مناطق مهم سفالگرى در ايران
لالجین به سبب برخورداری از خاك به صورت یكی از مراكز عمده سفالگری درآمده است. خاك لالجین رسی و بیشتر سفالهای این منطقه بدون نقش و با لعاب یكدست به بازار عرضه میشود. محصولات این منطقه بسیار متنوع و از حیث خاك و لعاب نسبتاً مرغوبتر از سایر نقاط ایران است. رنگ لعابهایی كه در همدان ساخته میشود اغلب لاجوردی، آبی، سرمه ای، حنائی، زرد، سبز، فیروزهای و قهوهای است. سفالهای همدان گاه به طریقه رو رنگی نقاشی میشود و گاه با نقوشی كه به صورت مقعر روی سفال ایجاد میگردد، منقوش میشود و هنگام لعاب دادن نقاط گودتر از لعاب پر شده و در نتیجه به صورت خطوط پر رنگتری دیده میشود. تكنیك ساخت سفالهای لالجین بیشتر چرخكار است اما كارهای قالبی به روشهای فشاری و دوغابی نیز انجام میشود و گاهی بدنههای خام به روشهای كنده، بریده و افزوده تزئین میشوند.
در این منطقه سفالگری با خاك سفید انجام میشود و پس از ریختن، سطوح سفال را با لایهای از خاك سفید خالصتر كه تركیباتش در هر منطقه فرق میكند و به صورت دوغاب درمیآید، میپوشانند و سپس با رنگهای متنوع نقاشی میكنند و در نهایت تمام سطح سفال را با لعاب شفاف بی رنگ پوشانیده و میپزند. نقوشی كه روی سفالهای میبد به چشم میخورد یكی تصویر خورشید است و به صورت زن نقاشی می شود كه اصطلاحاً خورشید خانم نامیده میشود و دیگر تصویر گلهای تزئینی و ماهی و پرنده است. تكنیك ساخت سفالهای میبد چرخكاری و همچنین ریخته گری دوغابی است.
پیشینه هنرسفالگری در مناطق باستانی بلوچستان به عصر پارینه سنگی و پیش از تاریخ میرسد. در شهر سوخته و در 3200 سال پیش از میلاد مسیح تولید سفال بسیار چشمگیر بوده است. تولیدات سفالهای كلپورگان شباهت بسیاری به سفالهای به دست آمده از كاوشهای باستان شناسی در هزاره سوم پیش از میلاد دارد. شاید بارزترین وجه تمایز سفال كلپورگان با سایر موارد مشابه طریقه ساخت این سفال است كه همچنان براساس الگوهای قدیمی و باستانی ساخته میشود. روش ساخت این نوع سفال، مرسوم به روش لولهای (فتیلهای) است. این سفال بدون لعاب و با نقوشی سیاه رنگ تزیین میشود.
سفالگری در كلپورگان كاری خاص زنهاست و مردها فقط كارهای سنگین مثل آوردن خاك از معادن و آماده كردن گل را انجام میدهند. آنان ترجیح میدهند كه سفالگری را به همان شیوه سنتی خود انجام دهند و كار ساختن سفال صرفاً با دست انجام میگیرد و ندرتاً از چرخ دستی نیز كمك میگیرند.
در جنوب استان خراسان واقع است و نقوش سفال های آن شبیه به نقوش سفال مناطقی چون میبد یزد، استهبان فارس و شهرضای اصفهان است.
ظروف مند گناباد كه اكثراً بصورت قاب و قدح است دارای حاشیههائی ساده در لبه ظرف و نقوش ریز و كوچك پرنده و گل و برگ تزئینی در وسط میباشد و در بسیاری موارد نیز تمام سطح داخلی یا خارجی و یا هر دو را از نقوش پرنده و گل و برگ پر میكنند.
در زنوز كه در نزدیكی تبریز واقع شده یك نوع خاك سفید مرغوب یافت میشود. سفال سازی در زنوز و تبریز با همین خاك و یك شكل انجام میگیرد. در این مناطق سرویسهای زیبای غذاخوری، گلدان، پایه آباژور، شمعدان، زیر سیگاری، سرویس چایخوری، قاب و قدح و مجسمة جانوران ساخته میشود. سفال های آن به دو صورت ساده و منقوش عرضه میگردد.
یكی از بازماندگان حقیقی صنعت سفالسازی 6000 ساله، پیشه مهرهسازی است كه چیزی جز مهرههای فیروزهای رنگ تولید نمیكند. ساختن و سوراخ كردن مهره ها توسط كارگران جوان كارگاه انجام میشود و وقتی كه خشك شدند آنها را در لعاب قلیایی كه رنگیزة آن اكسید مس فرو می برند. پس از عملیات پخت همه این مهرهها به رنگ فیروزهای در میآیند .
ساختن این مهرهها در انحصار قم است و از آنجا به همه ایران فرستاده میشود.
در بیشتر نقاط گیلان سفالگری سنتی رواج دارد و بیشتر ظروف كاربردی ساخته میشود كه مهمترین آن ظرفی است به نام (گمج) كه در 3 اندازه: یك مرغی و سه مرغی و همچنین به شكلهای دسته دار، درپوش دار و با لعابی سبز تولید میشود.
سفالگری، به خصوص كوزه گری، از گذشته دور در این منطقه رواج داشته است. در زمان سلجوقیان، ساوه یكی از مراكز مهم سفالگری بود.
امروزه چند كارگاه سفالگری به شكل سنتی (چرخكاری) و قالبی، به تولید سفال در ساوه مشغولند.
در شهرضا با دو نوع خاك كار میكنند، یكی خاك رس كه متعلق به خود شهرضا است و دیگر خاك سفید كه از نقاط دیگر به این منطقه آورده میشود. در شهرضا اشیاء متنوعی از قبیل كاسه و بشقاب، سرویس چایخوری، گلدان، زیر سیگاری، شمعدان، لیوان و غیره میسازنند.
سفالهای این منطقه به صورت منقوش عرضه میشود و نقاشیهای آنها به چند سبك مختلف میباشد.
سرامیک مشتق از کلمه keramos یونانی است که به معنی سفالینه یا شئی پخته شده است. در واقع منشا پیدایش این علم همان سفالینههای ساخته شده توسط انسانهای اولیه هستند. در واقع قبل از کشف و استفاده فلزات، بشر از گلهای رس به علت وفور و فراوانی آنها و همچنین شکلگیری بسیار خوب آنها در در صورت مخلوط شدن با آب و درجه حرارت نسبتاً پایین پخت آنها استفاده میکرد. آلومینوسیلیکاتها که خاکهای رسی خود آنها به حساب میآیند، از عناصر آلومینیوم، سیلیسم و اکسیژن ساخته میشوند که این سه عنصر بر روی هم حدود 85 درصد پوسته جامد کره زمین را تشکیل میدهند. این سه عنصر فراوانترین عناصر پوسته زمین هستند.