فرمول و دستور العمل ساخت لعابهاي رنگي سراميك و سفال
با عرض معذزت از دوست عزيز سوه . اين مقاله چون تلخثص شده نمي توانستم كوتاه اش كنم.

مطالب فوق ازكتاب: راهنماي عملي سفالگري ، تاليف لورتي اسپي ، ترجمه بيتا مشحون، چاپ شركت انتشارات فني ايران، آدرس دفتر مركزي انتشارات فني ايران تهران خيابان مير عماد شماره 50 /مركز پخش تهران - خيابان ابوريحان ، خيابان روانمهر شماره 36
شركت انتشارات فني ايران تلخيص شده است.

سبك زيباي سفال و سراميك سنتي ايراني با لعاب هاي رنگارنگ و خوش رنگ ميتواند در ساخت كاشي و سراميك هاي ساختماني به روز دوباره مورد استفاده و در خط توليد گسترده قرا گيرد تا در نماي ساختماني درون منازل و بيرون منازل در اشكال متفاوت مورد استفاده قرار گيرد. اين امر مهم با همت مهندسين معماري و طراحان ساختماني و سازندگان صنايع سفالي و سراميكي ميسراست، تا دوباره ان رنگ و نماي زيباي سنتي ايراني را در نما ها ديده شود و كودكان اينده اين سبك زيبا را از ياد نبرند. زيبايي هاي هنر سراميك ايراني فقط در بناهاي سنتي محصور نماند، بلكه توليداتي از اين دست بشكل گسترده در دسترس همگان قرار گيرد. زيرا بسياري افراد هستند كه مايلند از اين مصالح يعني سراميك سنتي در نماياي ساختماني در بخش داخل و بيروني مصرف نمايند. اما توليداتي از اين دست در بازار ديده نمي شود. توليدات سراميك سنتي ايراني براي ساخت حمام ها و تزئينات داخل و بيرون ساختمان در اين مسير ميتواند براي جوانان زمينه كارافريني مثبتي را فراهم نمايد. رنگ شاد و زيباي اين دسته سراميك ها علاوه بر ارامش بخش بودن باعث ايجاد شادي براي بينده ميشود. آموختن هنر سراميك و سفال و نحوه لعاب سازي نيز يك فعاليت هنري خلاقي براي كودكان، نوجوانان و جوانان است تا ذوق هنري خويش را پرورش دهند. تشكيل كلاسهايي در اين زمينه ميتواند نيازهاي فرهنگي فصل تابستان را براورده سازد و بر ميزان خلاقت و هنر نسل جوان بيفزايد. ساختن ظروف و كاشي ها مصارف كاربردي روزانه دارند و ميتوانند بعنوان توليدات هنري در ترويج هنرايراني و اسلامي نقش بارزي داشته باشد و در منازل و محيط خانوادگي از ان استفاده شود. ساختن لعاب و فراگيري ان از نظر اقتصادي مقرون به صرفه است و با تمرين امري بسيار ساده است.جايگزيني اين هنربا طرحهاي سنتي و يا ابداعي به مراتب بهتر از طرحهاي سرد و يخ زده و خسته كننده خارجي است.

براي آشنايي بيشتر خوانندگان با هنر لعاب سازي سفال و سراميك كه همان زمينه هاي اصلي لعاب سازي سنتي ما را دارد، بخشي از كتاب راهنماي عملي سفالگري را كه شامل فرمول ساخت لعابها و دوغابهاست در اينجا آورده ميشود. با اينكه سبك سفال هاي اين كتاب بيشترچيني و ژاپني است.ولي ما ميتوانيم با استفاده از سبك و فن لعاب سازي سفال و سراميك هاي سنتي تهيه كرده و يا سبك هاي جديد ابدائي ديگري را خلق كنيم كه مناسب سليقه و ذوق ماست. حتما نبايد سبك كار ژاپني و چيني باشد. زيرا باز سبك كار تقليدي ميشود. توضيحات داخل پرانتز براي سهولت درك از مولف ميباشد .... مولف
-----------------------------
چگونه لعاب ساخته ميشود؟
لعاب به ظرف زيبايي و استحكام مي بخشد. براي ظرفهاي مصرفيهم از نظر بهداشتي ضروري است. مايعات و تكه هاي غذا به درون حفر ه هاي ديواره ظرفهاي متخلخل ارتن ور بدون لعاب ( سفال ساده) است فرو مي رود و محل پرورش باكتري ميشود. البته اين اتفاق بر اثر ترك برداشتن لعاب ظرفها نيز پديد مي ايد. مخلوط كردن لعابها آن طور كه به نظر مي رسد ، مشكل نيست و به مراتب از خريد ان به صورت آماده اقتصادي تراست. همچنين درست كردن لعاب، امكان بيشتري در ساخت كالاي رنگهاي مختلف، آزمايشهاي بي پاياني انجام دهيد و لعاب را منحصر به فرد در اختيار شما مي گذارد. آزمايش مداوم ،رمز موفقيت در دستيابي به لعاب مناسب است. هميشه در كوره مي توان فضايي را به گذاشتن و پختن نمونه هايي با لعابهاي مختلف و ضخامتهاي گوناگون اختصاص داد.
دستور العمل اساسي ( رعايت نكات ايمني در حين كار)
بعضي ازتركيبات و مواد به كار رفته در لعابها سمي است و اگر بر پوست نفوذ كند يا وارد ششها شود خطرناك است. لذا هنگام كاركردن با اين گونه لعابها از دستكش لاستيكي نازك و ماسك استفاده كنيد.

