علم سرامیک

ابزار و وسایل تولیدسفال:

سنگ خرد کن :

برای تبدیل قطعه های سنگ بزرگ به خرده سنگ استفاده می شود.

 
آسیاب :

برای پودر کردن مواد معدنی به کار می رود.

الک :

برای دانه بندی، تمیز کردن و جداسازی مواد از یکدیگر از الک استفاده می کنند.

مخلوط کن :

به هم زدن دوغابهای سرامیکی و ورز دادن خمیر سرامیک با مخلوط کن انجام می گیرد.

 
خشک کن :

برای خشک کردن دوغاب بدنه های خام قبل از پخت آنها را در خشک کن قرار می دهند.

کوره :

بدنه های خام و لعابدار را در کوره می پزند.

چرخ سفالگری :

برای ساخت ظرفهای سفالی از چرخ سفالگری استفاده می شود.

ابزار کوچک چرخکاری: وسایلی است که برای شکل دادن ظرفهای سفالی، هنگام چرخ کاری به

کار می رود.

بررسی كیفیت مواد اولیه كاربردی:

مواد اولیه مناطق مختلف كیفیات و خصوصیات متفاوتی دارند و هر كدام برای ساخت نوع خاصی

از محصول و شیوه تولید مورد استفاده قرار می گیرند . به طور مثال محل مورد استفاده برای

 كاردستی ، چرخكاری و قالبی باید دارای قابلیتهای متناسب با آن شیوه باشد .

1- ارتن ور Earthen Ware

قطعه ای از سرامیك را نامند كه بین 850 درجه سانتیگراد تا 1000 درجه سانتیگراد آتش دیده و

 دارای تخلخل نامرتب باشد . در زبان فارسی به اشیاء ارتن ور « سفال » گفته میشود . ولیكن این

 لغت در برخی مواقع فقط به اشیاء سرامیكی سرامیكی بدون لعاب اطلاق میگردد . در زبان عرب

 نیز ( خزف ) نامیده شده و آن عبارتست از پوسته آهكی نوعی از حیوان دریایی . این نوع سرامیك

 را فرانسویان فیانس (Faience ) نامگذاری كرده اند . در سرامیك سازی فرانسه ( فایانلس ) به

 سفال لعابدار منقوش گفته می شود . در زبان انگكلیسی ارتن ور (Earthen Ware) نامیده می

 شود . ( معنای تحت الفظی ارتن ور به نام بدنه خاكی است ) . در انگلیسی كلمه پاتری (Pottory)

 در این مورد بكار می رود در صورتیكه معنای لغوی پاتری از دو كلمه پات (Pot) به معنای

 ظرف و اری (Ery) به معنای كار كردن و ساختن تشكیل شده است . كه مجموعاً به معنای

ظرفسازی و به معنای خاص جنبه سرامیك سازی دارد . در خاتمه نزدیكترین لغتی كه به پاتری

 وجود دارد كلمه (كوزه گری ) است . در زبان آلمانی نیز (Steingert) نامیده شده است .

 
ارتن ور خود از لحاظ تركیب به چندین نوع تقسیم شده كه به شرح ذیل می باشد :

الف ـ ارتن ور طبیعی Natural Earthen Ware

كه معمولا از یك نوع ماده اولیه ودارای حداكثر ناخالصی است.

ب ـ ارتن ور ظریف Fine Earthen Ware

عبارت است از قطعه ایی كه مركب ازمواد اولیه پرچسب و كم چسب و دارای حداقل ناخالصی

است.
ج ـ ارتن ور تالكی Earthen Ware Talc

كه نوعی از ارتن ور با استحكام زیاد است و بعلت ریزی دانه های تالك محصول مرغوبی را بدست

 می دهد.

دـ ارتن ور نیمه شیشه ای Semivitruse Earthen Ware

كه از تركیب سه ماده اصلی تشكیل شده و دارای تخلخلی متوسط بوده وحاوی درصد جذب آب كم

 می باشد. این نوع ارتن ور سفید رنگ برخی اوقات شفاف نیز بوده و بعلت عدم وجود اتصال

 ( آلومینیوم سیلیكات) بین ذرات بسیارترد و شكننده می باشد. بدین لحاظ اكثر اوقات با چینی اصل

 اشتباه شده و در زبان عرف بنام بدل چینی مشهور است.

2- استون ور Stone Ware

قطعه ایی است لعابدار و یا بدون لعاب كه قسمت اعظم آن از مواد دیرگداز تهیه شده و تا نیمه شیشه

ای شدن ( درجه بحرانی ) گرما دیده و در درجات c˚1200 تا c˚1300 در مسیر حرارت قرار

 گرفته است.

استون ورها عموماً شفافیتی ندارند و كاملاً مات هستند ولی از استحكام عالی برخوردار هستند. در

 فارسی نام تجاری آن (چینی سنگی) می باشد. در فرانسه (Cres) ودر آلمانی (Steinzeng)

نامیده میشود .

