با انگشت مرطوب انرا صاف ميكنيم بعد دوباره همين روش را رج به رج روي هم انجام ميدهيم و در هر دور انرا با دست مرطوب صاف ميكنيم تا ديواره كاسه درست شود. بايد دقت كرد كه رج خميرهاي استوانه اي همه بترتيب مرتب روي هم قرار گيرد. دايره اخري بايد كمي تنگ ترازدايره هاي رج هاي پائين تر باشند. بعد از اينكه شكل اوليه كاسه درست شد. سطح كار را با دست مرطوب مرتب صاف مي كنيم. بعد از اتمام شكل ساده كاسه ميتوانيم روي ان را نقاشي كنيم. يا از سطوح برجسته برگ وسكه و يا هرچيز دلخواه براي نقش زني بكار بريم. براي ساختن سالادخوري ميتوانيم طرح مورد نظررا در روي يك مقوايي بريده كنار بگذاريم بعد خميرگلوله را روي ميز پهن نموده واين طرح مقوايي بريده شده به طور مثال طرح خورشيد، ستاره، گل، برگ ، ماهي، و يا هر شكل مورد نظر را روي اين خمير قرار داده دور ان را با چاقوي موكت بري مي بريم وخميرهاي اضافه را كنار زده و طرح مقوايي را از روي خمير برميداريم. با دست مرطوب نمونه كاررا صاف و منظم مي كنيم تا سطح سفال ما كاملا صاف صاف باشد. بعد از اتمام كار ميتواينم با دست به نمونه كارمان شكل هاي متقاوت موجي ، ورقه اي و يا حالت برخاسته و غيره بدهيم. هر قدر بيشتر تمرين كنيم، مهارت ما در شكل دادن به كارمان ساده و دلپذيرتر ميشود. ميتوانيم براي زيبا كردن كارمان از طرحهاي ابتكاري استفاده كنيم. بطور مثال گلوله هاي كوچكي را گرد كرده و دور لبه طرح كارمان مي چسبانيم و با ابزار دم دست به ان شكل هاي متفاوت مي دهيم. بعنوان مثال با استفاده از يك تور ميتوان براي ايجاد شكل هاي مشبك استفاده كرد. با استفاده از برگ و سكه ميتوانيم نقوش جديدي بيافرينيم. اگر كاغذ الگو بري داريم ميتوانيم انرا از قبل روي طرحي قرار داده و طرحي زيبا را كشيده و بعد در موقع كار با خمير ان طرح را روي خمير كارمان قرار دهيم و با چوب نك تيزي طرح روي كاغذ را روي خمير سفال فشار دهيم تا نقش هاي برجسته ايجاد شود. براي ساختن گلدان نيز از روش ساخت فنجان و يا كاسه استفاده ميكنيم. فقط ديواره گلدان بلندتر است و به گلدان در انتهاي ان ميتوانيم با دست لبه هاي موجداري بدهيم. و يا لبه انرا به شكل دلخواه درست ميكنيم. در يك نمايشگاه گلدان بسيار زيبا رسي شفافي ديدم كه مدل ان عين پاكت ميوه بود، طرح ديگر دانه اواكادو شكافته بزرگ به اندازه دو دست بود. در طرحي ديگر يك گلدان بشكل گردو شكافته ساخته شده بود. ساختن ليوان اب خوري نيز مانند فنجان ابتدايي( شكل استوانه اي) با حذف دسته است. ساختن ديس ميوه و يا جا ظرفي نيز با همين معيار مي باشد و بجاي خمير دايره اي شكل انرا بشكل بيضي مي سازيم و مي بريم. سطح ديس ميوه به نسبت بشقاب طبيعتا بايد بزرگتر گرفته شود. در مورد ساخت كاسه هاي بزرگ ميوه عين روش ساخت كاسه معمولي است كه در قبل توضيح داديم. با توجه به قوه تخيل ميتوانيم در گوشه ديس ميوه و يا كاسه بزرگ ميوه اجسامي مانند پرنده، خرگوش، يا تكه هاي برجسته ستاره، ماه و غيره بكار بريم. ابتداء اين قطعه را جدا درست كرده و با دست روي ديس ميوه مان ميچبانيم و با انگشتان