عدم برنامه­ريزي صحيح براي صادرات در اين صنعت

حدود 5.5 درصد توليدات صنعت كاشي و سراميك كشور صادر مي‌شود. قيمت فروش اكثر كاشي‌هاي صادر شده بجز كاشي گرانيتي، برابر قيمت تمام شده آنها است و سودي را عايد توليدكنندگان نمي‌كند، بلكه اين صادرات فقط براي اعلام حضور و شناخته شدن محصولات ايراني در بازار جهاني است.

تاكنون 600 ميليون مترمربع موافقت اصولي در صنعت كاشي و سراميك صادر گرديده است كه نزديك به 500 ميليون مترمربع آن مازاد توليد خواهد بود. مازاد توليد داخلي از يك طرف و اشباع بازار خارجي از طرف ديگر سبب خواهد شد تا صادرات كاشي و سراميك با مشكلاتي مواجه شود. اين مسئله يك تهديد جدي براي صادرات كاشي و سراميك كشور محسوب مي‌شود و در صورت عدم برنامه‌ريزي صحيح براي صادرات مازاد توليد داخلي، ممكن است با بحران ركود صنعت كاشي و سراميك مواجه شويم. در اين شرايط اگر دولت هم بخواهد تعرفه‌هاي وارداتي را كاهش دهد ممكن است واردات، افزايش يابد كه خود موجب تعطيلي بيش از 60 درصد كارخانجات كاشي و سراميك خواهد شد.

شايان ذكر است كه توليد جهاني كاشي و سراميك در دنيا 5.5 ميليارد مترمربع است در حالي كه مصرف جهاني آن در حدود 5 ميليارد مترمربع مي‌باشد؛ با اين حساب سالانه حدود 500 ميليون مترمربع مازاد توليد در دنيا وجود دارد.

پايين بودن كيفيت محصولات كاشي و سراميك

صدور موافقت اصولي­هاي بي­رويه باعث افزايش تعداد كارخانجات توليدي، ايجاد رقابت ناسالم و در نهايت كاهش كيفيت محصولات كاشي و سراميك خواهد شد. مثلاً برخي توليدكنندگان براي كاهش قيمت تمام­شدة محصولات، از لعاب نامرغوب استفاده مي‌كنند كه در توليد آنها از مواد واسطه‌اي به اندازه كافي نشده است. يا اينكه درصد مواد گرانقيمت را كاهش مي‌دهند تا با كاهش قيمت بتوانند خود را در بازار جاي دهند؛ غافل از اينكه اين عمل باعث كاهش كيفيت محصولات كاشي و سراميك و بروز معضل جدي در اين صنعت مي‌گردد.

كاهش تأثير مزيت­هاي نسبي كشور

الف) معادن خاك و مواد اوليه

معادن خاك و مواد اوليه‌اي كه در كشور وجود دارد، بصورت فله‌اي و غيرفرآوري شده، بدست توليدكنندگان مي‌رسد كه باعث پايين آمدن كيفيت و افزايش هزينه­هاي توليد و در نتيجه افزايش قميت تمام شدة محصولات كاشي و سراميك مي‌شود. بنابراين به علت عدم فراوري و تخليص مناسب، مزيت نسبي وجود مواد اوليه فراوان در كشور را نسبت به ساير كشورهاي توليدكنندة كاشي، از دست خواهيم داد. متأسفانه با وجود معادن فراوان و غني در كشور، در بعضي از موارد ناگزير به واردات مواد اوليه اين صنعت از خارج از كشور مي­باشيم. يكي از دلايل اين موضوع وجود ريسك بالاي سرمايه­گذاري در بخش معدن است كه باعث شده است و شركت­هاي خصوصي براي سرمايه­گذاري در اين زمينه رغبتي نداشته باشند. براي رفع اين معضل دولت بايد قوانين و پشتيباني­هاي لازم را انجام دهد.

ب) نيروي انساني

اگر چه تصور مي‌شود كشور ما نيز از نظر دسترسي به نيروي انساني ارزان داراي مزيت است، ولي راندمان كار نيروي انساني در داخل كشور حدود يك­هفتم كشورهاي پيشرفته است؛ بنابراين به ازاي 7 برابر پرداخت هزينه­هاي دستمزد نيروي كار داخل، بهره­وري يك ساعت كار معادل در كشورهاي پيشرفته وجود خواهد داشت.

مي­توان با آموزش‌ فرهنگ­ كار در جامعه و آموزش نيروي شاغل در صنعت، اين مشكل را تا حدودي مرتفع ساخت. اما متاسفانه هم­اكنون در اين زمينه ضعف­هاي زيادي وجود دارد.

پيامدهاي پيوستن به سازمان تجارت جهاني (WTO)

قيمت كاشي و سراميك در ايران نسبت به قيمت‌هاي جهاني بالا است؛ همچنين حذف تعرفه‌هاي وارداتي از الزامات پيوستن به سازمان تجارت جهاني خواهد بود، به همين دليل پيوستن به اين سازمان باعث ركود صنايع كشور از جمله صنعت كاشي و سراميك خواهد شد. مطمئناً با بسترسازي مناسب مي‌توان با اين تهديدات مقابله نمود كه برخي از اين روش‌ها عبارتنداز:

الف) استفاده بهينه از مزيت­هاي نسبي موجود: اگر از مزيت­هاي نسبي‌ كشور بيشترين ­استفاده بشود مي‌توان قيمت تمام­شده محصولات صنعت كاشي و سراميك را تا حد امكان كاهش داد.

ب) كاهش تعرفه­هاي مواد اوليه و لوازم يدكي: هم­اكنون تعرفه‌هايي كه براي مواد اوليه و لوازم يدكي اعمال مي‌شود برابر تعرفه واردات محصول است كه بايد كاهش يابد.

ج) سياست‌گذاري و انگيزه دادن براي صادرات: براي بسترسازي و برنامه­ريزي صادرات، دولت بايد تسهيلاتي در اختيار توليدكنندگان قرار دهد تا توليدكنندگان به صادرات محصولات خود روي آورند. اين تسهيلات مي­تواند تهيه انبار محصولات، ترانزيت كالا و تخصيص يارانه باشد. شركت­ها با داشتن چنين تسهيلاتي ممكن است بتوانند در سال­هاي آتي رقباي خود را كنار بزنند و در صحنة جهاني حضور خوبي داشته باشند. بنابراين قبل از پيوستن به WTO بايد برنامه­ريزي مناسبي صورت گيرد تا به محض ورود به اين سازمان، ايران بتواند به‌سادگي در صحنه رقابت جهاني وارد شود و حرفي براي گفتن داشته باشد.