استون ورها به انواع ذیل تقسیم می گردند:

الف ـ استون ور طبیعی S. Natural

كه از یك نوع خاك با حداكثر ناخالصی تهیه می شود.

ب ـ استون ور ظریف S. Fine

كه از مخلوطی از خاكهای پرچسب و كم چسب تشكیل شده و پوشش مثلثی ایجاد می كند .

ج ـ استون ور صنعتی غیر متخلخل Tecnnical S.

كه از مواد خام خالص و كنترل شده تهیه و بدقت مخلوط و حرارت دیده و با حداقل تخلخل بیشتر در

 صنایع شیمیایی استفاده می شود.

دـ استون ور جاسپر Jasper S.

 
كه از آنها به مقدار فراوان از تركیبات باریم استفاده شده است.

هـ ـ استون ور بازالت Basalt S.

 
كه از بدنه آنها از مقادیر زیادی اكسید آهن استفاده شده است.

3ـ چینی China

این نوع سرامیك دارای بدنه ای كاملاً سفید و شفاف با درصد تخلخل كم و گاهی صفر است. لعاب

چینی همواره ترانسپرانت و شیشه ای می باشد . درجه پخت این محصول بین c˚1200 تا c˚1450

 می باشد . چینی از مواد اولیه مرغوب و كاملاً خالص تهیه شده است .

چینی ها از لحاظ تركیب مواد به انواع ذیل تقسیم می گردند:

الف ـ چینی هتل Hotel China

دارای تركیبی سه ماده ایی است كه شامل اكسید آلومینیوم و سیلیس فراوان بوده و به اضافه مقدار

درصدی كم از آهك كلسینه شده كه در شرایطی ویژه حرارت دیده ودارای تخلخلی بسیار پائین می

باشد:

معمولاً علامت مشخصه چینی هتل آنست كه نسبت به سایر چینی ها بسیار ضخیم تر می باشد.

ب ـ چینی خانگی House hold China

كه تمام تولید آن مانند چینی هتل است ولی با ساختی ظریفتر و نازكتر كه باعث ایجاد شفافیت در

بدنه ظرف می گردد.

ج ـ چینی استخوانی Bone China

كه شامل مقادیر فراوانی خاكستر استخوان می باشد كه باعث تولید شفافیت بهتری در بدنه ظرف می

 گردد. چینی های استخوانی اكثراً در انگلستان ساخته می شوند.

د ـ چینی فریت Frit China

كه شامل مقادیری گدازنده فلاكس (Fluxe) است كه سبب شفافیت بدنه می گردد. نام بالیك ور (

BellekWare) نیز در همین زمینه به كار می رود. چینی های مشهور له ناكس (Lenox) در

آمریكا نیز از این نمونه است.

توضیح آنكه ایرانیان نیز در قرن نهم میلادی این تكنیك را بررسی و تجزیه نمودند .

هـ ـ چینی سخت High Strenght China

دارای تركیبی هستند كه در آن آلومین به مقدار زیاد جانشین كوارتز شده است.

ت ـ چینی آشپزخانه ای Kitchen Ware

كه دارای ضریب انبساط حرارتی كم بوده و اغلب شامل مقادیری كرودریت (Cordierite) یا

اكسید لیتم بصورت مواد معدنی مختلف در آنها وجود دارند. اون ور (Oven Ware) نوعی از

 چینی های آشپزخانه ای مخصوص داخل فر است و نوعی دیگر ظروف مقاوم در برابر شعله (

Flame Ware) می باشد كه پخت غذا بر روی حرارت آزاد را میسر می كند.

4- پرسیلن Porcelain

پرسیلن ها یك بدنه كاملاً سخت و شفاف سرامیكی اند كه معمولاً دارای تركیبات سه ماده ایی می

 باشند . این نوع اجسام ابتدا در حرارت ( c˚900 الی c˚ 950) آتش داده شده و سپس لعابی كه

معمولاً شفاف است با درجه حرارت بالاتر ( بین 1300 الی 1500) بر روی آن داده می شود. در

 مورد بعضی از پرسلین ها مانند پرسیلن های الكتریكی هردوی این اعمال در یك جا انجام می گیرد.

 در زبان فنی عرفی اكثر قطعات فنی و مهندس و نیز چینی های بدون لعاب را كه دارای درصد

 تخلخل صفر باشد پرسلین می نامند.

5- سرامیك های خالص Special Ceramics

بخشی از این نوع سرامیك برای قطعات غیر مادی جهت صنایع الكترونیك بوده كه شامل تیتانیت ها

 (Titanite) و فریت ها (Ferrites) می باشد. همچنین سایر قسمتها شامل بدنه های دیرگداز بسیار

 نرم . اجسام شیمیائی ، پرسلین های دندانپزشكی . بدنه های مقاوم در برابر شوكهای حرارتی .

ابزارهای برش سرامیكی و بدنه های انتقال دهنده اشعه مادون قرمز می باشد.