مرطوب انرا صاف و براق ميكنيم. براي ساختن كاشي كافي است كه خمير گل رس را به شكل گلوله اي دراورده و در روي ميز كار با وردنه صاف كنيم بعد انرا با چاقوي تيز موكت بري بشكل مربع ايي مي بريم و براي زيباي يكار ميتوانيم از قالب مربعي استفاده كنيم . براي اين منطور قوطي فلزي و يا پلاستيكي شيريني را دور نيانداخته و براي اين مواقع نگه ميداريم تا از ان براحتي براي قالب زني استفاده كنيم تا همه كاشي هاي ما يك شكل و منظم درايند. هر قدر لبه قوطي شما محكم و براتر باشد كاشي هاي شما نيز زيبا تر از اب در مي ايند. وقتي كه قالب را زديم دور انرا مثل كارهاي بالا با چاقوي موكت بري مي بريم تا ظريف تر و موزون تر شود. بعد روي كاشي ها را مثل سفال هاي بالا شكل هاي مورد نظر رسم مي كنيم.بعد ازخشك شدن و عبور از دور اول كوره كاشي ها را براي لعاب دادن اماده ميكنيم. انرا در لعاب هاي دلخواه فرو برده ويالعابهاي مورد نظر را روي ان مي پاشيم تا طرحهاي رنگي تخيلي با نقوش برجسته درست شوند. از اين كاشي ها براي مكانهاي مختلف منزل مانند لبه پنجره ها ، دور ديوارها، لبه طاقها ، لبه بخاري ميتوان استفاده كرد. بخشي از كاشي ها را ميتوان بشكل يك دست و ساده با رنگهاي زيبا لعاب داده و براي مكانهاي مختلف از جمله ساختن حوض و آبراه هاي ميان باغچه، لبه ديوارها، لبه ديواره باغچه در منزل استفاده كرد. اين اثار هنري را ميتوانيم بعنوان هديه به اقوام و دوستان صميمي مان كادو كنيم. البته كاشي ها بشكل بيضي ميتوان براي پلاك منزل و نوشتن ايات قراني و دعاهاي زيبا براي منزل استفاده كرد . 3. بعد از اتمام كار كارهاي اماده شده را در قفسه اي قرار ميدهيم تا خشك شوند . بعد از چند روز كارهاي اماده شده، خشك شده را در كوره قرار ميدهيم 5. وقتي كه در كوره اين سفال ها پخته شد انها را از كوره خارج ميكنيم 6. بعد از خنك شدن با اسفنج مرطوب خاك انها را مي گيريم 7. بعد با توجه به لعابهايي كه جداگانه اماده كرده ايم، ظروف را در ان فرو برده و در روي ميز كار قرا ميدهيم تا لعالهاي اضافه خارج شوند و شكل لعابها يكنواخت باشند . 8. بعد از خشك شدن لعابها ظروف سفالي را در كوره قرار ميدهيم تا دوباره پخته شوند و شكل شيشه اي و شفاف بيايند. 9. وقتي كه سفالها پخته شدند انها را درجايي قرار ميدهيم تا خنك شوند. با اين روش ساده ظروف دست سازبا نقوش ابتكاري و رنگ ها متنوع اماده ميشود. مزيت ظروف دست ساز با پوشش لعابي اين است كه از استحكام زيادي برخورداند و قابل شتشو هستند.اين هنر تفريحي است براي وقتهاي آزاد اعضاي خانواده ها در فصول پائيز و زمستان تا دركنار يكديگر بگويند و بخندند و كارهاي نوبراي محيط منزل خلق كنند. براي كودكان سفالگري تمريني است موثربراي تقويت سيستم حركتي دست با مغز. اين تمرينات مهارت هاي فرد را در انجام مشاغل بخصوصي مانند تعميرات ، هنر هاي دستي راحت تر مي نمايد. كودكان با فراگيري اين مهارت ها قادر خواهند بود در اينده در مشاغلي كه به انان واگذارميشود بخوبي ايفاي نقش نموده و با حوصله تمام بخصوص كارهاي فني را به انجام برسانند. ..... مولف