-هنگامي كه دستورالعمل تازه اي را امتحان مي كنيد فقط مقدار هاي كم ( 100 گرم) را مخلوط كنيد.
- هر ماده را به دقت وزن كنيد.از آنجا كه دقت در وزن كردن بسيار اهميت دارد، از ترازوي دقيق استفاده كنيد.
- آب را به اندازه به پودر اضافه كنيد كه مخلوط ، قوام خميري پيدا كند.قوام درست بسيار مهم است. همينطور هم اگر لعاب خيلي ضخيم باشد كار در پايان بدمنظر مي شود و سطح لعاب تركهاي ريز مي شود و خراش اتفاق مي افتد.
- لعال را با دستان ( و يا اگر مقدار ان كم باشد با انگشتان) به هم بزنيد. به زودي با به هم زدن مداوم حس مي كنيد كه لعاب چه غلظتي خواهد داشت.
- همه لعابها رسوب مي كنند و لايه سختي را در ته ظرف ايجاد مي كنند. براي داشتن لعاب نرم كه به اساني بشود با آن كار كرد. يك قاشق چايخوري نمكهاي اپسوم ( سولفات منيزي ) را در آب حل كنيد و با يك قسمت بتونيت را به 100 قسمت لعاب اضافه كنيد تا ذرات به صورت معلق در محلول بمانند.
- مخلوط لعاب را از لاك 120 مش عبور دهيد.
- لعاب را در ظرفهاي در بسته نگهداري و نام گذاري كنيد
- از سراميك هاي كوچك كه از گلهاي مختلف ساخته شده است به عنوان قطعات آزمايشي استفاده كنيد. در بالاي هر سراميك سوراخ كوچي ايجاد كنيد تا بتوانيد ان را روي ديوار آويزان كنيد. ( در برچسبي ميتوانيد فرمول و ميزان دقيق اكسيد ومواد بكار رفته براي ساخت لعاب فوق الذكر را برروي برچسبي بشكل خوانا و مختصر نوشته و در گوشه سفال آزمايشي بچسبانيد تا در موقع ساخت لعاب همشكل بعدي با مشكل فراموشي مواجه نشويد).
- پيش از لعاب كاري ، گرد و غبار روي هر قطعه آزمايشي را با اسفنج مرطوب بگيريد.
- با مداد لعاب يا اكسيد، اسم هر لعاب و نوع گل بدنه را پشت هر سراميك يادداشت كنيد( سيستم كدگذاري).
- نيمي از سراميك را مجددا در لعاب فرو كنيد تا غلظت مناسب لعاب با آزمايش مشخص گردد
- دستور تهيه را به همراه روش پخت، درجه حرارت ، رنگ و كيفيت لعب و ضخامتي از لعاب كه بهترين اثر را دارد ، در دفتر" دستور العمل تهيه لعاب" ثبت كنيد.

لعابهاي ارتن ور( سفالي)
گسترده دماي پخت ارتن ور با مخروط 04 تا 01 ( دماي 1060 تا 1137 درجه سانتيگراد) متغير است. در اين دما ها اغلب بدنه هاي ارتنور هنز داراي تخلخل قابل توجهي بوده و نسبتا شكننده اند. اتصال و جوش بدنه سفال و لعاب خيلي كم است. رنگهاي بسيار متنوعي مي تواند با موفقيت مورد استفاده قرار گيرد. ص 87 و 88


روش ساخت لعاب ها

(روش ساخت ) لعاب شفاف پايه
فريت پانصد و هشت 43 گرم
فريت سوداي مرغوب ( قليا) 5 گرم
فلدسپات پتاسيم 24 گرم
سيليس 13 گرم
كربنات باريم 6 گرم
بال كلي سيزده 5 گرم
اكسيد روي 4 گرم
پخت با مخروط 02 تا 04 ( دماي 1060 تا 1120 درجه سانتيگراد)
+++++
براي( تهيه ) رنگ پوست پلنگي قهوه اي اضافه كنيد
اكسيد قلع 6 گرم
اكسيد آهن قرمز 4 گرم
دي اكسيد منگنز 1 گرم
روتيل 1 گرم
براي ( تهيه )رنگ پوست پلنگي سفيد اضافه كنيد
اكسيد قلع 8 گرم
دي اكسيد منگنز 2 گرم

براي ( تهيه ) رنگ پوست پلنگي آبي، اضافه كنيد
اكسيد كبالت 5 گرم
اكسيد مس 2 گرم
روتيل 1 گرم
-----------------
لعاب شفاف
آبي سليكات سرب 182 گرم
كائولن 64 گرم

اين لعاب، براي استفاده روي دوغاب آبي كبالت لعاب مناسبي است. گستره دماي پخت آن وسيع است، پخت با مخروط 04 تا 07 ( دماي 1060 تا 1240 درجه سانتيگراد)

براي به دست آوردن لعاب شيري( اين ماده را) اضافه كنيد
اكسيد قلع 12 گرم
------------------------
( روش ساخت ) لعاب پوست پلنگي قهو اي

لعاب بسيار مات 160 گرم
لعاب شفاف بدون سرب 30 گرم
كربنات باريم 35 گرم
دولوميت 5 گرم
اكسيد قلع 15 گرم
اكسيد آهن قرمز 3 گرم
دي اكسيد منگنز 4 گرم
روتيل 6 گر